Νεοκλασικά υπάρχουν πολλά στην Αθήνα. Δεν είναι όμως όλα τα ίδια, όχι βέβαια μόνο από μορφολογικής και αρχιτεκτονικής πλευράς, αλλά από το ίδιο το ανθρωπογενές περιβάλλον τους.

Το νεοκλασικό, είτε είναι ζωντανό είτε πεθαίνει, εκφράζει την ίδια τη ζωή της πόλης. Συνήθως έχουμε αντιμετωπίσει το νεοκλασικό σαν ένα ψυχρό μνημείο τέχνης, το έχουμε σχεδιάσει, φωτογραφίσει, αναλύσει, έχουμε αγωνιστεί να το σώσουμε από την μπουλντόζα, αλλά δεν το έχουμε δει εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, μέσα στην ίδια του τη ζωή.

"Το πολυτελώς αναστηλωμένο νεοκλασικό σε χρήση intellectual κέντρου διασκέδασης ή πολυτελούς καταστήματος κλπ. με όλο τον κόσμο που συχνάζει σ' αυτό (από τους "διανοούμενους" ή ψευτοδιανοούμενους, τις χαριτωμένες κοπελίτσες και τους "μπλαζέ" νεαρούς με τα μοντελάκια ή τα επιτηδευμένα "κουρελιασμένα" μπλου - τζιν που κοστίζουν έναν μισθό καθηγητή Πολυτεχνείου, έως τους συνήθεις μικροαστούς που συχνάζουν σ' αυτά για λόγους prestige κλπ.).

"Το απομεινάρι νεοκλασικής πρόσοψης οικοδομημένου σε τράπεζα, όπου μένει σαν χαρτονένιο σκηνικό η φλούδα της πρόσοψης και πίσω χτίζεται ένα τεράστιο τραπεζιτικό συγκρότημα.

"Το αστικό νεοκλασικό που αναβιώνει σαν χώρος κατοικίας σε μεσοαστικές περιοχές (Εξάρχεια, Νεάπολη, Κάτω Πατήσια κ. α.) με τον δικό του κόσμο: ανθρώπους τρέχουσας ηλικίας, με τα προβλήματά τους, τις σακούλες με τα ψώνια της λαϊκής, τα καροτσάκια με τα μωρά τους, τις αξιοπρεπείς συμβίες τους. Σ'αυτούς υπάρχουν προφανώς πολλές διαβαθμίσεις που δίνουν ξεχωριστούς τόνους ανθρώπινου περιβάλλοντος.

"Το νεοκλασικό που επιβιώνει σαν κατοικία αλλά σε φθίνουσα πορεία περιμένοντας την κατεδάφιση ή την αναστήλωση. Αναφέρομαι στις περιοχές με "γηρασμένο πληθυσμό" όπως τα Κάτω Πατήσια, όπου θα δούμε στα παράθυρα του νεοκλασικού ηλικιωμένους, μόνους ή στην καλύτερη περίπτωση ζευγάρια που γερνούν αξιοπρεπώς μαζί με το κτίριο. Συνήθως εμφανίσιμου ντυσίματος, περιδιαβάζουν στον δρόμο, στέκονται στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ατενίζοντας την κίνηση του δρόμου.

"Το νεοκλασικό της φτωχογειτονιάς (Θησείο, Μεταξουργείο, Ψυρρή) σαν κατοικία πληθυσμού χαμηλών εισοδηματικών επιπέδων με όλη την εικόνα της ζωντανής "γειτονιάς". Εδώ θα δούμε και το νεοκλασικό που επιβιώνει σαν κατάστημα, η ΕΒΓΑ της γειτονιάς ή το ψιλικατζίδικο που λειτουργεί σαν κοινωνικό κέντρο, με τις νοικοκυρές που κάνουν τα ψώνια τους με τα "ρόλεϊ" στα μαλλιά τους και τις σατέν, ή λουλουδάτες ρόμπες τους, ή τους καλοντυμένους - όσο γίνεται - συνταξιούχους που βοηθάν στο νοικοκυριό, παιδιά που θα πάνε να πάρουν το τετράδιο που ξεχάσαν ή τα γαριδάκια τους πριν πάνε στο σπίτι για διάβασμα, ο εργαζόμενος που επιστρέφει από τη δουλιά, ίσως και φορτωμένος με τις ντομάτες, το ψωμί και τις έννοιες της μέρας.

"Υποπερίπτωση της παραπάνω κατηγορίας είναι σε συγκεκριμένες περιοχές, η μαζική κατοίκηση από μουσουλμάνους της Θράκης, Πολωνούς ή Αλβανούς και Βορειοηπειρώτες που έχουν μόνιμα ή σχεδόν μόνιμα εγκατασταθεί στην περιοχή (π.χ. Μεταξουργείο), εργάζονται στα πέριξ και δίνουν έναν ξεχωριστό τόνο ζωής στη γειτονιά, με τις εθνικές ή θρησκευτικές διαφοροποιήσεις τους, με τις συγκεντρώσεις τους στις αυλές και την εξώπορτα, τις δεκάδες πιτσιρίκια κάθε ηλικίας που στριφογυρίζουν μέσα, έξω και γύρω από το νεοκλασικό, τα αγόρια με τις μπάλες τους, τους καυγάδες και τα αυτοκινητάκια τους, τα κορίτσια με το "κουτσό", τις κούκλες, τις "κουμπάρες" και τα πεντόβολά τους, οι μεγάλες αδελφές (πέντε με δέκα χρονών) που προσέχουν τα μικρά αδελφάκια τους (οι γονείς εργάζονται και θα 'ρθουν το απόγευμα), και σε λίγες περιπτώσεις κάποια γιαγιά ή μαμά με όλα τα προβλήματα του νοικοκυριού της"."Ομοια, υποπερίπτωση χρήσης νεοκλασικού σε τέτοιες περιοχές, είναι και η χρήση για εργασία. Συνεργεία, βιοτεχνίες, αποθήκες και άλλα, δίνουν μια άλλη εικόνα του νεοκλασικού. Γεμάτο από εργαλεία, ντάνες με υλικά, πάγκοι εργασίας, σκουπίδια και απόβλητα, ημίφως και ακτίνες που μπαίνουν μέσα στον χώρο από τις τρύπες της στέγης και των τοίχων ή τα παράθυρα με τα σπασμένα τζάμια και τα κολλημένα χαρτόνια, αφίσες με ολόγυμνα σέξι μοντέλα στους τοίχους, άνθρωποι της δουλιάς που προσπαθούν να επιβιώσουν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας στον ανταγωνισμό της αγοράς και των "μεγάλων" μονάδων, νέοι ή με γερασμένα και σκαμμένα πρόσωπα από τη ζωή.

"Το νεοκλασικό του περιθώριου. Μέσα σε μια κοινωνία που σβήνει, σε έναν πληθυσμό πέντε εκατομμυρίων κατοίκων, που η ψαλίδα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς τείνει να γίνει ψαλίδα ανάμεσα στη χλιδή και την εξαθλίωση, επιβιώνουν "πολίτες δεύτερης κατηγορίας", είτε ηλικιωμένοι είτε και νεαροί που εξωθήθηκαν στο κοινωνικό περιθώριο για διαφορετικούς ίσως λόγους ο καθένας αλλά με το ίδιο αποτέλεσμα. Καταλήψεις με "ιδεολογικό πλαίσιο" αλλά και καταλήψεις αθόρυβες για επιβίωση, εξαθλίωση, εγκατάλειψη, σκουπίδια, συνθήματα με σπρέι και αφίσες. Συμβίωση με σκυλιά, επίσης του περιθώριου, απλωμένα ρούχα στα μπαλκόνια.

"Το νεοκλασικό που σβήνει. Ερειπωμένο με εξελικτική πορεία ερείπωσης, με ή χωρίς παράθυρα ή στέγη, πεσμένοι σοβάδες που αποκαλύπτουν ένα θαυμάσιο ζωγραφικό πίνακα με επάλληλα χρώματα και υλικά, σοβατίσματα και χρώματα επάλληλων εποχών, αφίσες η μία επάνω στην άλλη επί έτη και έτη, καρφωμένα παράθυρα με σπασμένα τζάμια, πόρτες ταμπλαδωτές και σιδεριές με τα καραβολάκια τους, έργα τέχνης του 19ου αιώνα, δεμένες με βαριά λουκέτα για τον φόβο της ενδεχόμενης κατάληψης. Εξω σκουπιδότοπος, και πιθανά η γνωστή επιγραφή από το "δρόμο" του Λοϊζου: "μοναδική ευκαιρία, εντός πωλούνται πάσης φύσεως υλικά", ή επί το πεζότερον "Δήδετε αντηπαρωχι τιλ 51 47... " "Ιχνη του κατεδαφισμένου νεοκλασικού που απέμειναν στον τοίχο της διπλανής πολυκατοικίας. Ιχνη από σκάλες, από ντουλάπια, από μαγειρεία, από κόγχες. Σοβάδες και χρώματα, μπορντούρες στους τοίχους, γύψινα πλαίσια, αναμνήσεις ζωής και - γιατί όχι - μεγαλείων, σίγουρα όμως χαμένης οικογενειακής θαλπωρής - η ζωή της οικογένειας στον δρόμο και στην κοινή θέα. Το απομένον οικόπεδο, αλάνα, σκουπιδότοπος ή πάρκινγκ. Γάτες, σκυλιά, πεταμένα κρεβάτια, σομιέδες και θερμοσίφωνες.

"Τέλος, το νεοκλασικό και η ιστορία. Νεοκλασικά που βρέθηκαν στη δίνη των γεγονότων κυρίως της κατοχής και των Δεκεμβριανών. Αχνά σημάδια από επιγραφές με κόκκινο συνήθως χρώμα που τώρα πενήντα χρόνια μετά έχει ξεθωριάσει, ΕΑΜ, ΚΚΕ, ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ, ΕΛΑΣ. Σφαίρες από τα εγγλέζικα μυδραλιοβόλα, λεπτές και σε ριπές, από ελασίτικα όπλα, μεγαλύτερες, δεκάδες λακκούβες στους τοίχους με σπασμένο τον σοβά σε στάνταρντ διαστάσεις.

"Σε υποπερίπτωση υπάγεται όμως και η νεότερη ιστορία, αφίσες προεκλογικές των εκλογών της τελευταίας πενταετίας, απαρνηθέντα συνθήματα με το χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα (η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες, ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο), μπλε συνθήματα (η Μακεδονία είναι ελληνική), κόκκινα συνθήματα (17%, ΚΚΕ δυνατό - στη Βουλή και τον λαό), μαύρα (οι τοίχοι έχουν αυτιά και τα αυτιά σας έχουν τοίχους), πορτοκαλιά, κίτρινα, παρδαλά. Συνθήματα γραμμένα χωρίς σεβασμό στο γερασμένο κτίριο, περνώντας αδιάφορα σαν να είναι η ίδια επιφάνεια από τοίχους, πόρτες, παράθυρα, σοβά, ξύλο σκαλιστό, τζάμια.

Το νεοκλασικό της Αθήνας, είναι η ίδια η ιστορία και η ζωή της πόλης και της κοινωνίας.

Ας το σεβαστούμε τουλάχιστον.

Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