Κι αυτό είναι που παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες στους δρόμους: Τους δασκάλους να τιμωρούνται και τους «αγράμματος» να τιμωρούν! Και αναρωτιέμαι εγώ, που κάποια γράμματα μού έμαθαν αυτοί οι «ανέντιμοι» δάσκαλοι, και μπορώ και διαβάζω τα κόκκινα γράμματα: Αυτήν την Παιδεία οραματίζεται ο κύριος πρωθυπουργός; Τα σχολεία να είναι κλειστά και οι δάσκαλοι να δέρνονται από τους χωροφύλακες στους δρόμους, όπως τότε;

Το πάνελ της συζήτησης από δεξιά προς αριστερά: Θανάσης Παπαγεωργίου, Ελένη Γερασιμίδου, Στράτος Σαραντίδης, Λιάνα Κανέλλη, Διονύσης Τσακνής

Αυτό που χαρακτήρισε τις παρεμβάσεις ήταν η κοινή διαπίστωση για την ανάγκη δημιουργίας ενός κινήματος των καλλιτεχνών σε προοδευτική κατεύθυνση, η ανάγκη πλέον να απαντήσουν οργανωμένα οι άνθρωποι της διανόησης και της τέχνης στα σαρωτικά αντιδραστικά μέτρα του συστήματος και να συναντηθούν σε αυτόν τον αγώνα με την εργατική τάξη.

Ο Σ. Σαραντίδης σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «η τηλεόραση εμφανίζεται σαν το απόλυτο μέσο που ουσιαστικά διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα (...) είναι από τους βασικούς διαμορφωτές της κοινωνικής συνείδησης και της μαζικής αισθητικής».

Η αντίφαση βρίσκεται μεταξύ των τεχνολογικών δυνατοτήτων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσφέρουν καταπληκτικά τηλεοπτικά αποτελέσματα σε μορφή και περιεχόμενο, και της πραγματικότητας, που δείχνει την τηλεόραση να «γίνεται όλο και περισσότερο αντιδραστική». «Επαληθεύεται με αυτόν τον τρόπο ο Μαρξ: Τα καλλιτεχνικά γεγονότα πολλές φορές βρίσκονται σε αναντιστοιχία με το επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνίας, κάτι που φαίνεται περίτρανα στη συγκεκριμένη ιστορική φάση της τηλεόρασης και ιδιαίτερα με το τηλεοπτικό πρόγραμμα».

Οι συζητήσεις στο Φεστιβάλ συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών

«Η πραγματικότητα της τηλεόρασης δεν είναι μια διαστρεβλωμένη εικόνα της αντικειμενικής πραγματικότητας, αλλά αυτό που παρουσιάζει δεν έχει σχέση με την αντικειμενική πραγματικότητα. Ετσι, ενώ έχουμε μια χώρα όπου το 60% του ενεργού πληθυσμού είναι εργατική τάξη, ενώ έχουμε χιλιάδες λαϊκές οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα, προβλήματα στη μόρφωση των παιδιών, στον ελεύθερο χρόνο κλπ. και όλα αυτά δε βρίσκουν θέση στην τηλεοπτική οθόνη (...) Οι συνηθισμένοι ήρωες είναι μεσοαστοί, μεγαλοαστοί, πλούσιοι, εύποροι, δυνατοί, πετυχημένοι και όπου εμφανιστεί η εργατική τάξη εμφανίζεται για να εκσυγχρονίσει το μύθο της Σταχτοπούτας (...) Μέσα στο ίδιο κλίμα διογκώνεται ένα κύμα ανορθολογισμού, αγνωστικισμού, θρησκοληψίας και τρόμου».

Στο μεγάλο ερώτημα «Τι κάνουμε;», ο Στρ. Σαραντίδης σημείωσε: «Χρειάζεται να αναπτυχθεί ένα κίνημα αντίστασης και εδώ δεν είναι λύση το κλείσιμο της τηλεόρασης. Η λύση είναι να διεκδικήσουμε ένα πλαίσιο, από το οποίο θα έχει αφαιρεθεί το δικαίωμα από τα μονοπώλια να έχουν τον έλεγχο των συχνοτήτων. Οι συχνότητες πρέπει να περάσουν στον κοινωνικό έλεγχο. Χρειάζεται η καθημερινή αντίσταση και αντιπαράθεση με τη χυδαιότητα που αναπτύσσεται μέσα από τα κανάλια. Χρειάζεται να παρθούν πρωτοβουλίες από την πλευρά των συνδικαλιστικών, των μαζικών φορέων».

