Η "υπόθεση "Αντέννα"" - με τις γνωστές κυρώσεις που επέβαλε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης - και όσα αναφύονται γύρω απ' αυτήν, αναμφίβολα συνιστούν ένα βαθύτατα κοινωνικοπολιτικό ζήτημα. Χωρίς να υποτιμούμε καθόλου τις ευθύνες των εκάστοτε κυβερνήσεων για την κατάσταση με όλη τη γνωστή τηλεοπτική σαβούρα, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε τρεις, βασικές κατά τη γνώμη μας, παραμέτρους, που έφερε στην επιφάνεια η ιστορία με το γνωστό κανάλι.

Η πρώτη παράμετρος αφορά τη λειτουργία της τηλεόρασης - κυρίως της ιδιωτικής - ως μιας βιομηχανίας, από την οποία ό,τι περνάει μετατρέπεται αυτόματα σε εμπόρευμα προς πώληση. Κι όπως συμβαίνει με κάθε εμπόρευμα, ο κάτοχός του ενδιαφέρεται κυρίως για την ανταλλακτική του αξία - για το τι, δηλαδή, θα εισπράξει από την πώληση - και ελάχιστα για την αξία χρήσης του, για την ωφελιμότητα που έχει αυτό το προϊόν στα χέρια του χρήστη. Βεβαίως, εδώ πρόκειται για μέσα προπαγάνδας, οπότε και η αξία χρήσης αποκτά ενδιαφέρον, γιατί συμβάλλει στη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης.

Η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με την έννοια της κοινωνικο - οικονομικής δύναμης, ως μέσου άσκησης της εξουσίας. Μιας εξουσίας δε, που δεν περιορίζεται από κανένα νόμο, όταν πρόκειται να εξυπηρετήσει την οικονομική της βάση και, το κυριότερο, δε λογαριάζει κανένα νόμο, όταν κρίνει ότι θίγονται τα συμφέροντα που εξυπηρετεί.

Η τρίτη παράμετρος αφορά τη διαπλοκή της οικονομικής με την πολιτική εξουσία. Μέγιστη απόδειξη υπήρξαν οι αντιδράσεις κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων, απ' όλο τον αστικό χώρο, ενάντια στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στον εν λόγω κανάλι.

Στην επίμαχη εκπομπή "Κεντρί", διασύρθηκε μια ανυπεράσπιστη ελληνική οικογένεια. Στήθηκε ολόκληρο δικαστήριο, το οποίο δίκασε τον πατέρα ενός κοριτσιού με ειδικές ανάγκες, με την κατηγορία ότι κακοποιούσε σεξουαλικά το παιδί του, παρά και ενάντια στο γεγονός ότι του θέματος είχε επιληφθεί η Δικαιοσύνη. Το τραγικό, δε, ήταν ο άνθρωπος αυτός να οδηγηθεί στην αυτοκτονία, κατά τη διάρκεια μετάδοσης της εκπομπής, μη αντέχοντας, προφανώς, το διασυρμό που υπέστη.

Εχουμε, λοιπόν, μια σαφή προσπάθεια εμπορευματοποίησης της ανθρώπινης δυστυχίας, με στόχο τη θεαματικότητα, την προσέλκυση διαφημίσεων, συνεπώς, οικονομικά οφέλη. Το θέμα, επίσης, έχει σχέση με την προάσπιση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού. Δικαιώματα έχει ακόμη κι αυτός που κατηγορείται για την πιο μεγάλη εγκληματική πράξη. Θεωρείται, μάλιστα, αθώος, έως ότου η Δικαιοσύνη αποφανθεί για την ενοχή του.

Ασφαλώς, όλα αυτά ήταν γνωστά στους ιθύνοντες του καναλιού και στους συντελεστές της επίμαχης εκπομπής "Κεντρί". Εντούτοις κυριάρχησε αυτό που πολύ εύστοχα είχε πει ο Μπρεχτ στο "τραγούδι του έμπορα":

"Τι είναι στ' αλήθεια ο άνθρωπος;

Πού να ξέρω ο άνθρωπος τι είναι!

Ποιος να το ξέρει τάχα;

Δεν ξέρω ο άνθρωπος τι είναι.

Ξέρω την τιμή του μονάχα".

Θα ήταν αποπροσανατολιστικό να ισχυριστεί κανείς ότι ο "Αντέννα" πήρε το νόμο στα χέρια του, δικάζοντας έναν κατηγορούμενο για ένα τόσο σοβαρό αδίκημα, όπως είναι η σεξουαλική κακοποίηση του ίδιου του παιδιού του. Αν και αυτό προσπάθησε να ισχυριστεί ο ίδιος ο σταθμός, λέγοντας ότι κίνητρο της εκπομπής ήταν η σωτηρία ενός κοριτσιού με ειδικές ανάγκες, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Οι ιθύνοντες του καναλιού εφάρμοσαν τους μόνους νόμους που σέβονται και που δέχονται ότι ισχύουν γι' αυτούς: Τους νόμους της αγοράς, επιδιώκοντας την εξασφάλιση του μέγιστου οικονομικού κέρδους. Κι είναι παγκοσμίως γνωστό ότι αυτοί οι νόμοι δε γνωρίζουν ούτε ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε συνταγματικά κατοχυρωμένες κατακτήσεις, ούτε τεκμήρια αθωότητας, ούτε οικογενειακό άσυλο, ούτε σεβασμό της ανθρώπινης προσωπικότητας και αξιοπρέπειας.Εξίσου γνωστό είναι επίσης το γεγονός ότι οι εφαρμόζοντες αυτούς τους νόμους δεν αποδέχονται κανέναν περιορισμό στην άσκηση της οικονομικής τους δραστηριότητας. Και για του λόγου το αληθές, δεν αρκεί να δει κανείς πώς ο συγκεκριμένος τηλεοπτικός σταθμός χρησιμοποίησε το ανθρώπινο δράμα στην επίμαχη εκπομπή, αλλά και πώς αντέδρασε στην επιβολή κυρώσεων από το ΕΣΡ, που, ας σημειωθεί, ουσιαστικά μόνο γνώμη εξέφρασε, αφού η εφαρμογή της απόφασής του εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τον υπουργό Τύπου, δηλαδή την κυβέρνηση. Ετσι, γίναμε μάρτυρες ενός προκλητικού τσαμπουκά από τους ιθύνοντες του σταθμού και τους παρατρεχάμενούς τους για το γεγονός ότι κάποιοι - εντεταλμένοι, μάλιστα, από το νόμο - τόλμησαν να αντιδράσουν, όπως αντέδρασαν, στον τηλεοπτικό οχετό.

Ασφαλώς, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία το γεγονός ότι η απόφαση του ΕΣΡ ξεσήκωσε αντιδράσεις από σημαντική μερίδα του πολιτικού κόσμου της χώρας, που δεν έχασε την ευκαιρία να υποβάλει τα σέβη της - φανερά πλέον - στον κ. Κυριακού. Εδωσαν τα ρέστα τους βουλευτές και πολιτευτές των δύο εταίρων του δικομματισμού, ενώ η ΝΔ, σύσσωμη ως κόμμα, διά του νυν και πρώην προέδρου της - αλλά και του επιτίμου - δεν άφησε κανένα περιθώριο για να νοηθεί ότι θα ερχόταν δεύτερη σ' αυτήν την κούρσα των υποκλίσεων. Θα έλεγε κανείς ότι η υποκρισία περίσσεψε, αφού πολλοί από τους αντιδράσαντες πολιτικούς, κατά καιρούς, με ύφος φωστήρα - για να έχουν και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο - έχουν εκφραστεί επικριτικά για τον τρόπο λειτουργίας των ραδιοτηλεοπτικών μέσων. Εχει κι αυτό την εξήγησή του, βέβαια, που έγκειται στο κόστος της σύγκρουσής τους με τους καναλάρχες. Τέτοιο κόστος δεν υπάρχει, όταν μιλάει κανείς αφηρημένα για τα ΜΜΕ, επικρίνοντάς τα γενικά. Υπάρχει, όμως, και είναι τεράστιο, όταν η κριτική εξειδικεύεται σε καθένα από αυτά.

Ο πολίτης αυτής της χώρας, ο απλός εργαζόμενος, που, όταν αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης και βγαίνει στους δρόμους, έχει την υποστήριξη μόνο των κομμουνιστών, είχε την ευκαιρία αυτές τις μέρες να πάρει ορισμένα καλά μαθήματα πολιτικής και οικονομίας. Είχε την ευκαιρία να αντιληφθεί ότι αυτοί που τον κυβερνούν κι αυτοί που περιμένουν να τον κυβερνήσουν δε λογαριάζουν σε τίποτα το δικό του ψωμί, αλλά δίνουν τεράστια σημασία για ορισμένα ψίχουλα από το παντεσπάνι του κ. Κυριακού και των υπολοίπων καναλαρχών. Είχε την ευκαιρία να καταλάβει ότι αυτοί που τον κυβερνούν κι αυτοί που στέκονται στον προθάλαμο της κυβερνητικής εξουσίας, ενώ αγαπούν και φυλάττουν ως κόρην οφθαλμού τον πλούτο κι αυτούς που τον κατέχουν, δε δίνουν δεκάρα τσακιστή γι' αυτούς που τον παράγουν. Για όλους αυτούς - κυβερνώντες και αναμένοντες- οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ είναι η δύναμη που τους λείπει για να κάνουν την πολιτική τους καριέρα. Κι αυτή τη δύναμη δεν πρόκειται να την απαρνηθούν. Οι εργαζόμενοι είναι απλώς η ψήφος, η δημοκρατική επίφαση της εξουσίας, με άλλα λόγια, που κατακτιέται, όταν η προαναφερόμενη δύναμη υπάρχει. Κι έτσι θα συνεχίσει να γίνεται, έως ότου ο εργαζόμενος λαός καταλάβει ότι έχει κι αυτός δύναμη κι όχι μόνο ψήφο που υποκλίνεται στη δύναμη των άλλων.

Η απόφαση του ΕΣΡ υπήρξε ένα θετικό, πρώτο βήμα, το οποίο, αν δεν έχει ανάλογη συνέχεια, θα παραμείνει αποσπασματικό. Είναι τέτοια η κατάσταση στα ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ, που, φυσικά, δε χρειάζονται τραγικά γεγονότα σαν την αυτοκτονία ενός ανθρώπου - όπως έγινε με την εκπομπή "Κεντρί" - για να παρεμβαίνουν οι αρμόδιοι. Τι μέλλει γενέσθαι; Μένει να το δούμε στην πράξη. Και εγγύηση βεβαίως ότι κάτι θετικό θα γίνει δεν μπορεί να αποτελούν ούτε τα νέα πρόσωπα του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου - όσο ευυπόληπτα και διακεκριμένα στο χώρο των επιστημών κι αν είναι, όσο καλές προθέσεις κι αν έχουν - ούτε η θέσπιση νέων νόμων και κανόνων δεοντολογίας. Εγγύηση μπορεί να αποτελέσει το κόψιμο του ομφάλιου λώρου, που συνδέει αυτό το όργανο με την κυβερνητική εξουσία και η σύνδεσή του με τους εργαζόμενους, η εκπροσώπηση σ' αυτό όλων των κομμάτων, των ενώσεων συντακτών, κοινωνικών οργανώσεων και φορέων που αντικατοπτρίζουν το κοινό αίσθημα και δεσμεύονται από τα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Οπωσδήποτε, η κινητοποίηση των εργαζομένων και των φορέων τους για μια τέτοια εξέλιξη είναι επιβεβλημένη.Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