Ο ξεσηκωμός του Νοέμβρη 1973 στο Πολυτεχνείο είχε ποιοτικά διαφορετικό περιεχόμενο, πολύ παραπάνω από τη διεκδίκηση μιας τυπικής μορφής αστικής ελευθερίας και δημοκρατίας, όσο κι αν και αυτές ήταν τότε στραγγαλισμένες. Στη μνήμη μπορεί να ηχεί ακόμη το σύνθημα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», που και αυτό επίσης σε κάθε εποχή έχει το δικό του συμβολισμό και το δικό του πολιτικό περιεχόμενο, αλλά η εξέγερση δεν ήταν μόνο αυτό ή μόνο γι' αυτό. Το μήνυμα του ξεσηκωμού ήταν καθαρά πολιτικό, ανατρεπτικό, αντιαμερικανικό, διεκδικητικό από την άποψη της προβολής συνθημάτων όπως αυτό της λαϊκής κυριαρχίας, που στις δοσμένες συνθήκες, συμβόλιζε μια άλλη, έστω και θολή για τη δεδομένη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, πολύ πέρα από το αστικοκοινοβουλευτικό καθεστώς. Οσο βεβαίως μπορούσε τότε αυτό να γίνεται ξεκάθαρο, συγκεκριμένο και, κυρίως, πολιτικά ορατό από την άποψη της ρεαλιστικότητας και της πραγματοποίησης.

Από τότε το νόημα της εξέγερσης γίνεται αντικείμενο διαπάλης, ιδεολογικής, πολιτικής, από τη μια, ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις και όλους τους απολογητές του καπιταλιστικού συστήματος, που είτε διαχειρίζονται την εξουσία, είτε συμβάλλουν στη διατήρησή της, παραπλανώντας τις λαϊκές μάζες με την προβολή των δήθεν αγωνιστικών περγαμηνών τους. Και, από την άλλη, στις λαϊκές δυνάμεις, που μαζί με τους κομμουνιστές κρατούν άσβεστη τη φλόγα της εξέγερσης, με το αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό, διεκδικητικό περιεχόμενο της επετείου. Είναι σκληρή αυτή η αντιπαράθεση, ενάντια στην αφομοίωση από το σύστημα της ίδιας της ηρωικής πράξης, για να πάψει να αποτελεί υλική δύναμη αμφισβήτησης της σημερινής τάξης πραγμάτων. Για να συμβάλει, όπως θα ήθελαν οι κρατούντες, στη μοιρολατρική υποταγή του λαϊκού κινήματος στα πλαίσια του εφικτού, γιατί είναι ανέφικτα τα ταξικά συμφέροντα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, στα στενά όρια του καπιταλισμού. Το Πολυτεχνείο σημαίνει πολιτική αμφισβήτηση μιας καθεστηκυίας τάξης, σημαίνει δράση ανατρεπτική. Και σ' αυτήν τη διαπάλη δε χωράνε λογικές, που πάνε να πνίξουν τη λαϊκή συνείδηση στα ασφυκτικά όρια του ανώφελου της εξέγερσης, αφού δεν ευοδώθηκαν οι σκοποί του, ή, όταν αυτό είναι εξόφθαλμα απορριπτέο, να περιορίζουν το περιεχόμενό του στον επετειακό συμβολισμό μιας μουσειακής παράδοσης. Αυτό, ο λαός, η νεολαία δεν το ανέχονται. Αυτοί είναι το υποκείμενο της κοινωνικής εξέλιξης, η πάλη, ο μοχλός κίνησης της κοινωνίας και το νόημα του Πολυτεχνείου γίνεται πεδίο τέτοιας πάλης.

Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου δεν ήταν μια «αυθόρμητη», «ανοργάνωτη» λαϊκή (ούτε, πολύ περισσότερο, μόνο «φοιτητική») εκδήλωση, όπως επίσης προβάλλουν οι απολογητές του συστήματος. Στο φοιτητικό κίνημα, που ήταν συλλογικά οργανωμένο, δρούσαν συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις και μάλιστα με διαφορετικές και τότε προσεγγίσεις ως προς το σκοπό της αντιδικτατορικής πάλης. Αλλά, υπάρχει ένα χαρακτηριστικό που επίσης αποτελεί ποιοτικό στοιχείο και από το οποίο βγαίνει πείρα και για το σήμερα. Στον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου εκφράστηκε η σύνδεση του φοιτητικού κινήματος με το εργατικό κίνημα. Μπορεί να μην είχε οργανωθεί με συγκεκριμένο σχέδιο από τα πριν η μορφή της κατάληψης, αλλά έγινε σε περίοδο κορύφωσης της πολύχρονης αντιδικτατορικής πάλης του λαού και της νεολαίας και είναι γεγονός ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η ίδια η ζωή, η εξέλιξη των γεγονότων επιδρά στη γέννηση της μιας ή της άλλης μορφής οργάνωσης ενός αγώνα.

Αλλωστε, το χρονικό των τριών ημερών της κατάληψης έχει τη δική του ιστορία. Μετά το κλείσιμο των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, στην κατάληψη έρχονται και συμμετέχουν μαθητές κι εργαζόμενοι (οικοδόμοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι κ.ά.). Και οργανώνεται η κατάληψη, με μοίρασμα προκηρύξεων, τη λειτουργία του πομπού, ακούγονται παντού αντιαμερικανικά και αντιχουντικά συνθήματα. Οι συγκεντρωμένοι μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο είναι χιλιάδες. Ενώ στις 16 Νοέμβρη το απόγευμα η αστυνομία αρχίζει να χτυπάει άγρια τις μαζικές λαϊκές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας και γύρω από το Πολυτεχνείο (έχουν κινητοποιηθεί οι οικοδόμοι, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, άλλοι κλάδοι εργαζομένων, αγρότες από τα Μέγαρα). Η ανάπτυξη και ένταση των λαϊκών κινητοποιήσεων στην Αθήνα, με τους εργάτες να πυκνώνουν τις γραμμές των διαδηλώσεων, φαίνεται πως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί διαφορετικά από τη χούντα παρά μόνο με μέτρα άμεσης καταστολής και με τα όπλα, της αστυνομίας και του στρατού. Ετσι, τα δακρυγόνα τα διαδέχονται οι σφαίρες, εμφανίζονται τεθωρακισμένα της αστυνομίας, απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας και λίγο μετά τα μεσάνυχτα τα τανκς ζώνουν το Πολυτεχνείο.

Υπάρχουν φωνές σήμερα, που λένε ότι το Πολυτεχνείο είχε αυτό το αποτέλεσμα, γιατί ήταν μια στιγμή ενότητας του κινήματος, πήγαμε όλοι μαζί (και συνήθως, υπονοούν τη λεγόμενη «Εθνική Ενότητα» ή κάποιοι άλλοι την «ανάγκη ενότητας της Αριστεράς»). Ομως δεν ήταν έτσι. Η διαπάλη στο πλαίσιο του κινήματος ήταν και τότε έντονη.

Στο αντιδικτατορικό κίνημα δεν ήμασταν όλοι μαζί. Υπήρχε το ΚΚΕ που πάλευε για να αποκτήσει η πάλη αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό, να αναδείξει το ότι πίσω από τη χούντα και τις ελληνικές επιχειρηματικές δυνάμεις που αυτή εκπροσωπούσε ήταν και οι ιμπεριαλιστές σύμμαχοί τους των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ότι το ζήτημα δεν είναι η αλλαγή της χούντας με μια άλλη μορφή αστικής κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης, αλλά το πώς θα ανοίξει ο δρόμος για ριζικές αλλαγές στην κοινωνία με προοπτική τη ρήξη με τον ιμπεριαλισμό.

Από την άλλη, αστικές πολιτικές δυνάμεις διαπραγματεύονταν με τη χούντα, αλλά και με ιμπεριαλιστικά κέντρα για το ενδεχόμενο αστικής κοινοβουλευτικής μετάβασης. Υπήρχαν και δυνάμεις όπως το αυτοονομαζόμενο «ΚΚΕ Εσωτερικού», (απόγονός του είναι ο σημερινός ΣΥΝ), που συμβιβάζονταν με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, το μανδύα του δήθεν εκδημοκρατισμού της χούντας, υπήρχαν δυνάμεις που υποτιμούσαν τη μαζική λαϊκή πάλη, υιοθετούσαν αποπροσανατολιστικά συνθήματα, χωρίς στρατηγική διεξόδου σε όφελος του λαού, όπως οι «αριστεριστές» και το ΠΑΚ.

Επομένως, η ιστορική αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί. Και επειδή τίποτα δεν πάει χαμένο, το πολιτικό μήνυμα του Νοέμβρη στις μέρες μας αποκτά το δικό του περιεχόμενο. Και η πορεία, μορφή που έχει ένα συμβολισμό, τον ελάχιστο που ανταποκρίνεται στην ηρωική πράξη του Νοέμβρη, έχει επίσης κατεύθυνση και περιεχόμενο. Την αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή πάλη, τη διεκδίκηση των λαϊκών δικαιωμάτων και συμφερόντων, στην προοπτική που ο λαός θα πάρει τις τύχες του στα χέρια του. Εδώ πια δεν οδηγεί μόνο το λαϊκό ένστικτο, το αλάνθαστο αισθητήριο των αδικημένων ενάντια στους κυρίαρχους. Εδώ υπάρχει πλέον συσσωρευμένη πολιτική πείρα από όλη τη νεότερη ιστορία του εργατικού, γενικότερα του λαϊκού κινήματος. Η πολιτική ωριμότητα των εξεγερμένων συνέδεσε την πάλη για ανατροπή της χούντας με στόχους και συνθήματα αντιιμπεριαλιστικά, αντιαμερικανικά και με μια προοπτική, που δε δικαιώθηκε ακόμη, αλλά που, αντικειμενικά, θα δικαιωθεί. Ο αγώνας συνεχίζεται, αλλά «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλιά πολλή». Και τότε και τώρα, δυο δρόμοι εξέλιξης υπήρχαν για την ελληνική κοινωνία. Τότε, οι εξεγερμένοι ακολούθησαν το δικό τους. Σήμερα, οι ανυπόταχτοι ανοίγουν στο λαό το δρόμο του λαϊκού μετώπου πάλης για να γυρίσει ο τροχός της ιστορίας από την προϊστορία στην αιωνιότητα. Για να δικαιωθεί οριστικά και ο Νοέμβρης.