Δεν πρόλαβε, κυριολεκτικά, να στεγνώσει το μελάνι από το πρόσφατο άρθρο μας γύρω από το μύθο της γενοκτονίας των Ποντίων επί Στάλιν και το θέμα επανήλθε (από σύμπτωση;) μόλις μια εβδομάδα αργότερα (2/7/2006), μέσα από τις στήλες της «Καθημερινής». Σε ένα άρθρο που βρίθει αντικομμουνιστικής εμπάθειας και αντεπιστημονικότητας, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και την προσέγγιση, ο Στ. Τζίμας έρχεται να «φωτίσει» το «εν πολλοίς άγνωστο» - όπως ο ίδιος ισχυρίζεται - «πογκρόμ» των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ. Με ένα φως που μάλλον τυφλώνει παρά βοηθάει τον αναγνώστη να έρθει σε επαφή με ορισμένες πτυχές της Ιστορίας, ο αρθρογράφος της «Καθημερινής» μάς εισάγει στο θέμα με έναν βαρύγδουπο τίτλο που κάνει λόγο για «38.000 Ελληνες στα γκούλαγκ της Σιβηρίας: Οι τελευταίοι επιζήσαντες από τους διωγμούς του Στάλιν φωτίζουν με τις μαρτυρίες τους την περίοδο του μεγάλου τρόμου».

Ολο το άρθρο βασίζεται στα στοιχεία που «έχει στη διάθεσή του» ο ερευνητής Ιβάν Τζούχα (ο οποίος, στην προσπάθειά του να ταυτίσει κομμουνισμό και φασισμό, είχε υποστηρίξει στην «Αθηναϊκή Κουριέρ», 19-26/5/2006, πως, όπως ο Στάλιν και ο Χίτλερ, έτσι και οι Ελληνες κομμουνιστές έτρεφαν φιλικά αισθήματα προς τη δικτατορία Μεταξά!) και σε τρεις προφορικές μαρτυρίες Ελλήνων της Ρωσίας, οι οποίοι ήταν ενός μηνός, 15 και 23 χρόνων όταν διαδραματίστηκαν τα γεγονότα. Τα «στοιχεία» του Ιβάν Τζούχα, δε μας λέει πού τα βρήκε ο Στ. Τζίμας, ενώ αποδίδει τη γενικότερη δυσκολία προσέγγισης του θέματος στο «εφτασφράγιστο» των σχετικών αρχείων. Φυσικά, πρόκειται για ΨΕΜΑ. Τα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ, καθώς και τα αρχεία της NKVD, έχουν ήδη γίνει αντικείμενο έρευνας για πληθώρα μελετητών, των οποίων τα συμπεράσματα εκδίδονται εδώ και μια δεκαπενταετία σε βιβλία, επιστημονικά περιοδικά, κλπ. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας έρευνας, που δημοσιεύτηκαν στο κορυφαίο ερευνητικό περιοδικό American Historical Review τον Οκτώβρη του 1993 (όπως και στο L' Historie του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας), παραθέσαμε και στον «Ριζοσπάστη» της 25/6/2006.

Ωστόσο, ο αρθρογράφος της «Καθημερινής», είτε από άγνοια, είτε ακολουθώντας το γνωστό κανόνα «και αν η πραγματικότητα διαφωνεί μαζί μας, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα», συνεχίζει να αναπαράγει μιαν ιστορική διαστρέβλωση, που ξεκίνησαν οι ναζί τη δεκαετία του 1930 και συνέχισαν οι Αμερικανοί στο πλαίσιο του λεγόμενου «Ψυχρού Πολέμου». Γράφει, λοιπόν: «Στα τέλη του 1937, η Σοβιετική Ενωση ζούσε την κορύφωση της περιόδου του μεγάλου τρόμου. Οι εκκαθαρίσεις αντιπάλων του σταλινικού καθεστώτος είχαν λάβει τη μορφή επιδημίας». Επισημαίνει δε, παράλληλα, πως «ο Στάλιν μαζί με τους εσωκομματικούς του αντιπάλους και τους αντικαθεστωτικούς είχε θέσει στο στόχαστρό του και τις μικρότερες εθνότητες που ζούσαν στην αχανή σοβιετική επικράτεια». Ψέμα!

