Το πρώτο χαρακτηριστικό των τοπικών εκλογών ήταν η παραπέρα προώθηση και ως ένα βαθμό επικράτηση της λογικής της «απολιτικοποίησης». Η προσπάθεια για να «περάσει» αυτή η λογική ξεκίνησε εδώ και πολύ καιρό από τις ηγεσίες της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΝ - και με την πρόθυμη συνδρομή των ΜΜΕ - που με δηλώσεις τους υποστήριζαν ότι αυτές οι εκλογές:

• Εχουν, καθαρά, «αυτοδιοικητικό χαρακτήρα» και όχι γενικευμένο πολιτικό περιεχόμενο.
• Αφορούν, αποκλειστικά, τις «τοπικές κοινωνίες» που καλούνται να αναδείξουν τους «τοπικούς άρχοντες» και δε σχετίζονται με τη γενικότερη πολιτική των κυβερνήσεων, που δημιουργεί, πολλαπλασιάζει και οξύνει τα λαϊκά προβλήματα.
• Κρίνουν, κυρίως, πρόσωπα υποψηφίων, με κριτήριο τις «ικανότητές» τους κι όχι τις πολιτικές αντιλήψεις τους.

Για το «πέρασμα» της «απολιτικοποίησης» αξιοποίησαν και τις πολλές δήθεν «ανεξάρτητες υποψηφιότητες», οι οποίες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρύψουν τις κομματικές δεσμεύσεις και τα πολιτικά «πιστεύω» τους. Βεβαίως, την επομένη των εκλογών οι ηγεσίες της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΝ «ξέχασαν» τις διακηρύξεις τους περί «ανεξάρτητης Αυτοδιοίκησης» και «ακομμάτιστων υποψηφίων» και έσπευσαν να εντάξουν τους νικητές στις «κομματικές επιτυχίες» τους, για να βγάλουν τα πολιτικά συμπεράσματα που τις συνέφεραν.

Με όλα αυτά και πολλά άλλα, κατάφεραν να φέρουν την προεκλογική περίοδο «στα μέτρα τους», καθώς σε αυτήν έλειψε η ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση στη βάση αρχών και επιχειρημάτων. Αντ' αυτής, επέλεξαν την τακτική των «ήπιων πολιτικών τόνων» και μεταφοράς της όποιας «αντιπαράθεσης» στο επίπεδο των «φτηνών εντυπωσιασμών» - βλέπε περίπτωση Ψωμιάδη - των ανεύθυνων προσωπικών διενέξεων και της αποπροσανατολιστικής και παραπλανητικής σκανδαλολογίας.

Βεβαίως, μπορεί αυτή η τακτική να τους βόλευε για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων και κομματικών επιδιώξεων, αλλά ήταν και επιβεβλημένη και, εν πολλοίς, «αναγκαστική», καθώς αυτά τα κόμματα, ακόμα και να το ήθελαν, δεν είχαν πολλά περιθώρια ουσιαστικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Οι πολιτικές τους και σε ό,τι αφορά το ρόλο και την προοπτική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και γενικότερα δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές - το δείχνει και η συμφωνία τους στην ΚΕΔΚΕ, την ΕΝΑΕ, τις Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων της χώρας - και ήταν δύσκολο να βρουν «πεδίο» πραγματικής πολιτικής διαφοροποίησης.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό των τοπικών εκλογών είναι ότι διεξήχθησαν σε «κλίμα» άκρατης υποσχεσιολογίας και ρουσφετολογίας, αλλά και πιέσεων και εκβιασμών, ακόμα και χρηματισμού για την εξαγορά ψήφων.

Ιδιαίτερα στους μικρούς δήμους γίναμε μάρτυρες εκτεταμένης κι απροκάλυπτης προσπάθειας για τη διαμόρφωση μιας «περιρρέουσας ατμόσφαιρας» πολιτικής διαφθοράς και κοινωνικής σήψης. Στο πλαίσιο αυτής της «κατάστασης», οι συνδυασμοί της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ συγκρότησαν τα ψηφοδέλτιά τους, τάζοντας θέσεις και αξιώματα στους υποψήφιους και, σε αρκετές περιπτώσεις, πρόσφεραν και χρήμα για τους δελεάσουν να συμμετάσχουν.

