ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Φράγματα που σώζουν ζωές

Ενα από τα σημεία διάρρηξης των αναχωμάτων στη Νέα Ορλεάνη

Μετά την καταστροφή της Νέας Ορλεάνης από τον τυφώνα «Κατρίνα», ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Μπους, και ο υπουργός του, στο νεότευκτο υπουργείο Ασφάλειας της Πατρίδας, δήλωναν ότι κανείς δεν μπορούσε να είχε προβλέψει μια τέτοια καταστροφή. Ωστόσο, επιστήμονες, μηχανικοί, ακόμα και τοπικοί πολιτικοί της Λουιζιάνα, προειδοποιούσαν επί πολλά χρόνια ότι μια καταιγίδα κατηγορίας 4 ή 5, που θα διέσχιζε τον Κόλπο του Μεξικού κατά μια συγκεκριμένη διεύθυνση, θα έπνιγε την περιοχή.

Το 1998, προσομοίωση σε υπολογιστή, που έγινε από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα, έδειξε καθαρά αυτό το τρομερό ενδεχόμενο. Την ίδια χρονιά, το Κογκρέσο απέρριψε νομοσχέδιο, που πρόβλεπε κονδύλια ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την επαναφορά του φυσικού περιβάλλοντος στο δέλτα του Μισισιπή, που προστατεύει την ενδοχώρα. Πολλοί φορείς, ανάμεσά τους και το Σώμα Μηχανικών του αμερικανικού στρατού, είχε προτείνει την ισχυροποίηση των αναχωμάτων, ώστε να μη σπάσουν σε ενδεχόμενη μεγάλη αύξηση του ύψους του νερού του ποταμού. Οι παλιότερες απ' αυτές τις προτάσεις χρονολογούνται από το 1968!

Σε όλο τον κόσμο, πολλά δέλτα μεγάλων ποταμών κινδυνεύουν εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας που έχει σαν αποτέλεσμα τη σταδιακή υποβάθμιση του εδάφους. Η μαλακή φερτή ύλη των δέλτα κατακαθίζει από φυσικού της, αλλά στο παρελθόν οι ετήσιες πλημμύρες αναπλήρωναν την απώλεια εδάφους με νέα ιζήματα. Ομως, τα φράγματα που δημιουργήθηκαν σε πολλές από αυτές τις περιοχές εμποδίζουν αυτήν την αναπλήρωση. Ταυτόχρονα, η άντληση πετρελαίου, αερίου και νερού από το υπέδαφος «ξεφουσκώνει» παραπέρα τη δομή του εδάφους. Καθώς το έδαφος υποχωρεί, εισρέει αλμυρό νερό από τη θάλασσα, που δηλητηριάζει τη συνήθως πυκνή ποώδη και θαμνώδη βλάστηση των δέλτα. Χωρίς αυτήν σαν εμπόδιο, ακόμα και μέτριες καταιγίδες μπορούν να οδηγήσουν μεγάλες ποσότητες θαλάσσιου νερού βαθιά στην ενδοχώρα. Η απειλή είναι μεγάλη, αφού δεκάδες εκατομμύρια ζουν στα δέλτα των ποταμών (του Νείλου, του Κόκκινου Ποταμού, του Μεκόνγκ, του Γάγγη, του Ορινόκο, του Ρήνου, Ρον και Πο κτλ.).

Σειρά από περιστρεφόμενες πύλες φράζουν την είσοδο του Τάμεση στην Αγγλία. Τρακόσιοι άνθρωποι είχαν πνιγεί από την πλημμύρα του 1953 πριν την κατασκευή αυτού του φράγματος

Αντίθετα με την περίπτωση των ΗΠΑ και της Νέας Ορλεάνης, διάφορες άλλες χώρες προχώρησαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα στην κατασκευή ειδικών φραγμάτων, μετά από πολύ μικρότερης έκτασης απώλειες ανθρώπινης ζωής. Τις τελευταίες δεκαετίες, κάποια από τα φράγματα αυτά που δημιουργούσαν μόνιμο εμπόδιο, όπως μερικά φράγματα στην Ολλανδία, αντικαθίστανται με άλλα που διαθέτουν πύλες, έτσι ώστε να επιτρέπουν την υπό ομαλές συνθήκες φυσική ροή των υδάτων και την ανάμειξη γλυκού και αλμυρού νερού, αλλά να προστατεύουν σε περίπτωση καταιγίδας τις παράκτιες περιοχές, μην επιτρέποντας σε πλημμυρίδες που φτάνουν ακόμα και τα 5 μέτρα σε ύψος να προχωρήσουν προς τα μέσα. Τα φράγματα αυτά, όπως φαίνεται και στις εικόνες, είναι απλά από τεχνικής πλευράς, αλλά ευρηματικά.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

Ολισθαίνοντες υδατοφράχτες

Ενα μέρος της εξωτερικής ασπίδας των Κάτω Χωρών απέναντι στη θάλασσα δημιουργείται από ολισθαίνοντες υδατοφράχτες, όπως αυτοί στο Οστερσέλντε. Οταν είναι σηκωμένοι, επιτρέπουν το πέρασμα των τριών τετάρτων της φυσικής ροής του νερού, εξασφαλίζοντας τη διατήρηση των προσχωσιγενών νησίδων που βρίσκονται πίσω τους.

Ανασηκωνόμενα πτερύγια

Στη Βενετία είναι σε φάση κατασκευής σταθερά φράγματα με πύλες, που θα εμποδίζουν την πλημμυρίδα ύψους 2 μέτρων που έχει αρχίσει να εμφανίζεται τρεις με τέσσερις φορές κάθε χρόνο. Σε κάθε πύλη, 20 έως 40 κούφια μεταλλικά πτερύγια ακουμπούν σε τσιμεντένιες βάσεις στο βυθό, πλημμυρισμένα με νερό. Στη μια πλευρά τους έχουν ένα είδος μεντεσέ. Για να σηκωθούν και να φράξουν την πύλη, εισάγεται στο εσωτερικό τους αέρας με πίεση που εκτοπίζει το νερό. Η άνωση φροντίζει για τα υπόλοιπα.

Επιπλέουσες πύλες

Οι δύο επιπλέουσες πύλες, μια σε κάθε πλευρά του θαλάσσιου στομίου του όρμου στο Μάεσλαντ της Ολλανδίας, που οδηγεί στην πόλη του Ρότερνταμ, παραμένουν ανοιχτές, όταν οι μετεωρολογικές συνθήκες δεν προκαλούν ανησυχία, επιτρέποντας την ελεύθερη ροή του νερού και τη διατήρηση του οικοσυστήματος. Με τον τρόπο αυτό, περιορίζεται η διάβρωσή τους και γίνεται ευκολότερη η συντήρησή τους. Οταν εμφανιστεί πλημμυρίδα εξαιτίας κάποιας καταιγίδας, μια μηχανή σπρώχνει την κάθε πύλη μέσα στη θάλασσα. Οι πύλες καταρχήν είναι γεμάτες αέρα και επιπλέουν. Οταν συναντηθούν τα άκρα τους στο μέσο του στενού, τότε ανοίγονται οι βαλβίδες, ώστε το κούφιο εσωτερικό τους να πλημμυρίσει νερό, με αποτέλεσμα να βαρύνουν και να καθίσουν στο βυθό, κλείνοντας την είσοδο. Μετά την καταιγίδα, μια αντλία αέρα εκδιώκει το νερό από το εσωτερικό τους, επιπλέουν και πάλι και αποσύρονται.