Στο σύνολό τους, τα δεδομένα που προέκυψαν από την εξέταση των κρατικών αρχείων της ΕΣΣΔ (και παρατίθενται στο American Historical Review) φαίνεται να στοιχειοθετούν «την υπόθεση», που είχε ήδη αρχίσει να υποστηρίζεται από μεγάλη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας «ενός προοδευτικά αντι-ελίτ προσανατολισμού της ποινικής πολιτικής» κατά τη δεκαετία του 1930 και έπειτα. Παράλληλα, οι συγγραφείς της μελέτης κατέληξαν πως οι «ισχυρισμοί ότι ο τρόμος έπεσε με ιδιαίτερο βάρος στις μη-ρωσικές εθνικότητες δεν προκύπτουν από τα δεδομένα των έγκλειστων τη δεκαετία του 1930. Ο συνήθης ισχυρισμός ότι οι περισσότεροι εκ των κρατουμένων ήταν "πολιτικοί" επίσης φαίνεται αναληθής. Από την άλλη μεριά, τα νέα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη, στην οποία κατέληξαν και άλλες στατιστικές έρευνες και μελέτες άλλων τύπων, πως οι διώξεις στόχευαν τη σοβιετική ελίτ». ¹

Και συνεχίζει ο Στ. Τζίμας: «Κατά τη σταλινική παντοδυναμία εξορίστηκαν 2.500.000 Σοβιετικοί πολίτες, από τους οποίους λίγοι επέζησαν». Ψέμα! Στην ίδια έρευνα σημειώνεται πως το ποσοστό θνησιμότητας στο σύνολο του ποινικού συστήματος της ΕΣΣΔ ήταν 3,1% το 1937 και 3,8% το 1939 (συνολικά 166.424 για όλη την περίοδο του περιβόητου «Μεγάλου Τρόμου»). Οσο αφορά, δε, τη διάρκεια των ποινών, το 1939, στο σύνολό τους, μόλις το 0,1% των περιπτώσεων αφορούσαν κάθειρξη άνω των 10 ετών (το 4% αφορούσε κάθειρξη από 5 έως 10 έτη, και το 95,9% μέχρι 5 έτη).

Ακόμα και αν δεχτούμε τα νούμερα των εκδιωχθέντων που παραθέτονται (που σε καμιά περίπτωση δεν τα δεχόμαστε, αφού δε στηρίζονται πουθενά), δεν παύουν να αντιπροσωπεύουν μια μικρή μειοψηφία του συνόλου των Ελλήνων που κατοικούσαν στην ΕΣΣΔ. Επιπλέον, σε αυτά συμψηφίζονται εξορισθέντες - που ήταν ελάχιστοι - και μετεγκατεστημένοι, δημιουργώντας πλασματικές και παραπλανητικές εντυπώσεις στον αναγνώστη, που, βέβαια, δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τη διαφορά.

Το μέτρο της μετεγκατάστασης μερίδας του πληθυσμού που κατοικούσε σε ευαίσθητες στρατηγικά περιοχές επήλθε συνεπεία της στάσης ενός αριθμού Ελλήνων, που κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνεργάστηκαν στον τομέα του εμπορίου και της βιομηχανίας με τους ναζί. «Χαλκευμένα στοιχεία!», διαμαρτύρεται ο Ι. Τζούχα. Και όμως, το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται, τόσο από κρατικά έγραφα, όσο και από προσωπικές μαρτυρίες, που, προσπαθώντας να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, είπαν πως ό,τι έγινε, έγινε προς εξασφάλιση της επιβίωσής τους. ² Ξεχνάνε ίσως όλοι αυτοί πως τους αντίστοιχους ανθρώπους στην Ελλάδα τους καταδικάζανε ως συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων και τους εκτελούσαν επί τόπου (συγκριτικά, οι σοβιετικές αρχές υπήρξαν ομολογουμένως πολύ πιο επιεικείς, περιοριζόμενες στη μετεγκατάσταση μακριά από τις συνοριακές περιοχές ή τον εκτοπισμό τους). Για να μην αναλογιστούμε καν τι θα συνέβαινε αν ο καθένας την εποχή αυτή λογάριαζε μόνο την επιβίωσή του και δεν έκανε θυσίες για την απελευθέρωση του συνόλου: Ευτυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού, όπως και άλλων λαών, δε θεώρησε εκείνη τη στιγμή αυτή τη στάση δικαιολογημένη...