Ταυτόχρονα, άσκησαν αφόρητες πιέσεις και προχώρησαν σε ωμούς εκβιασμούς σε βάρος υποψηφίων για να μην συμμετάσχουν ή και να αποχωρήσουν από τα ψηφοδέλτια των αγωνιστικών συνδυασμών, που στήριξε το ΚΚΕ και οι άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις. Εγιναν και συγκεκριμένες καταγγελίες γι' αυτό, όπως, π.χ., του υποψήφιου δημάρχου της Ελασσόνας, Β. Κατή.

Υπάρχουν, επίσης, περιπτώσεις που συνδυασμοί απευθύνθηκαν σε ψηφοφόρους προσφέροντάς τους χρηματικά ποσά για να πάρουν την ψήφο τους.

Το τρίτο χαρακτηριστικό των εκλογών ήταν η πολιτική συναλλαγή ανάμεσα στη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΝ και η λειτουργία των «συγκοινωνούντων δοχείων» μεταξύ των συνδυασμών που αυτά στήριξαν. Εδώ τα «φαινόμενα» είναι εμφανή και τα στοιχεία αδιάψευστα.

Εν αρχή υπήρξαν μυστικές, ή και φανερές συμφωνίες ανάμεσα στα τρία κόμματα - σε τοπικό, αλλά και σε κεντρικό επίπεδο - για συνεργασίες. Το είδαμε αυτό στις περιπτώσεις των κοινών υποψηφίων ΠΑΣΟΚ - ΣΥΝ, όπως, π.χ. στις νομαρχίες Τρικάλων, Πρέβεζας, Σάμου και αλλού και σε πάρα πολλούς δήμους σε όλη τη χώρα.

Γνωστό είναι, επίσης, ότι πολλοί υποψήφιοι του ΣΥΝ, που «κατέβηκαν», τελικά, είτε μόνο με την υποστήριξη του κόμματός τους, είτε με το απατηλό πρόσωπο του «ανεξάρτητου», είχαν προηγουμένως ζητήσει το «χρίσμα» από το ΠΑΣΟΚ και δεν το πήραν.

Τα παραδείγματα πολλά και να αναφέρουμε μόνο τους υποψήφιους του ΣΥΝ για τη Νομαρχία της Καρδίτσας και τους Δήμους Λάρισας και Ιωαννίνων. Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα στο Δήμο Λιβαδειάς όπου το ψηφοδέλτιό του υποστηρίχτηκε από τη μισή Τοπική Οργάνωση του ΠΑΣΟΚ, στελέχη της οποίας, με επικεφαλής τον Γραμματέα της, συμμετείχαν ως υποψήφιοι κι άλλα ενήργησαν ως «κομματάρχες» υπέρ του, με την παρότρυνση ορισμένων βουλευτών του ΠΑΣΟΚ.

Υπήρξαν και συνεργασίες ΝΔ - ΣΥΝ, όπως και ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - κυρίως σε μικρούς δήμους - ενώ είχαμε και συνεργασία και των τριών κομμάτων. Οπως π.χ. στο Δήμο Καρδίτσας, όπου τόσος «ντόρος» έγινε για την ανύπαρκτη «ανίερη συμμαχία ΚΚΕ - ΝΔ» και τελικά αποδείχτηκε ότι η μόνη υπαρκτή συνεργασία ήταν αυτή των συνδυασμών του ΠΑΣΟΚ, του δήθεν «αντάρτη» της ΝΔ και του ΣΥΝ, που παρέδωσε το δήμο στα χέρια του δικομματισμού.

Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής συναλλαγής, φάνηκαν, πιο καθαρά, στο β΄ γύρο των εκλογών, όπου λειτούργησαν τα «συγκοινωνούντα δοχεία». Ετσι, είδαμε στην Καρδίτσα τον ΣΥΝ, αλλά και δυνάμεις της ΝΔ να διοχετεύουν ψήφους προς τους υποψήφιους του ΠΑΣΟΚ στο δήμο, αλλά και στη νομαρχία. Χαρακτηριστικές απ' αυτή την άποψη είναι και οι χτεσινές δηλώσεις του υποψήφιου νομάρχη της ΝΔ, Β. Αναγνωστόπουλου, ο οποίος κατηγόρησε στελέχη του κόμματός του - φωτογράφισε τους υπουργούς Δ. Σιούφα και Σπ. Ταλιαδούρο και κατονόμασε τον «αντάρτη» Χρ. Παλαμιώτη και άλλους υποψήφιους δημάρχους στην περιοχή - ότι βοήθησαν τον αντίπαλό του.

