ΣΤΟΠ στο Αντικομμουνιστικό μνημόνιο

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Την αντιιμπεριλιαστικήαντιμονοπωλιακή πάλη ποινικοποιεί το κατάπτυστο κείμενο

1. Η πτώση της κομμουνιστικής εξουσίας στα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στις αρχές της δεκαετίας του '90 του 20ού αιώνα προκάλεσε πολλές συζητήσεις σχετικά με την πολιτική και νομική αντιμετώπιση σειράς πράξεων και των εγκλημάτων που είχαν διαπραχτεί στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Αναδείχτηκε ως σοβαρό ζήτημα η στάση απέναντι στους υπεύθυνους αυτών των πράξεων όπως και η πιθανή άσκηση διώξεων σε βάρος τους. Σε όλες τις πρώην κομμουνιστικές χώρες διεξάχθηκαν συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο σχετικά με το ζήτημα αυτό και σε ορισμένες από τις χώρες αυτές υιοθετήθηκαν νόμοι για την «αποκομμουνιστικοποίηση» ή και για την «εξισορρόπηση» (lustration).

2. Σε όλες αυτές τις χώρες το ζήτημα αυτό θεωρήθηκε συστατικό στοιχείο μιας ευρύτερης διαδικασίας που είχε ως στόχο την αποδόμηση του προηγούμενου καθεστώτος και το πέρασμα στη δημοκρατία. Η διαδικασία αυτή είχε κατανοηθεί ως ένα εσωτερικό ζήτημα των χωρών αυτών ενώ η καθοδήγησή του εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας και ιδιαίτερα από πλευράς του Συμβουλίου της Ευρώπης είχε επικεντρωθεί στην πρόληψη πιθανών παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

3. Στο πνεύμα αυτό συντάχθηκαν δύο εκθέσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης που αφορούσαν τα μέτρα για την αποδόμηση των ολοκληρωτικών κομμουνιστικών συστημάτων, η μια από τον κ. Εσπερσεν (Espersen) και η άλλη από τον κ. Σεβερίν (Severin). Οι εκθέσεις αυτές είχαν γίνει εξ ονόματος της Επιτροπής Νομικών Ζητημάτων και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, αντίστοιχα, το 1995 και το 1996. Η πρώτη έκθεση επέστρεψε στην επιτροπή μετά από τη συζήτησή της στην (Κοινοβουλευτική) Συνέλευση, η δεύτερη οδήγησε στην υιοθέτηση της Απόφασης 1096 (1996).

4. Παρ' όλα αυτά μέχρι στιγμής ούτε το Συμβούλιο της Ευρώπης ούτε και καμία άλλη διεθνής διακυβερνητική οργάνωση ανταποκρίθηκε στο καθήκον για μια γενικευμένη αποτίμηση της κομμουνιστικής εξουσίας ούτε όσον αφορά την ανάγκη για μια σοβαρή συζήτηση για τα εγκλήματα που διαπράχτηκαν στο όνομα της εξουσίας αυτής, ούτε όσον αφορά τη δημόσια καταδίκη τους. Ακόμα περισσότερο, και αυτό είναι κάτι που είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό, δεν έγινε μια σοβαρή και σε βάθος συζήτηση για την ιδεολογία που ήταν στη ρίζα της τόσο μεγάλης τρομοκρατίας, μαζικής παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που προκάλεσε το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων και τα πολλά δεινά για ολόκληρα έθνη.

Ενώ ένα άλλο ολοκληρωτικό καθεστώς του 20ού αιώνα, και συγκεκριμένα ο ναζισμός, αποτέλεσε αντικείμενο διερεύνησης, καταδικάστηκε διεθνώς και οι υπεύθυνοι παραπέμφθηκαν στη Δικαιοσύνη. Παρόμοια εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο όνομα το κομμουνισμού ούτε διερευνήθηκαν ούτε αντιμετώπισαν την οποιαδήποτε διεθνή καταδίκη.

5. Η απουσία διεθνούς καταδίκης μπορεί εν μέρει να εξηγείται από το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν ακόμα χώρες στις οποίες η εξουσία βασίζεται στην κομμουνιστική ιδεολογία. Η επιθυμία για τη διατήρηση καλών σχέσεων με ορισμένες από αυτές ίσως να εμποδίζει ορισμένους πολιτικούς να ασχοληθούν με αυτό το δύσκολο θέμα. Επιπλέον, υπάρχει και το γεγονός ότι ορισμένα ενεργά και σήμερα πολιτικά πρόσωπα είχαν υποστηρίξει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρώην κομμουνιστικά καθεστώτα. Για προφανείς λόγους τα πρόσωπα αυτά θα προτιμούσαν να αποφύγουν την ενασχόληση με το ζήτημα των ευθυνών. Σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν κομμουνιστικά κόμματα που δεν έχουν καταδικάσει ρητά τα εγκλήματα του κομμουνισμού. Τέλος, μερικά στοιχεία της κομμουνιστικής ιδεολογίας, όπως η ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη, ακόμα ασκούν έλξη σε ορισμένους πολιτικούς, οι οποίοι φοβούνται ότι η καταδίκη των εγκλημάτων του κομμουνισμού θα ταυτιστεί με την καταδίκη της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

6. Οπως και να έχουν όμως τα πράγματα ο εισηγητής είναι της άποψης ότι υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη για μια δημόσια συζήτηση για τα εγκλήματα του κομμουνισμού και για την καταδίκη τους σε διεθνές επίπεδο. Αυτή η διαδικασία πρέπει να προωθηθεί για πολλούς λόγους αμέσως, χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση. Πρώτο, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο για τον καθένα ότι καταδικαστέο είναι το κάθε έγκλημα, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου που διαπράχθηκε στο όνομα μιας ιδεολογίας που προβάλλει ακόμα και τις πιο αξιοσέβαστες αξίες, όπως την ισότητα και τη δικαιοσύνη. Από τον κανόνα αυτό δεν υπάρχει καμία εξαίρεση. Το στοιχείο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τις νέες γενεές, που δεν έχουν προσωπική εμπειρία από τα κομμουνιστικά καθεστώτα. Μια ξεκάθαρη τοποθέτηση της διεθνούς κοινότητας για το παρελθόν μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές της δράσεις.

7. Φαίνεται ότι σε ορισμένες χώρες είναι ζωντανό ακόμα ένα είδος νοσταλγίας για τον κομμουνισμό. Αυτό το γεγονός δημιουργεί τον κίνδυνο ο κομμουνισμός να κερδίσει την εξουσία στη μια ή στην άλλη χώρα. Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι να συμβάλει στη γενική ενημέρωση για την ιστορική διαδρομή αυτής της ιδεολογίας.

8. Δεύτερο. Οσο ακόμα θύματα των κομμουνιστικών καθεστώτων ή οι οικογένειές τους είναι στη ζωή θα πρέπει να μπορούν να απολαύσουν ηθική ικανοποίηση για όσα υπόφεραν.

9. Τέλος, όχι λιγότερο σημαντικό είναι το γεγονός ότι κομμουνιστικά καθεστώτα εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα σε ορισμένες χώρες του κόσμου, ενώ συνεχίζονται τα εγκλήματα στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Κατά την άποψή μου το Συμβούλιο της Ευρώπης, η οργάνωση που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν έχει το δικαίωμα να μένει αδιάφορο και να σιωπά ακόμα και εάν τα κράτη αυτά δεν είναι μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης: Η διεθνής καταδίκη θα ενισχύσει την αξιοπιστία και τα επιχειρήματα στην εσωτερική αντιπολίτευση που δρα στο εσωτερικό των χωρών αυτών και μπορεί να συμβάλει σε θετικές εξελίξεις. Αυτό είναι και το λιγότερο που μπορεί να προσφέρει στις χώρες αυτές η Ευρώπη που αποτελεί το λίκνο της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

10. Πρέπει να τονιστεί ότι στην παρούσα έκθεση δεν υπάρχει κανένα θέμα για οποιαδήποτε οικονομική αποζημίωση των θυμάτων των εγκλημάτων του κομμουνισμού. Η μόνη μορφή αποκατάστασης που προτείνεται είναι ηθικής φύσης.

11. Η 15η επέτειος της πτώσης των κομμουνιστικών καθεστώτων σε ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί μια καλή ευκαιρία για μια τέτοια πρωτοβουλία. Το Συμβούλιο της Ευρώπης βρίσκεται σε ιδανική θέση να προωθήσει αυτό το καθήκον μια και τα περισσότερα από τα μισά κράτη-μέλη του είχαν δοκιμάσει την κομμουνιστική εξουσία.

12. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας αυτής της έκθεσης, η Επιτροπή οργάνωσε μια ακρόαση με συμμετοχή εξεχουσών προσωπικοτήτων, των οποίων η εντρύφηση στο θέμα συνέβαλε σημαντικά στην προετοιμασία της παρούσας έκθεσης (Δες πρόγραμμα για την Ακρόαση στο Παράρτημα 1). Επίσης, διενέργησα αποστολές συλλογής στοιχείων (fact-finding) σε Βουλγαρία (16 Μάη 2005), Λετονία (3 Ιούνη 2005) και Ρωσία (16-17 Ιούνη 2005) (Δες συνημμένα προγράμματα των επισκέψεων στα παραρτήματα 2-4). Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στις εθνικές κοινοβουλευτικές αντιπροσωπείες αυτών των χωρών για τη βοήθειά τους στην προετοιμασία των επισκέψεων.

13. Επιθυμώ να τονίσω ότι αυτή η έκθεση με κανέναν τρόπο δεν προτίθεται να αποτελέσει μια εξαντλητική απογραφή των κομμουνιστικών εγκλημάτων. Η ιστορική έρευνα θα πρέπει να αφεθεί στους ιστορικούς, και ήδη υπάρχει ένας αρκετά ουσιαστικός όγκος φιλολογίας για το θέμα, που χρησιμοποίησα όταν προετοίμαζα την παρούσα έκθεση. Αυτή η έκθεση είναι σχεδιασμένη ως πολιτική εκτίμηση των εγκλημάτων του κομμουνισμού.

ΙΙ. ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΘΕΣΤΏΤΩΝ

14. Τα κομμουνιστικά καθεστώτα, όπως αυτά που διερευνούνται σε αυτή την έκθεση μπορούν να οριστούν με βάση έναν αριθμό χαρακτηριστικών, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένα της εξουσίας ενός μοναδικού μαζικού κόμματος δεσμευμένου, τουλάχιστον στο φραστικό επίπεδο, στην κομμουνιστική ιδεολογία. Η εξουσία είναι συγκεντρωμένη μέσα σε μια μικρή ομάδα κομματικών ηγετών που δε λογοδοτούν ή περιορίζονται από το κράτος δικαίου.

15. Το κόμμα ελέγχει το κράτος σε τέτοιο βαθμό που τα όρια μεταξύ των δύο είναι θολά. Ακόμα, επεκτείνει τον έλεγχό του στον πληθυσμό και σε κάθε πλευρά της καθημερινής ζωής σε ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο.

16. Το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι είναι ανύπαρκτο, ο πολιτικός πλουραλισμός είναι καταργημένος και κάθε γνώμη όπως και κάθε απόπειρα ανεξάρτητης αυτοοργάνωσης τιμωρούνται αυστηρά.

17. Για να επιβάλλει τον έλεγχό του πάνω στη δημόσια ζωή και για να προλάβει κάθε ενέργεια πέρα από τον έλεγχό του, τέτοια κομμουνιστικά καθεστώτα επεκτείνουν τις αστυνομικές δυνάμεις σε ένα πρωτοφανή βαθμό, εγκαθιδρύουν δίκτυα πληροφοριοδοτών και ενθαρρύνουν την καταγγελία. Το μέγεθος των αστυνομικών σχηματισμών, ο αριθμός των μυστικών πληροφοριοδοτών παραλλάσσουν σε διαφορετικές εποχές και χώρες, αλλά πάντα υπερβαίνουν κατά πολύ τους αριθμούς σε κάθε δημοκρατική χώρα.

18. Τα ΜΜΕ είναι μονοπώλιο ή ελέγχονται από το κράτος. Αυστηρή προληπτική λογοκρισία εφαρμόζεται ως κανόνας. Κατά συνέπεια, το δικαίωμα στην πληροφόρηση παραβιάζεται και η ελευθεροτυπία είναι ανύπαρκτη.

19. Η εθνικοποίηση της οικονομίας, που είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της κομμουνιστικής εξουσίας, απορρέει ευθέως από την ιδεολογία και βάζει περιορισμούς στην ατομική ιδιοκτησία και την ατομική οικονομική δραστηριότητα. Ως συνέπεια οι πολίτες είναι πιο ευάλωτοι απέναντι στο κράτος το οποίο είναι ο μονοπωλιακός εργοδότης και η μόνη πηγή εισοδήματος.

20. Η κομμουνιστική εξουσία διήρκεσε 80 χρόνια στη χώρα στην οποία για πρώτη φορά δημιουργήθηκε, συγκεκριμένα στη Ρωσία, τότε μετονομασμένη ως Σοβιετική Ενωση. Σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη ήταν περίπου 45 χρόνια. Εξω από την Ευρώπη κομμουνιστικά κόμματα κυβερνούν για πάνω από 50 χρόνια στην Κίνα, τη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ και πάνω από 40 στην Κούβα και 30 στο Λάος. Κομμουνιστικές κυβερνήσεις βασίλεψαν για κάποιο διάστημα σε διαφορετικές Αφρικανικές, Ασιατικές και Νοτιοαμερικανικές χώρες κάτω από την τότε σοβιετική επιρροή.

21. Πάνω από 20 χώρες σε 4 ηπείρους μπορούν να καταταχθούν ως κομμουνιστικές ή υπό κομμουνιστική διακυβέρνηση για κάποια χρονική περίοδο. Εκτός από τη Σοβιετική Ενωση και τους 6 ευρωπαϊκούς δορυφόρους της, η λίστα περιλαμβάνει - το Αφγανιστάν, την Αλβανία, την Αγγόλα, την Μπενίν, την Καμπότζη, την Κίνα, το Κογκό, την Κούβα, την Αιθιοπία, τη Βόρεια Κορέα, το Λάος, τη Μογγολία, τη Μοζαμβίκη, το Βιετνάμ, τη Νότια Υεμένη και τη Γιουγκοσλαβία.

22. Ο αριθμός του πληθυσμού που ζούσε υπό κομμουνιστική εξουσία μέτραγε πάνω από 1 δισεκατομμύριο πριν το 1989.

23. Η μακροβιότητα και η γεωγραφική επέκταση υποδηλώνουν διαφορές και τροποποιήσεις στην πράξη των κομμουνιστικών εξουσιών σε διαφορετικές χώρες, κουλτούρες και εποχές. Το κομμουνιστικό καθεστώς εξελίχθηκε, ως αποτέλεσμα της εσωτερικής του δυναμικής ή απαντώντας στις διεθνείς περιστάσεις. Είναι δύσκολο να συγκρίνουμε τις κομμουνιστικές εξουσίες στη Ρωσία το 1930, στην Ουγγαρία το 1960 ή στην Πολωνία το 1980.

24. Ωστόσο, παρά τη διαφορετικότητα, μπορεί κανείς να καθορίσει κοινά χαρακτηριστικά του ιστορικού κομμουνιστικού καθεστώτος ανεξάρτητα από χώρα, κουλτούρα ή χρόνο. Ενα από τα πιο προφανή χαρακτηριστικά είναι η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

III. ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

25. Η κομμουνιστική εξουσία έχει νωρίς εξαρχής χαρακτηριστεί από τη μαζική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για να επιτύχουν και να διατηρήσουν την εξουσία, τα κομμουνιστικά καθεστώτα πήγαν πιο πέρα από τις ατομικές δολοφονίες και τις τοπικές σφαγές και ενσωμάτωσαν το έγκλημα στο σύστημα εξουσίας. Είναι αλήθεια πως αρκετά χρόνια μετά την εγκαθίδρυση του καθεστώτος στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και μετά από δεκάδες χρόνια στη Σοβιετική Ενωση και την Κίνα, ο τρόμος έχασε λίγο από την αρχική του ισχύ. Ωστόσο, η «ανάμνηση του τρόμου» έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στις κοινωνίες, η ενδεχόμενη απειλή υποκατέστησε τις πραγματικές ωμότητες. Ακόμα, αν εμφανιζόταν ανάγκη, τα καθεστώτα κατέφευγαν στον τρόμο όπως φαίνεται από την Τσεχοσλοβακία το 1968, την Πολωνία το 1971, 1976 και 1981 ή την Κίνα το 1989. Αυτός ο κανόνας ισχύει για όλα τα ιστορικά και τρέχοντα κομμουνιστικά καθεστώτα ανεξάρτητα χώρας.

26. Σύμφωνα με προσεκτικούς υπολογισμούς (ακριβή στοιχεία δεν είναι διαθέσιμα) ο αριθμός των ατόμων που σκοτώθηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα, κατανεμημένα κατά χώρες ή περιοχές μπορεί να δοθεί ως εξής:

-- Σοβιετική Ενωση: 20 εκατομμύρια θύματα

-- Κίνα: 65 εκατομμύρια

-- Βιετνάμ: 1 εκατομμύριο

-- Βόρεια Κορέα: 2 εκατομμύρια

-- Καμπότζη: 2 εκατομμύρια

-- Ανατολική Ευρώπη: 1 εκατομμύριο

-- Λατινική Αμερική: 150.000

-- Αφρική: 1,7 εκατομμύρια

-- Αφγανιστάν 1,5 εκατομμύρια

Αυτοί οι αριθμοί περιλαμβάνουν μια ποικιλία καταστάσεων: ατομικές και ομαδικές εκτελέσεις, θανάτους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, θύματα πείνας και εκτοπίσεων.

27. Τα παραπάνω νούμερα είναι ντοκουμενταρισμένα, και αν είναι μόνο εκτιμήσεις αυτό γίνεται γιατί υπάρχει έδαφος να υποψιαστούμε πως θα πρέπει να είναι πολύ υψηλότερα.

28. Το σημαντικό χαρακτηριστικό των κομμουνιστικών εγκλημάτων ήταν η καταστολή ενάντια σε ολόκληρες κατηγορίες αθώων ανθρώπων, των οποίων το μοναδικό «έγκλημα» ήταν το ότι ανήκαν σε αυτές τις κατηγορίες. Με αυτό τον τρόπο, στο όνομα της ιδεολογίας, τα καθεστώτα δολοφόνησαν δεκάδες εκατομμυρίων πλουσίων αγροτών (κουλάκοι), ευγενείς, αστούς, Κοζάκους, Ουκρανούς και άλλες ομάδες.

29. Αυτά τα εγκλήματα είναι ευθεία αποτελέσματα της θεωρίας της πάλης των τάξεων, που επέβαλε την «εκκαθάριση» ανθρώπων που δε θεωρούνταν χρήσιμοι στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας. Ενας τεράστιος αριθμός των θυμάτων ήταν υπήκοοι των χωρών.

30. Στα τέλη της δεκαετίας του '20, στη Σοβιετική Ενωση, η GPU (πρώην Czecka) εισήγαγε ποσοστώσεις: κάθε περιοχή ήταν υποχρεωμένη να παραδώσει έναν ορισμένο αριθμό «ταξικών εχθρών». Τα νούμερα καθορίζονταν κεντρικά από την ηγεσία του κομμουνιστικού κόμματος. Ετσι οι τοπικές αρχές όφειλαν να συλλάβουν, να εκτοπίσουν και να εκτελέσουν συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Αν αποτύγχαναν να το πράξουν, υπόκεινταν οι ίδιοι σε δίωξη.

31. Από την άποψη του αριθμού θυμάτων, η λίστα των πιο σημαντικών κομμουνιστικών εγκλημάτων περιλαμβάνει τα παρακάτω:

-- Ατομικές και ομαδικές εκτελέσεις ανθρώπων που θεωρούνταν πολιτικοί αντίπαλοι, χωρίς ή με αυθαίρετες δίκες, αιματηρές καταστολές διαδηλώσεων και απεργιών, θανάτωση ομήρων και αιχμαλώτων πολέμου στη Ρωσία το 1918-22. Ελλειψη πρόσβασης σε αρχεία (καθώς και έλλειψη οποιωνδήποτε ντοκουμέντων για αναρίθμητες εκτελέσεις) κάνει αδύνατο το να «δοθούν ακριβείς αριθμοί, αλλά ο αριθμός των θυμάτων αποτιμάται σε δεκάδες χιλιάδες.

-- Θάνατος από πείνα περίπου 5 εκατομμυρίων ατόμων ως αποτέλεσμα επιτάξεων, ιδιαίτερα στην Ουκρανία το 1921-1923. Ο λιμός χρησιμοποιήθηκε ως πολιτικό όπλο από αρκετά κομμουνιστικά καθεστώτα και όχι μόνο στη Σοβιετική Ενωση.

-- Εξόντωση 300.000 - 500.000 Κοζάκων μεταξύ 1919 και 1920.

-- Δεκάδες χιλιάδες χάθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εδώ ξανά, έλλειψη πρόσβασης σε αρχεία κάνει την έρευνα αδύνατη.

-- 690.000 άτομα καταδικάστηκαν αυθαίρετα σε θάνατο και εκτελέστηκαν ως αποτέλεσμα του «διωγμού» από το κομμουνιστικό κόμμα το 1937-1938. Χιλιάδες άλλων εκτοπίστηκαν ή τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα. Συνολικά μεταξύ 1ης Οκτώβρη 1936 και 1ης Νοέμβρη 1938 περίπου 1.565.000 συλληφθήκανε και από αυτούς 668.305 εκτελέστηκαν. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές αυτά τα νούμερα είναι υποτιμημένα και θα πρέπει να επαληθευτούν όταν όλα τα αρχεία γίνουν προσβάσιμα.

-- Μαζικές δολοφονίες περίπου 30.000 «κουλάκων» (πλούσια αγροτιά) κατά την αναγκαστική κολεκτιβοποίηση του 1929-1933. Αλλα 2 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν το 1930-1932.

-- Χιλιάδες απλοί άνθρωποι στη Σοβιετική Ενωση κατηγορήθηκαν για σχέσεις με τους «εχθρούς» και εκτελέστηκαν την περίοδο πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Για παράδειγμα, το 1937 περίπου 144.000 άνθρωποι συνελήφθησαν και από αυτούς 110.000 εκτελέστηκαν, αφού κατηγορήθηκαν για επαφές με Πολωνούς πολίτες που ζούσαν στη Σοβιετική Ενωση. Επίσης το 1937, 42.000 εκτελέστηκαν στη βάση ότι είχαν σχέσεις με Γερμανούς εργάτες στην ΕΣΣΔ.

-- 6 εκατομμύρια Ουκρανοί πέθαναν της πείνας, ως αποτέλεσμα μιας εσκεμμένης κρατικής πολιτικής το 1932-1933.

-- Δολοφονίες και εκτοπίσεις εκατοντάδων χιλιάδων Πολωνών, Ουκρανών, Λιθουανών, Εσθονών, Μολδαβών και κατοίκων της Βεσαραβίας το 1941 και 1944-45.

-- Εκτόπιση των Γερμανών του Βόλγα το 1941, των Τατάρων της Κριμαίας το 1943, Τσετσένων και Ινγκούς το 1944.

-- Εκτόπιση και εξόντωση του ενός τετάρτου του πληθυσμού στην Καμπότζη το 1975-1978.

-- Εκατομμύρια θυμάτων των εγκληματικών πολιτικών του Μάο Τσε Τουγκ στην Κίνα του του Κιμ Ιρ Σεν στη Βόρειο Κορέα. Εδώ ξανά έλλειψη ντοκουμέντων δεν επιτρέπει ακριβή στοιχεία να δοθούν.

-- Πολυάριθμα θύματα σε άλλα μέρη του κόσμου - Αφρική, Ασία και Λατινική Αμερική - σε χώρες που αυτοαποκαλούνται κομμουνιστικές και έχουν ευθεία αναφορά στην κομμουνιστική ιδεολογία.

Αυτή η λίστα σε καμία περίπτωση δεν εξαντλείται εδώ. Δεν υπάρχει πρακτικά χώρα ή περιοχή υπό κομμουνιστική διοίκηση, που δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει τη δική της λίστα πόνου.

32. Στρατόπεδα συγκέντρωσης δημιουργήθηκαν από το πρώτο κομμουνιστικό καθεστώς ήδη από το Σεπτέμβρη του 1918 και έγιναν ένα από τα πιο ντροπιαστικά σύμβολα των κομμουνιστικών καθεστώτων. Το 1921, υπήρχαν ήδη 107 στρατόπεδα συγκέντρωσης με πάνω από 50.000 κρατούμενους. Η εξαιρετικά υψηλή θνησιμότητα σε αυτά τα στρατόπεδα μπορεί να δειχτεί από την κατάσταση στο στρατόπεδο της Κροστάνδης: Από τους 6.500 κρατούμενους που τοποθετήθηκαν το Μάρτη του 1921, μόνο 1.500 ήταν ζωντανοί ένα χρόνο μετά.

33. Το 1940 ο αριθμός των κρατουμένων έφτανε τα 2.350.000 σε 53 συμπλέγματα - στρατοπέδων συγκέντρωσης, 425 ειδικές αποικίες, 50 αποικίες ανηλίκων και 90 σπίτια νεογέννητων.

34. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '40 υπήρχαν κατά μέσο όρο 2,5 εκατομμύρια κρατούμενοι σε στρατόπεδα κάθε στιγμή. Υπό το φως του ρυθμού θνησιμότητας, αυτό σήμαινε πως ο πραγματικός αριθμός των ανθρώπων που είχαν τοποθετηθεί σε στρατόπεδα ήταν πολύ υψηλότερος.

35. Συνολικά, μεταξύ 15 και 20 εκατομμυρίων ανθρώπων πέρασαν από στρατόπεδα μεταξύ 1930 και 1953.

36. Στρατόπεδα συγκέντρωσης επίσης δημιουργήθηκαν σε άλλα κομμουνιστικά καθεστώτα, αξιοσημείωτα στην Κίνα, στη Βόρειο Κορέα, Καμπότζη και Βιετνάμ.

37. Η εισβολή από το Σοβιετικό Στρατό σε αρκετές χώρες κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ακολουθήθηκε συστηματικά από μαζικό τρόμο, συλλήψεις, εκτοπίσεις και δολοφονίες. Μεταξύ των χωρών που επηρεάστηκαν περισσότερο, ήταν η Πολωνία. (175.000 θύματα, περιλαμβανομένης της δολοφονίας 800 αξιωματικών, που αριθμεί το 17,5% του συνολικού πληθυσμού), η Λιθουανία, Λετονία (119.000 θύματα), Βεσαραβία και Βόρεια Βουκοβίνα.

38. Εκτόπιση ολόκληρων εθνών ήταν ένα σύνηθες πολιτικό μέτρο, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1940-41 περίπου 330.000 Πολωνοί πολίτες που ζούσαν στις περιοχές που κατέλαβε ο Σοβιετικός Στρατός εκτοπίστηκαν στην Ανατολική Σοβιετική Ενωση, κυρίως στο Καζαχστάν. 900.000 Γερμανοί από την περιοχή του Βόλγα εκτοπίστηκαν το φθινόπωρο του 1941. 93.000 Καλμούκοι εκτοπίστηκαν το Δεκέμβρη του 1943. 521.000 Τσετσένοι και Ινγουσέτοι εκτοπίστηκαν το Φλεβάρη του 1944. 180.000 Τάταροι της Κριμαίας εκτοπίστηκαν το 1944. Η λίστα δε θα ήταν πλήρης, δίχως να αναφέρουμε τους Λετονούς, Λιθουανούς, Εσθονούς, Ελληνες, Βούλγαρους, Αρμένιους της Κριμαίας, Τούρκους και Κούρδους από τον Καύκασο.

39. Οι εκτοπίσεις επίσης αφορούσαν στους πολιτικούς αντιπάλους. Από το 1920 οι πολιτικοί αντίπαλοι στη Ρωσία εκτοπίζονταν στα νησιά Σολόβσκι. Το 1927 το στρατόπεδο που οικοδομήθηκε στο Σολόβσκι περιείχε 13.000 κρατούμενους από 48 διαφορετικές εθνότητες.

40. Τα πιο βίαια εγκλήματα των κομμουνιστικών καθεστώτων, όπως οι μαζικές δολοφονίες και γενοκτονία, βασανισμός, δουλική εργασία, και άλλες μορφές μαζικού φυσικού τρόμου, συνεχίστηκαν στη Σοβιετική Ενωση και σε μικρότερη έκταση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έως το θάνατο του Στάλιν.

41. Από τα μέσα της δεκαετίας του '50, ο τρόμος στα ευρωπαϊκά κομμουνιστικά κράτη μειώθηκε σημαντικά, αλλά η επιλεκτική δίωξη διάφορων ομάδων και ατόμων συνεχίστηκε. Περιελάμβανε παρακολούθηση από την αστυνομία, συλλήψεις, φυλάκιση, πρόστιμα, αναγκαστική ψυχιατρική θεραπεία, διάφορους περιορισμούς της ελευθερίας κίνησης, διακρίσεις στην εργασία που συχνά οδηγούσαν στη φτώχεια και στον επαγγελματικό αποκλεισμό, δημόσια ταπείνωση και συκοφαντία. Τα μετασταλινικά ευρωπαϊκά κομμουνιστικά καθεστώτα εκμεταλλεύτηκαν την ευρεία διάδοση φόβου για ενδεχόμενες διώξεις που ήταν έντονα χαραγμένες στη συλλογική μνήμη. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η ανάμνηση του περασμένου φόβου σταδιακά αδυνάτισε, έχοντας μικρότερη επίδραση στις νέες γενιές.

42. Ωστόσο, ακόμα και κατά τη διάρκεια αυτών των σχετικά ήρεμων περιόδων, τα κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν ικανά να καταφύγουν σε μαζική βία αν ήταν αναγκαίο, όπως δείχνουν τα γεγονότα στην Ουγγαρία του 1956, στην Τσεχοσλοβακία το 1968, ή στην Πολωνία το 1956, το 1968, το 1970 και το 1981.

43. Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στη Σοβιετική Ενωση και άλλες ευρωπαϊκές χώρες διευκόλυνε την πρόσβαση σε ορισμένα αρχεία που τεκμηριώνουν τα κομμουνιστικά εγκλήματα. Πριν το 1990, αυτά τα αρχεία ήταν πλήρως απροσπέλαστα. Τα ντοκουμέντα που μπορούν να βρεθούν εκεί συνιστούν μια σημαντική πηγή πληροφόρησης για τους μηχανισμούς εξουσίας και λήψης αποφάσεων, και συμπληρώνουν την ιστορική γνώση για τη λειτουργία του κομμουνιστικού συστήματος.

IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

44. Φαίνεται να επιβεβαιώνεται ότι η εγκληματική διάσταση των κομμουνιστικών καθεστώτων δεν ήταν αποτέλεσμα περιστάσεων, αλλά μάλλον αποτέλεσμα συνειδητών πολιτικών, επεξεργασμένων από τους θεμελιωτές τέτοιων καθεστώτων ακόμα πριν πάρουν την εξουσία. Οι ιστορικοί κομμουνιστές ηγέτες ποτέ δεν έκρυψαν τους στόχους τους, που ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου, η εξάλειψη των πολιτικών αντιπάλων και κατηγοριών του πληθυσμού που ήταν ασύμβατες με το νέο μοντέλο κοινωνίας.

45. Η κομμουνιστική ιδεολογία, όπου και όποτε εφαρμόστηκε, είτε στην Ευρώπη είτε αλλού, πάντα κατέληξε σε μαζικό τρόμο, εγκλήματα, και μεγάλης έκτασης παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οταν κανείς αναλύει τις συνέπειες της εφαρμογής αυτής της ιδεολογίας, δεν μπορεί να αγνοήσει τις ομοιότητες με τις συνέπειες μιας άλλης ιδεολογίας του 20ού αιώνα, και συγκεκριμένα του ναζισμού. Αν και αμοιβαία εχθρικά, αυτά τα δύο καθεστώτα μοιράζονταν ένα αριθμό κοινών χαρακτηριστικών.

46. Ωστόσο, ενώ ο εγκληματικός και καταδικαστέος χαρακτήρας της ναζιστικής ιδεολογίας και καθεστώτος είναι αδιαμφισβήτητος για τουλάχιστον μισόν αιώνα, και οι ηγέτες του και πολλοί αυτουργοί έχουν λογοδοτήσει, η κομμουνιστική ιδεολογία και τα καθεστώτα δεν έχουν αντιμετωπίσει μια συγκρίσιμη αντίδραση. Τα εγκλήματα σπάνια έχουν υποστεί μια νομική δίωξη και πολλοί από τους αυτουργούς δεν έχουν ποτέ συρθεί στη Δικαιοσύνη. Κομμουνιστικά κόμματα εξακολουθούν να είναι δραστήρια σε κάποιες χώρες, και δεν έχουν καν πάρει αποστάσεις από το παρελθόν, όταν υποστήριζαν και συνεργάζονταν με τα εγκληματικά κομμουνιστικά καθεστώτα.

47. Τα κομμουνιστικά σύμβολα χρησιμοποιούνται ανοιχτά, και η δημόσια συνείδηση για τα κομμουνιστικά εγκλήματα είναι πολύ ισχνή. Η εκπαίδευση των νέων γενεών σε πολλές χώρες ασφαλώς δε βοηθά να μειωθεί αυτή η απόσταση.

48. Πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα συγκεκριμένων χωρών επηρεάζουν το βαθμό κριτικής κάποιων από τα ακόμη ενεργά κομμουνιστικά καθεστώτα. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην περίπτωση της Κίνας.

49. Ως εισηγητής, έχω τη γνώμη πως δεν πρέπει να υπάρχει περαιτέρω καθυστέρηση στην καταδίκη της κομμουνιστικής ιδεολογίας και εγκλημάτων σε διεθνές επίπεδο. Αυτό πρέπει να γίνει τόσο από τη Συνέλευση σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, όσο και από την Επιτροπή Υπουργών σε διακυβερνητικό επίπεδο. Προσωπικά, δε συμμερίζομαι τη θέση κάποιων συναδέλφων πως θα πρέπει να γίνει μια καθαρή διάκριση μεταξύ ιδεολογίας και πρακτικής. Η τελευταία απορρέει από την πρώτη και, αργά ή γρήγορα, οι καλές προθέσεις υπερκεράζονται από το ολοκληρωτικό μονοκομματικό σύστημα και τις καταχρήσεις του.

50. Θα πρέπει να είναι καθαρό, ωστόσο, πως αυτά που καταδικάζονται είναι εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο όνομα της κομμουνιστικής ιδεολογίας και όχι κάποια ιδιαίτερη χώρα. Οι ίδιοι οι Ρώσοι ήταν οι πρώτοι και περισσότεροι από τα θύματα της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Σε κάθε μια χώρα, όπου οι κομμουνιστές κατέλαβαν την εξουσία, τα εγκλήματα ήταν συγκρίσιμα. Αυτή η έκθεση ελπίζω ότι θα συνεισφέρει στην παραπέρα συμφιλίωση, που βασίζεται στην ιστορική αλήθεια και κατανόηση.

51. Η Συνέλευση θα πρέπει να συστήσει στην Επιτροπή Υπουργών τη συγκρότηση μιας επιτροπής, που θα διεξάγει ολοκληρωμένες έρευνες, αναφορικά με τα κομμουνιστικά εγκλήματα στις χώρες - μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παράλληλα, τα κράτη - μέλη που δεν το έχουν πράξει θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να φτιάξουν τέτοιες επιτροπές σε εθνικό επίπεδο. Αυτές οι επιτροπές αναμένεται να συνεργαστούν στενά με την Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης.

52. Ο απώτερος στόχος της δουλιάς του Συμβουλίου της Ευρώπης και των εθνικών επιτροπών θα είναι να θεμελιώσουν στοιχεία και να προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα, αποσκοπώντας στο να φέρουν μια σύντομη απονομή δικαιοσύνης και αποζημίωση και να αποδώσουν τιμή στη μνήμη των θυμάτων.

53. Οι απαραίτητες συνθήκες για την επιτυχία της δουλιάς των επιτροπών είναι η πρόσβαση σε αρχεία, ιδιαίτερα στη Ρωσία. Κατά συνέπεια, η αντίστοιχη νομοθεσία στις εμπλεκόμενες χώρες και ιδιαίτερα στη Ρωσία θα πρέπει να συμμορφωθεί με τη σύσταση της Επιτροπής Υπουργών 13 (2000) για μια ευρωπαϊκή πολιτική πρόσβασης σε αρχεία.

54. Τέλος, αλλά όχι τελευταίο, η Επιτροπή Υπουργών θα πρέπει να εκκινήσει μια καμπάνια πληροφόρησης στα κράτη - μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα εγκλήματα του κομμουνισμού. Αυτό θα περιλαμβάνει την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων. Τα κράτη - μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης θα πρέπει να ενθαρρυνθούν