Αλλά πάμε και στις προφορικές μαρτυρίες, που έρχονται «να φωτίσουν» αυτήν τη «σκοτεινή» περίοδο. Πρώτα απ' όλα, πρέπει να επισημάνουμε ότι ακόμα και ένας πρωτοετής φοιτητής της Ιστορίας γνωρίζει πως οι προφορικές μαρτυρίες, από μόνες τους, δεν αποτελούν αυτές καθαυτές αποδεικτικά στοιχεία μιας αντικειμενικής πραγματικότητας, αφού εκφράζουν μόνο την υποκειμενική αντίληψη ενός ιστορικού γεγονότος, η οποία επιλεκτικά μπορεί να «αποδείξει» το οτιδήποτε. Μία από τους επαναπατρισθέντες, που τη μαρτυρία της επικαλείται ο αρθρογράφος της «Καθημερινής», για παράδειγμα, έχει ισχυριστεί στην εκδοθείσα βιογραφία της πως μόνο για την περίοδο 1937-1939 υπήρξαν 20 εκατομμύρια θύματα του σταλινισμού. Αυτό δε σημαίνει, ωστόσο, ότι αυτό μπορεί να ληφθεί ως δεδομένο! Η Ιστορία δεν μπορεί να είναι ένα ατελείωτο αυθαίρετο «κόψε - ράψε» υποκειμενικών καταγραφών που μας βολεύουν προκειμένου να αποδείξουμε ό,τι θέλουμε την εκάστοτε στιγμή...

Βέβαια, και οι μαρτυρίες που παραθέτονται φαίνεται πως μάλλον εκθέτουν, παρά βοηθούν τον συγγραφέα να αποδείξει αυτό που θέλει. Γράφει, λοιπόν, ο Στ. Τζίμας για να υπερτονίσει το στοιχείο του «τρόμου», πως «ουδείς βεβαίως τολμούσε να ρωτήσει για την τύχη των δικών του ανθρώπων, αλλά όλοι υποψιάζονταν τι τους περίμενε». Και όμως, λίγο πιο κάτω, στη μαρτυρία της Κλεοπάτρας Μαρουφίδου, που προσάπτεται ως «αποδεικτικό στοιχείο», αναφέρεται πως: «Εγραψα στον Στάλιν για να μου επιτρέψουν να δω τον πατέρα μου, ενώ πήγα και είδα τον ίδιο τον Καλίνιν (σ.σ. πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ), ο οποίος μου έδωσε άδεια. Ηταν αρχές του 1937 όταν έφτασα στο γκούλαγκ, όπου με άφησαν να μείνω κοντά στον πατέρα μου τρεις μέρες». Ουδέν σχόλιον!

Εν κατακλείδι, το θέμα των «διώξεων των Ελλήνων επί Στάλιν» δεν είναι άγνωστο, όπως ισχυρίζεται εισαγωγικά ο συγγραφέας. Είναι δεκάδες - αν όχι εκατοντάδες - τα δημοσιεύματα και τα βιβλία που έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια, πραγματευόμενα αυτό το ζήτημα, αναπαράγοντας τον ίδιο χυδαίο αντικομμουνισμό. Είναι, επίσης, πολλές οι επιστημονικές μελέτες που είναι προσβάσιμες στο αναγνωστικό κοινό και αποδομούν από τα θεμέλιά τους τη φιλολογία περί «εθνικών διώξεων». Είτε λοιπόν από άγνοια, είτε από καθαρή σκοπιμότητα, το εν λόγω άρθρο επαναλαμβάνει κάτι τόσο παλιό, όσο και σάπιο, προσποιούμενο μάλιστα - προσβάλλοντας τη νοημοσύνη μας - ότι πρόκειται για κάτι καινούριο, για μιαν ιστορική αποκάλυψη!

Και θα κλείσουμε με ένα τελευταίο απόσπασμα από τη μαρτυρία της Κλ. Μαρουφίδου, με το οποίο καταλήγει και η ίδια, και το οποίο, κατά τη γνώμη μας, απαντά σε πολλά και σε πολλούς: «Ακόμα και τώρα, πάντως, η υπέργηρη Κλεοπάτρα υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι ζούσαν τότε καλύτερα στη Ρωσία απ' ό,τι σήμερα. "Οι άνθρωποι είχαν δουλιές. Σήμερα αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, χωρίζουν οικογένειες, ξετυλίγονται δράματα", λέει».

Παραπομπές:

1. Getty J. A., Rittersporn, Zemskov V. N. (1993) «Victim s of the Soviet Penal System in the pre-war Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence», στο American Science Review, 98(4)

2. Κεσσίδης Θ. Χ. (1996) «Η ιστορική πορεία των Ελληνοποντίων» σελ. 47-48