ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 3 Σεπτέμβρη 2006
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΜΕ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Υποβιβάστηκε σε νάνο ο πλανήτης Πλούτωνας

Οχτώ θα θεωρούνται στο εξής οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Ο πρώην ένατος πλανήτης, μαζί με τον αστεροειδή Δήμητρα και ένα ακόμα «αβάπτιστο» ουράνιο σώμα θα αποκαλούνται νάνοι πλανήτες. Αμφισβητείται η απόφαση από αρκετούς αστρονόμους

Από την ψηφοφορία στην 26η Σύνοδο της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης. Οι επιστήμονες ψηφίζουν για έναν ορισμό της έννοιας «πλανήτης» που θα τους προσφέρει την απαραίτητη σαφήνεια, ώστε να συνεχίσουν το έργο τους πιο αποτελεσματικά. Ποτέ δεν ψηφίζουν για επιστημονικά δεδομένα ή θεωρίες. Γι' αυτά μόνο κριτήριο είναι η παρατήρηση και το πείραμα ακολουθώντας την επιστημονική μέθοδο
Από την ψηφοφορία στην 26η Σύνοδο της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης. Οι επιστήμονες ψηφίζουν για έναν ορισμό της έννοιας «πλανήτης» που θα τους προσφέρει την απαραίτητη σαφήνεια, ώστε να συνεχίσουν το έργο τους πιο αποτελεσματικά. Ποτέ δεν ψηφίζουν για επιστημονικά δεδομένα ή θεωρίες. Γι' αυτά μόνο κριτήριο είναι η παρατήρηση και το πείραμα ακολουθώντας την επιστημονική μέθοδο
Εβδομήντα έξι χρόνια μετά την ανακάλυψη του ουράνιου σώματος που ονομάστηκε Πλούτωνας και αποκλήθηκε «ο ένατος πλανήτης», η Διεθνής Αστρονομική Ενωση (ΔΑΕ) τον υποβίβασε σε μια νέα κατηγορία ουράνιων σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος, που ονόμασε νάνους πλανήτες. Ολα τα βιβλία και τα εγχειρίδια αστρονομίας πρέπει να ξαναγραφτούν.

Η λέξη πλανήτης προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη που σημαίνει περιπλανώμενος και έρχεται σε αντιδιαστολή με τη λέξη απλανής, που χρησιμοποιείται για τα σώματα που φαίνονται ακίνητα στο νυχτερινό ουρανό (αστέρια, γαλαξίες κλπ.). Οσο τα εμφανώς κινούμενα ουράνια σώματα που είχαν ανακαλυφθεί ήταν οι 4 εσωτερικοί πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη και Αρης) και οι 4 εξωτερικοί (Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας) η ονομασία πλανήτης φαινόταν σαφής και ικανοποιητική, παρότι ποτέ δεν είχε οριστεί επιστημονικά. Το 1930 οι αστρονόμοι ήταν σε αναζήτηση ενός ακόμα πλανήτη πέραν των οχτώ, ο οποίος θα εξηγούσε τις διαταραχές στην κίνηση του Ποσειδώνα. Οταν ανακαλύφθηκε ο Πλούτωνας, δεν άργησαν να τον ονομάσουν ένατο πλανήτη.

Αργότερα διαπιστώθηκαν ορισμένες ιδιοτροπίες του Πλούτωνα σε σχέση με τους καθιερωμένους πλανήτες: α) έχει εξαιρετικά ελλειπτική τροχιά με αποτέλεσμα το περιήλιό του να είναι πιο κοντά στον Ηλιο από την τροχιά του Ποσειδώνα, β) έχει το μισό μέγεθος από τον μικρότερο από τους άλλους πλανήτες και ένας από τους 4 δορυφόρους του, ο Χάροντας, είναι παραπλήσιου με αυτόν μεγέθους και γ)το επίπεδο της τροχιάς του έχει κλίση 17 μοιρών σε σχέση με το περίπου κοινό επίπεδο που κινούνται οι 8 πιο κοντινοί στον Ηλιο πλανήτες. Οι διαφορές αυτές έκαναν εδώ και δεκαετίες πολλούς αστρονόμους να θεωρούν λάθος τη συμπερίληψή του στην πλανητική οικογένεια, αντί στην οικογένεια των ουράνιων σωμάτων της ζώνης Κούιπερ, που περιβάλει το ηλιακό μας σύστημα.

Οι (κλασικοί) πλανήτες και οι νάνοι πλανήτες μετά την απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης
Οι (κλασικοί) πλανήτες και οι νάνοι πλανήτες μετά την απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενωσης
Τα πράγματα άρχισαν να μπερδεύονται ακόμα περισσότερο και να τείνουν να βγουν εκτός ελέγχου ως προς το τι είναι και τι δεν είναι πλανήτης, όταν χάρη στην τεχνολογική πρόοδο οι αστρονόμοι άρχισαν να ανακαλύπτουν τα τελευταία χρόνια το ένα μετά το άλλο σφαιρικά ουράνια σώματα του ηλιακού μας συστήματος, με διάμετρο ανάλογη με του Πλούτωνα. Θα έπρεπε το ηλιακό μας σύστημα να αποκτήσει δέκατο, ενδέκατο, δωδέκατο..., εικοστό τέταρτο πλανήτη ή μήπως θα έπρεπε να διορθωθεί το λάθος με τον Πλούτωνα και να γίνει μια κατάταξη των σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος πέραν των οκτώ αναμφισβήτητων πλανητών; Οι περισσότερες αντιρρήσεις ήταν στη βάση της παράδοσης που έχει δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες με την ανακήρυξη του Πλούτωνα σε πλανήτη και όχι στο ουσιαστικό επιστημονικό ζήτημα αν ο Πλούτωνας και οι νεοανακαλυφθέντες «πλανήτες» είναι ανάλογα ουράνια σώματα με τους 8 κλασικούς πλανήτες. Ετσι κι αλλιώς, τα νέα επιστημονικά δεδομένα έπρεπε να αξιοποιηθούν για τη διαμόρφωση της ορολογίας και της κατάταξης, που διευκολύνει τους αστρονόμους στην εξερεύνηση του ηλιακού μας συστήματος.

Η απόφαση της 26ης Γενικής Συνέλευσης της ΔΑΕ, στις 24 Αυγούστου 2006 ορίζει ότι:

1) Κλασικός πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που α) περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο, β) έχει αρκετή μάζα ώστε η ίδια του η βαρύτητα να μπορεί να του δώσει σφαιρικό σχήμα και γ) έχει καθαρίσει από άλλα ουράνια σώματα την περιοχή που γειτονεύει με την τροχιά του. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη, ο Αρης, ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας.

2) Νάνος πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που έχει τα χαρακτηριστικά (α) και (β) των κλασικών πλανητών, αλλά όχι το (γ), ενώ επιπλέον πρέπει δ) να μην είναι δορυφόρος κάποιου άλλου ουράνιου σώματος. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ο Πλούτωνας, ο αστεροειδής Δήμητρα (διαμέτρου 950 χλμ.) που ανακαλύφθηκε το 1801 και το μέχρι στιγμής «αβάπτιστο» επίσημα ουράνιο σώμα, μεγέθους ανάλογου με τον Πλούτωνα και σε πιο μακρινή τροχιά, που ανακαλύφθηκε το 2005 και έχει το προσωρινό όνομα 2003 UB313. Ο Πλούτωνας (διαμέτρου 2.300 χλμ. και με μάζα 0,2% της γήινης) αναγορεύεται σε πρότυπο της νέας κατηγορίας των μετά τον Ποσειδώνα σωμάτων του ηλιακού συστήματος, που θα αποκαλούνται από δω και πέρα πλουτώνια σώματα.

3) Ολα τα άλλα σώματα που περιφέρονται γύρω από τον Ηλιο θα ονομάζονται στο εξής «Μικρά Σώματα του Ηλιακού Συστήματος».

Η απόφαση αυτή της ΓΣ της ΔΑΕ ήταν η κατάληξη μετά την απόρριψη της αρχικής πρότασης που εισηγήθηκε η ειδική επιτροπή για το θέμα του ορισμού της έννοιας «πλανήτης» και μετά από την πραγματοποίηση σειράς τροποποιήσεων. Οι επιστήμονες που είτε καταψήφισαν, είτε δε βρίσκονταν μεταξύ των 2.500 συναδέλφων τους στη ΓΣ για να ψηφίσουν, εντοπίζουν διάφορα προβλήματα στην απόφαση, όπως το γεγονός ότι ψήφισαν μόνο 500 από τα 8.500 μέλη της Ενωσης, ότι η έννοια πλανήτης περιπλέχτηκε με τη χρήση επιθετικών προσδιορισμών (κλασικός, νάνος), ότι κάποιοι κλασικοί πλανήτες δεν έχουν καθαρίσει την τροχιά τους από άλλα ουράνια σώματα, ότι μαζί με τα μετά τον Ποσειδώνα ουράνια σώματα εντάχθηκε στους νάνους πλανήτες και ο αστεροειδής Δήμητρα, που βρίσκεται στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Αρη και Δία κλπ.

Ο Πλούτωνας είναι ο μόνος μέχρι στιγμής ανεξερεύνητος από διαστημικό σκάφος πλανήτης, αλλά όχι για πολύ, αφού σ' αυτόν κατευθύνεται η συσκευή «Νέοι ορίζοντες». Το σκάφος πλησιάζει ήδη τον Δία και αναμένεται να φτάσει στον Πλούτωνα το 2015, καθ' οδόν προς τα βάθη της ζώνης Κούιπερ. Ανεξάρτητα από το ποιο ουράνιο σώμα θα λέγεται και ποιο δε θα λέγεται πλανήτης, η επιστημονική πρόοδος στην αστρονομία μας επιτρέπει να έχουμε σήμερα καλύτερη γνώση του αέναα κινούμενου φυσικού κόσμου, της ενότητάς του και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των σωμάτων που τον απαρτίζουν.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: IAU, space.com



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