Και είδαμε σε πάρα πολλούς δήμους της Αθήνας, τις ψήφους των συνδυασμών της ΝΔ να πάνε «σούμπιτοι» στους υποψηφίους του ΣΥΝ. Αλλωστε, ο ίδιος ο γραμματέας της ΝΔ Λ. Ζαγορίτης, το είπε ξεκάθαρα, λίγες μέρες πριν το β΄ γύρο, όταν στην ουσία κάλεσε τους ψηφοφόρους της ΝΔ σε Νέα Σμύρνη, Ελληνικό, Καισαριανή, Ν.Φιλαδέλφεια και αλλού να ψηφίσουν τους υποψήφιους που υποστήριζε ο ΣΥΝ. Επιπλέον, μόλις προχτές η υποψήφια του ΠΑΣΟΚ στη Νέα Σμύρνη και μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ Ν. Κατσέλη περιέγραψε ανάγλυφα - με συνέντευξή της - όλο το σκηνικό της συναλλαγής. Μίλησε για στήριξη του υποψήφιου του ΣΥΝ στη Ν. Σμύρνη Γ. Κουτελάκη στο ψηφοδέλτιο της Φ. Γεννηματά. Μίλησε για συνεργασία της ΝΔ με τον ΣΥΝ στο β΄ γύρο. Μίλησε για «πάγια συμφωνία» ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ στο να μοιράζουν μεταξύ τους τους Δήμους Καλλιθέας και Ν. Σμύρνης...

Ακόμα, δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις άλλων δήμων, όπως π.χ. στο Δήμο Κοιλάδας της Λάρισας, όπου οι ψήφοι της ΝΔ κατευθύνθηκαν προς τους υποψήφιους του ΠΑΣΟΚ, με μοναδικό σκοπό να μην εκλεγεί ο υποψήφιος που υποστηρίχτηκε από το ΚΚΕ, το ΔΗΚΚΙ, την Κομμουνιστική Ανανέωση, την Παρέμβαση Αριστερών Πολιτών.

Μέσα σ' αυτό το «σαθρό και βρώμικο τοπίο» έδωσαν τη μάχη των εκλογών οι αγωνιστικοί συνδυασμοί που στηρίχτηκαν από το ΚΚΕ και τις άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις. Μια μάχη με ιδιαίτερες δυσκολίες, αφού δεν είχαν ν' αντιμετωπίσουν μόνο τους αντιπάλους, αλλά και την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα», η οποία δυσκόλευε, αφάνταστα, την πολιτική παρέμβασή τους.

Παρ' όλα αυτά, έδωσαν τη μάχη με πίστη και αποφασιστικότητα και, σε πολλές περιπτώσεις, κατάφεραν να έχουν πολύ θετικά αποτελέσματα κι αυτή η επιτυχία έχει βαρύνουσα σημασία για το αύριο. Διότι, ναι μεν ο δικομματισμός, που ευθύνεται για όλη αυτή την «κατάσταση», έμεινε αλώβητος και σ' αυτές τις εκλογές και θα συνεχίσει την αντιλαϊκή πολιτική του - ας αναλογιστούν τις ευθύνες τους γι' αυτό όσοι από τα λαϊκά στρώματα, με την ψήφο τους, του έδωσαν την ευκαιρία - αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε θα υπάρξουν λαϊκές αντιστάσεις.

Τα λαϊκά προβλήματα είναι εδώ και οι λαϊκοί αγώνες μπροστά. Και πολλά μπορούν να γίνουν, αν περισσότεροι θελήσουν ν' απεγκλωβιστούν από το δικομματισμό και συνειδητοποιήσουν πως έχουν τη δύναμη να παλέψουν κατά της αντιλαϊκής πολιτικής του και για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος.