Associated Press

Σε «κρανίου τόπου» μετέτρεψε η βάρβαρη ισραηλινή επέμβαση πολλές περιοχές του Λιβάνου, που ακόμη δεν έχει κλείσει τις πληγές του

Τα σημάδια της πολιτικής κρίσης ήταν εμφανή στο Λίβανο, πολύ πριν από την ισραηλινή εισβολή του Ιούνη. Μια κρίση προδιαγεγραμμένη από τις συνθήκες και το εκλογικό σύστημα υπό το οποίο διενεργήθηκαν οι τελευταίες εκλογές. Η εισβολή, το αιματοκύλισμα και η απόλυτη καταστροφή ήρθαν απλώς να επιταχύνουν τις εξελίξεις αποσταθεροποίησης. Η δολοφονία Τζεμαγιέλ ήταν απλώς άλλο ένα ηχηρό σημάδι. Και προφανώς, διόλου τυχαία, όπως μεταφέρεται από δημοσιογραφικές πηγές, η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι εδώ και καιρό και το ενδεχόμενο μιας νέας πολιτικής δολοφονίας συζητιόταν ολοένα και συχνότερα.

Η αλυσίδα των γεγονότων, προκειμένου να γίνουν όσο το δυνατόν περισσότερο ξεκάθαρα, ξεκινά πολλά χρόνια πριν, όταν ο εμφύλιος σπάραζε τη χώρα που είχε μετατραπεί σε πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης ξένων συμφερόντων. Τα όπλα μπορεί να σίγησαν, οι ομαδικοί τάφοι να έκλεισαν και να έγινε μια προσπάθεια ανοικοδόμησης, αλλά οι πληγές και, πολύ περισσότερο, οι αιτίες που οδήγησαν στο σπαραγμό δεν έκλεισαν. Πόσο μάλλον, που πλέον ολόκληρη η περιοχή τέθηκε στο στόχαστρο ιμπεριαλιστικών «ανακατατάξεων» και επιδιώξεων, που ευσχήμως τιτλοφορήθηκαν «σχέδια για την ευρεία Μέση Ανατολή». Ο Λίβανος είχε και έχει όλα τα εχέγγυα να γίνει, εκ νέου, πεδίο αντιπαράθεσης.

Associated Press

Από τη χτεσινή κηδεία του Τζεμαγιέλ

Η δολοφονία Χαρίρι το Φλεβάρη του 2005 πυροδότησε κατακλυσμιαίες εξελίξεις. Με πρώτες τις ΗΠΑ και τη Γαλλία (που παραδοσιακά διατηρεί δεσμούς και επιρροές στη λιβανική πολιτική σκηνή της πρώην αποικίας) κατηγορίες εκτοξεύτηκαν κατά της Συρίας, αν και λογικά, στην προκειμένη περίπτωση δε συνέφερε τη Δαμασκό να βρεθεί στη θέση του ενόχου. Τα συριακά στρατεύματα αποχώρησαν ολοκληρωτικά μέχρι τις αρχές Μάη. Μέχρι τις προγραμματισμένες για εκείνο το καλοκαίρι εκλογές, δολοφονήθηκαν επίσης ο δημοσιογράφος - πολιτικός Σαμίρ Κασίρ και ο ΓΓ του ΚΚ Λιβάνου, Τζορτζ Χάουι (Ιούνης 2005).

Η περίοδος αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από την ανασύσταση των πολιτικών συμμαχιών εντός Λιβάνου, που απέδωσαν και ορισμένα εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα, καθώς πρώην μισητοί εχθροί βρέθηκαν συνεργάτες. Ετσι, διαμορφώθηκαν, σε γενικές γραμμές, δύο «μέτωπα» που αυτοχαρακτηρίστηκαν, υιοθετώντας έξωθεν «παραινέσεις» από τη στάση τους απέναντι στον ένα μόνον από τους εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη λιβανική πραγματικότητα: τη Συρία. Στο λεγόμενο «αντισυριακό» μπλοκ συντάχθηκαν σουνίτες, δρούζοι, καθολικοί και μερίδα των χριστιανών μαρωνιτών και ορθοδόξων, ενώ στο «φιλοσυριακό» μπλοκ συντάχθηκαν σιίτες («Χεζμπολάχ») και οι υπόλοιποι μαρωνίτες και άλλοι χριστιανοί.

Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί, γιατί οι συμμετέχοντες σε πολιτικά μπλοκ χαρακτηρίζονται από το θρήσκευμα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται και η αχίλλειος πτέρνα του λιβανικού πολιτικού συστήματος: Είναι διαρθρωμένο στη βάση των θρησκευτικών σεκτών (18 καταγεγραμμένες). Με κριτήριο την πληθυσμιακή ποσόστωση του κάθε δόγματος έχουν μοιραστεί οι έδρες, τα πολιτειακά αξιώματα και, φυσικά, με μόνο αυτό το κριτήριο επιτρέπεται η κάθοδος στην εκλογική αρένα.

Αν ήδη η «εικόνα» αυτή φαντάζει προβληματική, πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς ότι η «διανομή» αυτή στην εξουσία βασίζεται σε πληθυσμιακές ποσοστώσεις ξεπερασμένες. Πλέον οι χριστιανοί δεν είναι πλειοψηφία για να λαμβάνουν τις περισσότερες έδρες και τα αξιώματα, ενώ, παράλληλα, σημαντικότατες αλλαγές έχουν επέλθει και στους κόλπους της μουσουλμανικής κοινότητας, πια, καθώς οι σιίτες υπερτερούν σημαντικά.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η νέα κυβέρνηση που φιλοδόξησε να ονομαστεί «εθνικής ενότητας» υπό τον σουνίτη Φουάντ Σινιόρα αποδείχτηκε σαφώς θνησιγενής, παρά τη, για πρώτη φορά, συμμετοχή σε αυτήν 2 υπουργών της σιιτικής «Χεζμπολάχ» που εκπροσωπείται με 23 έδρες στο 128μελές Κοινοβούλιο. Οπως αναμενόταν, η κυβέρνηση, ελλείψει ξεκάθαρων πολιτικών προγραμμάτων και θέσεων, δεν μπόρεσε να λύσει τα σοβαρά οικονομικο-κοινωνικά προβλήματα της χώρας.

Αντίθετα, πιέστηκε από δανειστές και διεθνείς οργανισμούς (ΔΝΤ) να προχωρήσει σε περαιτέρω ξεπούλημα του όποιου δημόσιου πλούτου έχει απομείνει. Η δολοφονία του «αντισύρου» βουλευτή Γκιμπράν Τουένι, το Δεκέμβρη του 2005, έρχεται να υπενθυμίσει ότι η επίτευξη πολιτικής σταθερότητας και πραγματικής εθνικής κυριαρχίας απέχει ακόμη πολύ.

Η καρκινοβατούσα πολιτική ισορροπία κατέρρευσε ολοκληρωτικά, επί της ουσίας, τον περασμένο Ιούλη. Η ισραηλινή εισβολή και οι 34 μέρες του απίστευτου αιματοκυλίσματος και της απόλυτης καταστροφής που επέφεραν στην πολιτική υποδομή της χώρας λειτούργησαν ως θανατική ποινή για την παραπαίουσα οικονομία της και έπληξαν βαθύτατα την κυβέρνηση Σινιόρα και τις πολιτικές δυνάμεις εκείνες, που, παίρνοντας αποστάσεις από τη Συρία, είχαν στρέψει το βλέμμα προς τις ΗΠΑ.

Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της, που είχαν χαιρετίσει την «επανάσταση των Κέδρων» και υπερθεματίσει υπέρ της κυβέρνησης Σινιόρα, άφησαν τον ισραηλινό στρατό ανενόχλητο να μακελεύει, φέρνοντας σε εξαιρετικά δύσκολη θέση τους Λιβανέζους «συνομιλητές». Μετά από ολιγοήμερο δισταγμό, η κυβέρνηση Σινιόρα αναγκάστηκε να σταθεί στο πλευρό της λιβανικής αντίστασης που στήθηκε με κορμό τους ενόπλους της «Χεζμπολάχ».

Το τέλος των συγκρούσεων βρήκε το Λίβανο ρημαγμένο, τη «Χεζμπολάχ» και τους συμμάχους της εξαιρετικά ενισχυμένους ως προς το λαϊκό τους έρεισμα, την κυβέρνηση αποδυναμωμένη και ντροπιασμένη από τους ισχυρούς προστάτες της, τον ισραηλινό στρατό «πληγωμένο» στο γόητρό του και αποτυχημένο στον απώτερο στόχο του για «διάλυση της "Χεζμπολάχ"». Εκτός, όμως, από τις εμφανείς λαβωματιές, η ισραηλινή εισβολή είχε πετύχει κάτι ακόμη: Είχε καλλιεργήσει ακόμη περισσότερο το έδαφος για ένα νέο διχασμό.

Η «Χεζμπολάχ», η επίσης σιιτική «Αμάλ» και ο χριστιανός μαρωνίτης Μισέλ Αούν (που μαζί με το Λιβανέζικο ΚΚ στήριξαν την αντίσταση) απαιτούν, πλέον, μεγαλύτερη νομή εξουσίας, βασιζόμενοι στην αυξημένη επιρροή τους: Ζητούν νέα κυβέρνηση, όπου θα ελέγχουν το 1/3 των υπουργείων και θα έχουν δικαίωμα βέτο σε σημαντικές αποφάσεις. Η αντιπαράθεση κλιμακώνεται με παραιτήσεις 7 υπουργών προσκείμενων στην «αντιπολίτευση» και με τον ηγέτη της «Χεζμπολάχ» να προαναγγέλλει «ειρηνικές ογκώδεις διαδηλώσεις μέχρι να παραιτηθεί η κυβέρνηση».

Σε αυτό το κρίσιμο χρονικό σημείο σημειώνεται η δολοφονία Τζεμαγιέλ. Για μια ακόμη φορά, κανείς δεν μπορεί να κατονομάσει δράστες και ηθικούς αυτουργούς. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός. Η δολοφονία συνέπεσε με 4 πολύ σημαντικές περιφερειακές εξελίξεις: Κατ' αρχάς, με την απόφαση για σύσταση διεθνούς δικαστηρίου για τους ενόχους της δολοφονίας Χαρίρι (η έρευνα του ΟΗΕ εμπλέκει μερικώς συριακούς παράγοντες, αν και όχι απαραίτητα υψηλά ιστάμενους).

Κατά δεύτερον, συνέπεσε με την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Ιράκ - Συρίας μετά από 25ετία. Κατά τρίτον, με την εντεινόμενη φιλολογία εντός και εκτός ΗΠΑ για ανάγκη «διαύλου επικοινωνίας» της Ουάσιγκτον με Δαμασκό - Τεχεράνη, προκειμένου να απεγκλωβιστεί κάπως ο αμερικανικός στρατός από το κατεχόμενο Ιράκ. Και, κατά τέταρτον, με την υιοθέτηση δύο σκληρότατων εκθέσεων του ΟΗΕ σε βάρος του Ισραήλ, που κατηγορείται ανοιχτά για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου τόσο στο Λίβανο (με τις βόμβες διασποράς), όσο και τη Λωρίδα της Γάζας.

Για να συσταθεί διεθνές δικαστήριο, πρέπει να εγκριθεί από τη λιβανική κυβέρνηση. Η κυβέρνηση Σινιόρα, όμως, βρίσκεται (μετά και τις παραιτήσεις) υπό κατάρρευση. Η αποκατάσταση των ιρακινο-συριακών σχέσεων αναβαθμίζει το ρόλο της Συρίας στο καυτό θέμα του Ιράκ. Αν και ο Πρόεδρος Μπους εμφανίζεται απρόθυμος, οι πιέσεις για διάλογο, κυρίως, με τη Δαμασκό αυξάνουν δραματικά, ιδιαίτερα καθώς πολλοί αναλυτές του προσάπτουν «ήττα» σε όλα τα «μέτωπα» που άνοιξε στην ευρύτερη περιοχή με τελευταίο αυτό του Λιβάνου, αφού η κυβέρνηση Σινιόρα παραπαίει. Οσο για το Τελ Αβίβ, προτιμά σαφώς να περνούν σε δεύτερη μοίρα από άποψη «έξωθεν εικόνας» αποφάσεις καταδικαστικές, που, ούτως ή άλλως, δεν είναι δεσμευτικές.