«Τρόμος και "τραλαλά": Αυτό είναι το δίπτυχο της ψυχαγωγίας στην τηλεόραση του πολιτισμένου δυτικού κόσμου», σημείωσε η Λιάνα Κανέλλη. Πρόσθεσε ότι «ο ελληνικός λαός εξακολουθεί να ψηφίζει σε ποσοστό 80% αυτό που στις δημοσκοπήσεις λέει ότι του έχει υποβαθμίσει τη ζωή, δεν έχει να φάει, να ζήσει, να πάει στο νοσοκομείο, να αγοράσει τάφο, αλλά πάει και τον ψηφίζει. Αφού πάει και τον ψηφίζει, είναι ο ίδιος άνθρωπος που βλέπει την Κυριακή το βράδυ τη γελάδα, που βλέπει το "φως στο τούνελ", "ψάχνει" τον Αλεξ μέσα από την Αγγελική Νικολούλη, τα βάζει με τη Δικαιοσύνη, αλλά μόνο σε επίπεδο τηλεοπτικής αυταρέσκειας και, δυστυχώς, ανώδυνου πνευματικού αυνανισμού».

Σημείωσε ότι «υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία για απελευθέρωση της ψηφιακής τηλεόρασης», κάτι που σημαίνει ότι από το 2012 «οι έχοντες και κατέχοντες το κεφάλαιο θα έχουν τη δυνατότητα να φτιάχνουν την ατομική τους τηλεόραση (...) Το περιεχόμενο με την τεχνολογία πηγαίνει σε πολλαπλασιαστική μορφή μιας πλύσης εγκεφάλου που γίνεται με ταχύτητες, μεγέθη και πειστικότητα αντίστοιχα με τα "μανιτάρια" στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Είναι ένα υπερόπλο που τον τρόμο τον πουλάει. Δεν υπάρχουν ειδήσεις και εκπομπές χωρίς χορηγό. Αυτό το πακέτο του συμφωνημένου ραντεβού με την ενημέρωση και την ψυχαγωγία έχει εμπλακεί σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορείς να ξεχωρίσεις την ενημέρωση από την ψυχαγωγία». Ετσι, «αντιλαμβανόμαστε τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο μόνο μέσα από την ταινία "Εχθρός προ των Πυλών" (σ.σ. μια χολιγουντιανή εκδοχή της Μάχης του Στάλινγκραντ που δεν κρατά ούτε τα προσχήματα), την ευρωπαϊκή ιστορία μέσα από το ..."Μπρέιβχαρτ" (σ.σ. ταινία που υποτίθεται ότι βασίζεται στη ζωή του Σκοτσέζου ήρωα του Μεσαίωνα, Ουίλιαμ Ουάλας) και την παιδεραστία ως ένα φυσικό μετεξελικτικό φαινόμενο, το οποίο καταλήγει στην Ολλανδία να είναι ...κόμμα».

Η Λιάνα Κανέλλη είπε ότι «η τηλεόραση είναι η συμβολοποιημένη εικονοποίηση της εσχατιάς στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε πτώση ο καπιταλισμός στο επίπεδο των αξιών». «Με εξαιρετικά πειστικό και δήθεν δωρεάν τρόπο», συνέχισε, «υλοποιείται και το συμβόλαιο των ευρωπαϊκών χωρών το '52 για το ποιος είναι ο σκοπός της "Γιουροβίζιον" ο οποίος είναι να ομογενοποιήσει τα πρόσωπα των ειδήσεων και την κουλτούρα στην Ευρώπη για να την ελέγχει. Ολο το περιτύλιγμα πρέπει να είναι τρομοκρατικό, ώστε να μένεις εντός του σπιτιού, να έχεις δηλαδή τη συναίνεση του αυτο-φυλακισμένου (...) Αφού κάτσεις μέσα, αποφασίζουν αυτοί με τι θα διασκεδάσεις (...) Η τηλεόραση στοχεύει στο να οικειοποιηθεί και υποκαταστήσει την κουλτούρα, για να μπορεί να ελέγχει το εκπαιδευτικό σύστημα, να ενσωματώνει ευκολότερα τους ανθρώπους από κούνια».

«Οι κομμουνιστές», είπε η ομιλήτρια, «φτιάχνουν σιγά σιγά τη δική τους τηλεοπτική πρόταση. Και το κάνουν όπως μπορούν». Σε άλλο σημείο, υπογράμμισε: «`Η φτιάχνουμε τηλεοπτικά "καλάσνικοφ" και τηλεοπτικές "κατιούσες" ή νοικιαζόμαστε στο Χάρβαρντ».

«Μια ανακάλυψη του ανθρώπου που θα μπορούσε να του προσφέρει άπειρα καλά και να του διευκολύνει τη ζωή, έγινε μπούμερανγκ, έγινε εχθρός του, όπως συμβαίνει συνήθως με τις μεγάλες ανακαλύψεις του», εκτίμησε ο Θ. Παπαγεωργίου.

Εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο έγινε αυτή η μετατροπή, ο ομιλητής συμπέρανε πως «είναι φυσικό, λοιπόν, να μην αφήσει η εξουσία να πάει χαμένο ένα τέτοιο όπλο (...) Πληροφόρηση, γνώση, ψυχαγωγία βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της εξουσίας. Οι μάζες που πλέον ονομάζονται τηλεθεατές θα μπορούσαν να άγονται και να φέρονται κατά τα συμφέροντα των ισχυρών».

Μιλώντας για τη θέση των ηθοποιών στην τηλεόραση, ο Θ. Παπαγεωργίου σημείωσε ότι «άτομα επιλεγμένα από τις προτιμήσεις τους στην ευκολία και τη χυδαιότητα, εξουσιάζουν το χώρο (σ.σ. τον τηλεοπτικό) με κατασκευάσματα που έχουν σαν στόχο τα κατώτερα γούστα του τηλεθεατή, που υποτιμούν τη νοημοσύνη του εκμεταλλευόμενοι την έλλειψη δυνατότητας αντίδρασης εκ μέρους του. Χρησιμοποιώντας την έντονη ανεργία του κλάδου των ηθοποιών, σε συνδυασμό με την πρόσκαιρη δημοσιότητα που του προσφέρουν, μια ανάγκη που είναι η ίδια η φύση του επαγγέλματός μας, τον κάνουν συνένοχο σε προϊόντα που χαρακτηρίζονται όχι μόνο για την αφέλειά τους, αλλά και για μια ευτέλεια που οδηγεί στην απαξίωση και στην υποτίμηση της κύριας αποστολής μας. Χωρίς να θέλω να αθωώσω τον ίδιο τον καλλιτέχνη που θα μπορούσε να επιβάλει ως ένα βαθμό την άποψή του και να υπερασπίσει έτσι αυτή την αποστολή, τον έχουν καταστήσει έρμαιό τους δυστυχώς, ακυρώνοντας οποιαδήποτε διαφορετική διάθεση πιθανόν να έκρυβε μέσα του όταν ξεκίναγε μια πορεία γεμάτη όνειρα. Αυτή τη στιγμή, λοιπόν ένα μεγάλο μέρος από το σύνολο των ηθοποιών προσπαθεί να κάνει τηλεόραση, επειδή μόνον έτσι θα του ανοίξουν οι πόρτες του θεάτρου. Που είναι να απορεί κανείς σε τι του χρειάζεται το θέατρο, αν πρόκειται την επόμενη στιγμή να πέσει στην παγίδα της ακύρωσής του που του προσφέρει η τηλεόραση».

Τέλος, ευχήθηκε στα νέα παιδιά που βγαίνουν στο θέατρο «και που η συμμετοχή τους σε κάποιο σίριαλ καταντάει να είναι μοναδική επιδίωξη: Να γίνουν περισσότερο προσεκτικοί και επιλεκτικοί και να μη φτάσουν κάποια στιγμή στο σημείο να νιώσουν πως είναι για τον υπόλοιπο κόσμο αναξιοπρεπείς υπηρέτες ενός αναξιόπιστου επαγγέλματος. Οσο κι αν διαθέτουν μια αναγνωρισιμότητα στο δρόμο που είναι απελπιστικά πρόσκαιρη. Και μετά; Αυτό το μετά που ισοδυναμεί με το απόλυτο τίποτα».

Ο Δ. Τσακνής είπε ότι «η επιστήμη δεν έχει ηθική από μόνη της. Ηθική έχει ο τρόπος που θα χρησιμοποιηθεί. Η τηλεόραση είναι ένα ισχυρό όπλο στο πλαίσιο του συστήματος. Είναι ένα στοιχείο του εποικοδομήματος. Παραβιάζουμε ανοιχτές πόρτες, όταν λέμε ότι η τηλεόραση λειτουργεί στο πλαίσιο του συστήματος, αφού δε θα μπορούσε σήμερα να λειτουργεί κάπου αλλού». Ωστόσο, «υπάρχουν στοιχεία στα οποία μπορεί το κίνημα να παρέμβει και να επέμβει με πάρα πολλές μορφές».

Για τον τραγουδοποιό, η τηλεόραση στοχεύει στη δημιουργία «άκριτου καταναλωτή». «Εάν το καταφέρει εύκολα μπορεί να επέμβει και σε άλλα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τον τρόπο συμπεριφοράς μου γενικότερα».

Οι διαφημίσεις «δεν είναι από μόνες τους τόσο αθώες», αφού, όχι μόνο δημιουργούν καταναλωτικά πρότυπα, αλλά και πρότυπα συμπεριφοράς. «Πρέπει να δούμε, λοιπόν, την πλύση εγκεφάλου και μέσα από τα διαφημιστικά μηνύματα και τις λεγόμενες ψυχαγωγικές εκπομπές».

Ο Δ. Τσακνής κάλεσε «να αναρωτηθούμε εμείς οι "χρεωμένοι" την προοδευτική αντίληψη καλλιτέχνες, ποιος είναι ο δικός μας τρόπος και ποια πρέπει να είναι η δική μας στάση στα πράγματα. Θεωρώ ότι ορισμένες φορές είμαστε έτοιμοι να απεμπολήσουμε τα πάντα. Τα φώτα όμως κάποια στιγμή σβήνουν. Ενα κίνημα των καλλιτεχνών, που υποτίθεται ότι πρέπει να έχουν μια άποψη για τα πράγματα και αγανακτούν με την κατάσταση, είναι αναγκαίο. Αυτό όμως δε γίνεται κατά μόνας, αλλά μέσα από οργανωμένες παρεμβάσεις. Το πώς μπορεί να γίνει αυτό είναι ένα ζήτημα για συζήτηση. Σε προσωπικό επίπεδο όμως ο καθένας ας προσέξει να μην προσβάλλει τους συνανθρώπους του», όταν μπλεχτεί με την τηλεόραση.

Η Ελένη Γερασιμίδου στάθηκε περισσότερο στις καταστροφικές συνέπειες που έχει η τηλεόραση στους νέους ηθοποιούς. «Το αποτέλεσμα το βλέπω σε νεότερους ηθοποιούς και τους ερμηνευτικούς τους κώδικες τα τελευταία χρόνια. Θλίβομαι πάρα πολύ για τον τρόπο που η τηλεόραση επέβαλε στην ηθοποιία και για το ότι υπάρχουν πάρα πολλά νέα παιδιά που βγαίνουν και από σχολές και που δεν τους ενδιαφέρει καθόλου να παίξουν στο θέατρο. Τους ενδιαφέρει οπωσδήποτε η τηλεόραση. Είμαι σε απίστευτη κατάθλιψη στο θέατρο, γιατί είναι νέοι άνθρωποι που δεν έχουν καμία αγωνία για το πώς θα παίξουν το ρόλο γιατί είναι ήδη γνωστοί από σειρές. Στις οποίες μαθαίνουν έναν τρόπο ομιλίας διαφορετικό από τη ζωή».

Η ίδια θεωρεί ότι μια λύση σε ατομικό επίπεδο είναι να κλείσουμε τις τηλεοράσεις, ενώ στο τέλος κατέθεσε μια ενδιαφέρουσα πρόταση προς τους νέους και τους συναδέλφους της καλλιτέχνες: «Στον "902" θα μπορούσαν να γίνουν και καλύτερα πράγματα με εθελοντισμό από όλους μας».