Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται έντονα για την καταστροφή του πολεοδομικού ιστού της Ανω Πόλης, όπως αυτός διαμορφώθηκε μέσα από διάφορες ιστορικές φάσεις ανάπτυξης, με τελευταία την προσφυγική. Τα ταπεινά και λιτά κτίσματα αυτής της περιόδου αποτελούν την ύστερη εκδήλωση της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, λένε οι ειδικοί επιστήμονες.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης και ο "Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας", υλοποιώντας μελέτη του 1979, υποτίθεται για τη "δημιουργία ζώνης πρασίνου των βυζαντινών τειχών", καταστρέφουν το σύνολο της προσφυγικής φάσης και παράλληλα ξεσπιτώνουν εκατοντάδες οικογένειες, δημιουργώντας τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα.Οπως έχουν επισημάνει επανειλημμένα στο δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης οι δημοτικοί σύμβουλοι της "Δημοτικής Αγωνιστικής Κίνησης",Θ. Γιαννούσης και Αγ. Σαχίνης,με τα 7-10 εκατ., με τα οποία "αποζημιώνονται" οι "καστρόπληκτοι", δε βρίσκουν ούτε καλύβι για να στεγαστούν.Και πολλοί από αυτούς είναι παππούδες και γιαγιάδες, που αν τους διώξουν από τις γειτονιές όπου μεγάλωσαν και τους ρίξουν στα υπόγεια των πολυκατοικιών του κέντρου ή της περιφέρειας είναι σαν να τους σκοτώνουν.

Και δεν είναι καταστροφική μόνο η βίαια απομάκρυνση των κατοίκων, τα σπίτια των οποίων βρίσκονται γύρω από τα τείχη. Καταστροφικές είναι και οι απαλλοτριώσεις για διανοίξεις δρόμων μέσα στην καρδιά του παραδοσιακού οικισμού. Οι αδηφάγοι εργολάβοι της "Πολιτιστικής Πρωτεύουσας" και του Δήμου Θεσσαλονίκης βιάζονται να προχωρήσουν στην κατεδάφιση αυτών των σπιτιών - ήδη έχουν γκρεμίσει πέντε - για να απορροφήσουν τα δισ. από το Τεχνικό Πρόγραμμα της "Πολιτιστικής Πρωτεύουσας".

Παράλληλα, και άλλοι εργολάβοι και ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, ετοιμάζονται να λάβουν μέρος στη λεηλασία που θα ακολουθήσει, όταν μετατραπεί η περιοχή από ζώνη κατοικίας σε ζώνη άγριας εμπορευματικής και ολονύκτιας "διασκέδασης".

Με την έννοια αυτή, όπως τονίζει ο Σύλλογος Κατοίκων Ανω Πόλης,οι κάτοικοι αγωνίζονται να διασώσουν σ' αυτό το κομμάτι της πόλης τα τελευταία σκιρτήματα ενός τρόπου ζωής, που δεν μπορούσε να αντιληφθεί την ατομική ζωή έξω από τη συλλογικότητά της, έξω από την κοινότητα της γειτονιάς.Αυτή τη γωνιά θέλουν να κρατήσουν και να "καλλιεργήσουν", γιατί αποτελεί, ίσως, μία εναλλακτική πρόταση ζωής στη σύγχρονη απάνθρωπη καπιταλιστική κοινωνία της αποξένωσης.Φτάνει ο εφιάλτης μιας ανώνυμης πόλης της αντιπαροχής, δίχως μνήμες, που έχει δημιουργήσει η πολιτεία μέσω των εργολάβων.

"Αυτά τα κτίρια είναι συνδεδεμένα με την ιστορία αυτής της πόλης", λέει η λέκτορας στο ΑΠΘ Κ. Καυκούλα."Θα πρέπει να διατηρηθεί όλο το οικιστικό περιβάλλον, το οποίο μέσα στην πορεία των τελευταίων 100 - 200 ετών σημάδεψε και διαμόρφωσε το τείχος των βυζαντινών, στις διάφορες χρονικές φάσεις του. Δεν μπορούμε να πετάμε τη μισή ιστορία και να κρατάμε την άλλη μισή, λέγοντας ότι η μισή είναι πιο σημαντική από την άλλη.Αυτά ως προς το ιστορικό κομμάτι και ως προς το κομμάτι διατήρησης της ιστορικής μνήμης".

"Ωστόσο, υπάρχουν αρχιτεκτονικές αξίες, όπως και πολεοδομικές ποιότητες, για τις οποίες δε γίνεται συνήθως αναφορά. Αυτές έχουν σχέση με την ποιότητα ζωής. Δηλαδή, το ότι ο οικισμός δεν επιτρέπει να περνάνε τα αυτοκίνητα με ταχύτητες και να δημιουργούν θορύβους ή να καταλαμβάνουν τους χώρους. Ο οικισμός δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας για τη ζωή των κατοίκων, έτσι που να αναπτύσσουν τις κοινωνικές τους σχέσεις αβίαστα, χωρίς την εμπορευματοποιημένη λειτουργία των αστικών χώρων που έχουμε συνηθίσει στο κέντρο της πόλης".

Για το ίδιο θέμα, οκτώ μέλη του Επιστημονικού Προσωπικού του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,γράφουν σε επιστολή τους: "Δε θέλουμε να εξαφανιστούν από προσώπου γης τα ίχνη της ιστορικής πορείας της Θεσσαλονίκης, που γνωρίζουμε από μισό αιώνα ζωής σ' αυτήν την πόλη.Δε θέλουμε, επιπλέον όλων των άλλων, να γελοιοποιούμαστε καθημερινά, όταν, διά στόματος του δημάρχου, η πόλη επαίρεται για τους είκοσι τρεις αιώνες ιστορίας της και ονομάζεται επανειλημμένα "πρωτεύουσα των προσφύγων", ενώ κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να εξαφανίσει τα τελευταία ίχνη της προσφυγικής εγκατάστασης.Επιτέλους, ας το καταλάβουν οι δημοτικοί μας άρχοντες ότι πόλη δε σημαίνει μόνο πεδίο για επικερδείς εργολαβίες.Καλούμε πρώτα και κύρια τον "Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας" να παρέμβει άμεσα, ώστε να μην κηλιδωθεί το όνομα της πόλης μας ως της πιο "Απολίτιστης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης"".

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης επικαλείται για το "νομότυπο" των - καταγγελλόμενων και από το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων και Ιστορικών Τόπων (ICOMOS) - ενεργειών του το Διάταγμα της Ανω Πόλης του '79,με το οποίο μπήκαν τα θεμέλια για την αλλοίωση του χαρακτήρα του ιστορικού οικισμού.Ετσι, οι καταστροφικές συνέπειες είναι ορατές:

• Απόλυτη αδυναμία εξασφάλισης των ελάχιστων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων για τους κατοίκους της περιοχής.
• Μοναδικά βυζαντινά, οθωμανικά και νεότερα μνημεία καλύπτονται από τις πολυώροφες οικοδομές.
• Αυξάνεται, δραματικά, ο αριθμός των ταβερνών, των μπαρ και των άλλων κέντρων διασκέδασης,με αποτέλεσμα περιοχές της Ανω Πόλης (Τσινάρι, Επταπύργιο) να θυμίζουν την Πλάκα κατά την εποχή της αχαλίνωτης τουριστικοποίησης και επικίνδυνης κοινωνικά εμπορευματοποίησής της.
• Ηδη μεγάλο μέρος της κυκλοφορίας διέλευσης από την Περιφερειακή οδό προς το κέντρο της πόλης, διοχετεύεται μέσα από το οδικό δίκτυο της Ανω Πόλης, δημιουργώντας συμφόρηση, οχλήσεις των κατοίκων και μεγάλους κινδύνους ατυχημάτων, ακόμη και σε δρόμους που είναι χαρακτηρισμένοι ως πεζόδρομοι.
• Οσον αφορά στην αρχιτεκτονική σύνθεση των νέων κατασκευών, παρατηρείται πλήρης ανατροπή της ιστορικής αρχιτεκτονικής τυπολογίας,καθώς οι νέες κατασκευές σχηματίζουν συμπαγή μέτωπα στους δρόμους και διαθέτουν ελάχιστους ακάλυπτους χώρους, δημιουργώντας γενικά μία εξαιρετικά πυκνοδομημένη εικόνα.
• Ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η προστασία των ιστορικών συνόλων και κτισμάτων που υπάρχουν στην Ανω Πόλη,από τα οποία, μόνο, λίγες δεκάδες έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και από αυτά πολλά ερειπώνονται, καθώς έχουν αφεθεί στο έλεος του χρόνου.

Οι κάτοικοι, με τα υπομνήματά τους ζητούν ανάμεσα στα άλλα:

Διατήρηση του υπάρχοντος πολεοδομικού ιστού και νομοθετικές ρυθμίσεις, για να αποφευχθούν οι καταστροφικές διανοίξεις. Επανεξέταση της μελέτης για την καταστροφική επέμβαση κατά μήκος των τειχών και λύση του κοινωνικού προβλήματος των κατοίκων. Μεταφορά πόρων από τις διανοίξεις στην αγορά και διάσωση των διατηρητέων, με επεμβάσεις όχι μόνο εξωραϊσμού των όψεών τους, αλλά και επεμβάσεων που θα τα καθιστούν λειτουργικά σαν κατοικίες.

Ακόμη ζητούν την επανεξέταση του Διατάγματος για τις χορηγήσεις της γης. Εναρμόνισή του με το Διάταγμα που εφαρμόστηκε για την εξυγίανση της Πλάκας και ανάπλαση των οικοδομικών τετραγώνων που φιλοξενούν ανθρώπους σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς στοιχειώδεις όρους υγιεινής.

"Η παράταξή μας έχει πολλά οράματα γι' αυτή την ιστορική περιοχή, με τα μεγάλης και ανεκτίμητης αξίας μνημεία",λέει ο επικεφαλής της "Δημοκρατικής Αγωνιστικής Κίνησης" (ΔΑΚ), Θ. Γιαννούσης και τονίζει: "Χρειάζονται, ασφαλώς, να γίνουν αναπλάσεις στην περιοχή. Να αναδειχτούν τα μνημεία. Να γίνουν οι χώροι του αρχαιολογικού περιπάτου. Και ο οικισμός, σε κάθε περίπτωση, να κρατήσει το χαρακτήρα του. Αλλά και να υπάρξει πλήρης οικιστική αποκατάσταση όσων κατοίκων χρειαστεί να υποστούν θυσίες.Ομως η διοίκηση του δήμου και η "Πολιτιστική Πρωτεύουσα" άρχισαν να γκρεμίζουν και να διώχνουν τον κόσμο που κατοικεί εκεί και που στη συντριπτική του πλειοψηφία είναι άνθρωποι μεροκαματιάρηδες, μικροσυνταξιούχοι, μικροβιοτέχνες. Και επιπλέον τους "αποζημιώνουν" με μία ευτελή τιμή, την ώρα που άλλοι επιχειρηματίες και ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων ετοιμάζονται να εγκατασταθούν εκεί.Τελικά, ενώ όλες οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ υποσχέθηκαν να λύσουν το πρόβλημα της Ανω Πόλης, έχουν εμπαίξει με το χειρότερο τρόπο το λαό της περιοχής".

Απ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Το σπίτι αυτό, κτισμένο το 1929, δίπλα στο τείχος, απειλείται με κατεδάφιση. Το πανό διαμαρτυρίας των κατοίκων λέει: "Ολοι μαζί για να αντισταθούμε στην καταστροφή των γειτονιών της Ανω Πόλης"

"Αλυσίδα" των κατοίκων γύρω από τον παραδοσιακό οικισμό στην Ανω Πόλη

Από τις εργασίες στη Μονή Ελεούσας

Το τοιχογραφημένο εσωτερικό του καθολικού της Μονής Ελεούσας