Το βέβαιο είναι ότι όποιος, κυρίως έμμεσα, τράβηξε τη σκανδάλη κατά του Τζεμαγιέλ επιδιώκει την περαιτέρω αποσταθεροποίηση του Λιβάνου, ακόμη και αν αυτή σημάνει μια εμφύλια έκρηξη, εκτιμώντας, προφανώς, ότι έστω και σε ένα πρώτο επίπεδο μια τέτοια εξέλιξη εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Συμφέροντα, που είναι πια σαφές ότι δεν αφορούν το Λίβανο και το λαό του, που θα πληρώσει το όποιο τίμημα, αλλά ολόκληρη την περιοχή. Πίσω από τους πολιτικούς «παίχτες» στο Λίβανο κρύβονται πολλές άλλες δυνάμεις, που σαφώς το τελευταίο που τους απασχολεί είναι η κυριαρχία, η ανεξαρτησία και η ευημερία του λιβανικού λαού.

Γι' αυτό και παρά τις αντιπαραθέσεις και τους υψηλούς τόνους, καμία πολιτική δύναμη εντός της χώρας δε θίγει το καίριο ζήτημα, που έθεσε, πάλι, το Λιβανέζικο ΚΚ: Την άμεση ανάγκη αλλαγής του εκλογικού συστήματος, προκειμένου να εξαλειφθούν οριστικά οι αφορμές θρησκευτικής σύγκρουσης και να διαμορφωθούν οι όροι πραγματικής άσκησης πολιτικής. Η τωρινή «καταιγίδα» διαφαινόταν ξεκάθαρα εδώ και καιρό.

Προφανώς, διόλου τυχαία, το Λιβανέζικο ΚΚ, με ανακοίνωσή του από τις 12 Νοέμβρη, προειδοποιούσε ότι οι συζητήσεις για «κυβέρνηση ενότητας» και άλλα συναφή δεν έχουν κανένα νόημα: «Αν δεν αντιμετωπιστεί ριζικά το πολιτειακό και εκλογικό ζήτημα, ο Λίβανος ολισθαίνει σε μια νέα σκοτεινή περίοδο διχασμού». Δυστυχώς για το λιβανικό λαό, η εκτίμηση αυτή μοιάζει να επιβεβαιώνεται.

Αντίθετα, οι δυνάμεις της «Χεζμπολάχ» δείχνουν ψυχραιμία μαζί με το σύνολο των αντιστασιακών δυνάμεων του Λιβάνου που αναδείχτηκαν στην πρόσφατη περίοδο της πολεμικής επέμβασης του Ισραήλ. Το ουσιαστικό νόημα αυτής της νέας προσκηνιακής κρίσης βρίσκεται στις εσωτερικές αντιθέσεις που υπάρχουν και εξελίσσονται στη σύντομη μεταπολεμική περίοδο. Από την «οικουμενική» κυβέρνηση που στήθηκε παραιτήθηκαν ήδη οι έξι υπουργοί της «Χεζμπολάχ» που είχαν βασικά υπουργεία. Αυτό δείχνει τις βαθιές αντιθέσεις της κοινωνίας του Λιβάνου που αντανακλώνται στις πολιτικές δυνάμεις. Για το χαρακτήρα και τον προσανατολισμό τους αναφέρεται όλη η προηγούμενη περίοδος ύπαρξης του λιβανικού κράτους ως ένα από τα σημεία που επικεντρώνουν τις βαθύτατες αντιθέσεις στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής.