Δράμα.Το όνομα από μόνο του είναι ικανό να περιγράψει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο νομός και οι κάτοικοί του. Την κατάσταση στην οποία τον οδήγησε η αντεργατική και αντιαγροτική πολιτική που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις, όχι μόνο των τελευταίων χρόνων. Μια πολιτική που ευθύνεται για τις χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας, για τα ποσοστά ανεργίας - ρεκόρ, για την εξαθλίωση στην οποία οδηγήθηκαν οι αγρότες.

Μια πολιτική που αφού διέλυσε την παραγωγική βάση του νομού, αφού συρρίκνωσε την αγροτική του οικονομία και εκτίναξε την ανεργία στα ύψη (υπολογίζεται κοντά στο 18%), αντιπροτείνει τώρα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης ως το φάρμακο για την "ασθένεια" που η ίδια δημιούργησε, αντιπροτείνει στην ουσία παραπέρα ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και εκχώρηση όσων δικαιωμάτων και όσης αξιοπρέπειας τούς απέμεινε.

Μόνο την πενταετία 1990 - 1995 χάθηκαν πάνω από 6.000 θέσεις εργασίας, πολλές από τις επιχειρήσεις μεταφέρθηκαν σε άλλες χώρες με φθηνότερο εργατικό δυναμικό. Μεταξύ αυτών ο "Καραολάνης" που απασχολούσε 100 εργαζόμενους, η "Μπλατζίν" με 800, η "Σάρον" με 850 κ.ά. Πρόσφατα τελείωσαν και οι εργασίες στο φράγμα της ΔΕΗ στο Θησαυρό και οι 850 εργαζόμενοι πήραν το δρόμο της ανεργίας. Η κατάσταση αυτή θα επιβαρυνθεί, αν τελικά επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για κλείσιμο της "Σόφτεξ", αφού η επιχείρηση με τον κύκλο εργασιών γύρω απ' αυτήν προσφέρει δουλιά σε περίπου 4.000 ανθρώπους.

Οι λιγοστές επιχειρήσεις που απέμειναν παραβιάζουν βάναυσα τα δικαιώματα των εργαζομένων, στον κλάδο του ιματισμού οι πληρωμές καθυστερούν δύο και τρεις μήνες και δεν τηρούνται οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Ο τομέας των υπηρεσιών δε γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση στη Δράμα, το μοναδικό μεγάλο σούπερ μάρκετ είναι ο "Μαρινόπουλος",που βέβαια βρήκε "πεδίο δόξης λαμπρόν" για να εφαρμόσει τη μερική απασχόληση, ενώ δεν πληρώνει τις υπερωρίες και είναι πολλές οι μέρες που οι εργαζόμενοι απασχολούνται ως τις 10 το βράδυ!

Από μία άποψη, η Δράμα βιώνει και πάλι συνθήκες μετανάστευσης.

Στο λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου που αποτελείται από 11 χωριά με 8.000 κατοίκους, βόρεια στο νομό στα σύνορα με τη Βουλγαρία, οι αγρότες περνούν τους πιο δύσκολους καιρούς όλων των εποχών. Βλέπουν την κύρια παραγωγή τους, την πατάτα, να σαπίζει στις αποθήκες. Βλέπουν τα χρέη στην Αγροτική Τράπεζα να αυξάνουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και να ανέρχονται σήμερα για όλο το Λεκανοπέδιο στο αστρονομικό, για τα δεδομένα της περιοχής, ποσό των 10 δισ. δραχμών. Είδαν, ξημερώματα 1ης Ιούνη, τον παγετό να καίει τις καλλιέργειές τους.

Στο Νευροκόπι συναντήσαμε τον αγρότη Γ. Τοπαλατζή και μας μίλησε για τα"βουνά" των δυσκολιών που πρέπει καθημερινά να αντιμετωπίσουν και να προσπεράσουν. Δυσκολίες που ξεκινάνε από τη στιγμή που θα φυτέψουν την πατάτα και έχουν να κάνουν με τις άσχημες καιρικές συνθήκες, με τα ζιζάνια, με τον καθημερινό τους μόχθο στα χωράφια για το πότισμα, το λίπασμα, το καθάρισμα της καλλιέργειας. Αν όλα πάνε καλά και έρθει η ώρα της συγκομιδής τότε αρχίζουν οι άλλες δυσκολίες. Αν θα μπορέσουν να την πουλήσουν, αν την πουλήσουν σε καλή τιμή ή για ένα κομμάτι ψωμί. Αν δεν τα καταφέρουν τότε η πατάτα θα σαπίσει στις αποθήκες, όπως συνέβη πέρσι που η παραγωγή τους πετάχτηκε στα σκουπίδια.

Ο αγρότης συνεχίζει με πικρία: "Η τιμή της πατάτας πέφτει, γίνονται εισαγωγές από άλλες χώρες και εμείς την πετάμε. Ο σπόρος εισάγεται κι αυτός, ενώ είχαμε ένα από τα καλύτερα κέντρα παραγωγής, έκλεισε κι αυτό χωρίς κανείς να μάθει το γιατί. Ο αποταμιευτήρας που κατασκευάζεται και που θα μείωνε το κόστος άρδευσης καθυστερεί πολύ. Είναι μεγάλο το κόστος παραγωγής και πολύ λίγα μας μένουν καθαρά. Να σκεφτείτε ότι το κόστος για κάθε στρέμμα κυμαίνεται από 120-180.000 δραχμές, ενώ αν καταφέρουμε να δώσουμε όλη την παραγωγή με 60 δραχμές το κιλό, που είναι μια καλή περίπτωση, τότε θα έχουμε 180.000 δραχμές για το κάθε στρέμμα, που σημαίνει ότι ένα ελάχιστο ποσό μας μένει στην τσέπη. Πια, είναι μαζοχισμός να σπέρνουμε πατάτες".

Τον λόγο παίρνει ο αγρότης Π. Ουτσετάρης και τονίζει: "Φέτος αναγκαστήκαμε να σπείρουμε το Μάη, γιατί τον Απρίλη χιόνιζε και μόλις είπαμε ότι όλα θα πήγαιναν καλά, έπεσε ο παγετός. Η ζημιά σε ένα ποσοστό μπορεί να επανορθωθεί, αλλά η συνέπεια θα είναι ότι θα μας προλάβει ο καύσωνας του καλοκαιριού, οπότε θα αυξηθεί το κόστος για το πότισμα, ενώ και η παραγωγή μας θα είναι μειωμένη. Δεν αποκλείεται βέβαια, όπως έχει ξανασυμβεί, να βρέχει το καλοκαίρι και να σαπίσουν οι καλλιέργειες".

Και οι δύο μάς καταγγέλλουν ότι είναι καθεστώς πια οι αγρότες να ξεκινάνε με δάνεια κι επειδή η παραγωγή δεν αποδίδει πολλά ή καταστρέφεται από τις καιρικές συνθήκες, τότε το χρέος μεγαλώνει και στη συνέχεια όλα πάνε στραβά. Το μεγαλύτερο χαστούκι το "φάγανε" οι αγρότες του Λεκανοπεδίου την περίοδο '90-'93, οπότε και εξαπλασιάστηκε η τιμή του λιπάσματος, ενώ αυξήθηκε και η τιμή του πετρελαίου. Το '90 η τιμή της πατάτας ήταν μόλις 23 δραχμές και αναγκάστηκαν να την εξαγάγουν στην Αλβανία, προκειμένου να μην την πετάξουν.

Στην κουβέντα μας μπαίνει και ο Π. Παγιάς ο οποίος σημειώνει: "Είμαστε έρμαια των εμπόρων. Σπάνια πια πουλάμε καλά, μας πατάνε στον σβέρκο. Οι αποθήκες μας "βογκάνε" και το χειμώνα που, ίσως θα μπορούσαμε να πουλήσουμε ένα μέρος, έρχονται οι εισαγωγές και μας δίνουν το τελειωτικό χτύπημα. Και το τραγικό είναι ότι εμείς εδώ δεν μπορούμε να καλλιεργήσουμε τίποτα άλλο, μόνο καλλιέργειες μικρού βιολογικού κύκλου, εξαιτίας του περίεργου κλίματος της περιοχής. Συμπαράσταση δεν έχουμε από κανέναν, είμαστε μόνοι μας. Πιο παλιά γίνονταν τουλάχιστον αποσύρσεις και παίρναμε και κάποιες αποζημιώσεις τώρα σταμάτησαν κι αυτές".

Τα προβλήματά τους θα μπορούσαν να λυθούν εν μέρει, αν λειτουργούσε το εργοστάσιο συσκευασίας, το οποίο ανήκει στην Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Δράμας, και παρότι είναι πανέτοιμο από το 1989 δε λειτουργεί. Η Ενωση ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει το εργοστάσιο, γιατί οι παραγωγοί δε θα δίνουν τις πατάτες τους σ' αυτό αλλά στους εμπόρους. Οι αγρότες όμως, με τους οποίους κουβεντιάσαμε στο Νευροκόπι, χαμογελούν ειρωνικά στο άκουσμα αυτής της δικαιολογίας. Προς το παρόν το εργοστάσιο το χρησιμοποιεί η επιχείρηση "Tasty" (παράγει τα γνωστά πατατάκια) ως αποθηκευτικό χώρο. Η επιχείρηση αυτή αγοράζει από κάποιους παραγωγούς του Λεκανοπεδίου ένα μέρος της παραγωγής τους, όσο της χρειάζεται, έναντι ενός ποσού που αρκεί μόνο για να καλύψει "το χαμαλίκι τους", όπως μας κατήγγειλαν οι αγρότες.

Για τα προβλήματα γενικότερα των αγροτών του νομού μάς μίλησε και ο πρόεδρος της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών, Θ. Ιωαννίδης,ο οποίος σημείωσε: "Κάποτε η περιοχή ήταν καπνοπαραγωγική με έναν πολύ καλής ποιότητας καπνό, τώρα δεν καλλιεργείτε πια αυτό το προϊόν, ο κόσμος στράφηκε σε άλλες καλλιέργειες. Βλέπετε, οι ποσοστώσεις, οι μικρές τιμές, έγινε ασύμφορη η παραγωγή αυτή. Οι βαμβακοκαλλιεργητές επίσης έχουν προβλήματα, δεν τους αποδίδεται και η συνυπευθυνότητα. Στα σιτηρά, από τη μια έχουν χαμηλές τιμές από την άλλη η επιδότηση τείνει να μηδενιστεί. Η πατάτα, επίσης, έχει πρόβλημα, από τη μια χαμηλή τιμή από την άλλη άσχημες καιρικές συνθήκες, ενώ δε συγκαταλέγεται στα προστατευμένα προϊόντα και γίνονται αθρόες εισαγωγές, οι παραγωγοί δεν μπορούν να πουλήσουν, ενώ πολλές φορές δεν καλύπτουν ούτε το κόστος, έτσι τα χρέη στην Αγροτική αυξάνονται. Μετά το κλείσιμο των βιομηχανιών πρέπει να υπάρξει τουλάχιστον αγροτική ανάπτυξη, να φροντίσει γι' αυτό η πολιτεία".

Την ανάγκη των εργαζομένων για το μεροκάματο εκμεταλλεύονται στο έπακρο και οι λιγοστές βιοτεχνίες ιματισμού που απέμειναν στο νομό. Μεταξύ αυτών ο"Πατακάκης", που χρωστάει στις εργάτριες δεδουλευμένα από τον Φλεβάρη, το Δώρο του Πάσχα και τις υπερωρίες τους από το Γενάρη έως και το Μάη. Μάλιστα, ο εργοδότης έχει εφεύρει έναν τρόπο για να μην πληρώνει καθόλου υπερωρίες. Συγκεκριμένα, σταματάει τις εργάτριες για δύο ή τρεις μέρες με το πρόσχημα ότι δεν έχει δουλιά και έτσι "κλείνει" τις υπερωρίες που έχουν κάνει, ενώ τους τελευταίους τρεις μήνες πραγματοποίησε και 60 απολύσεις.

Στη "Μας Φάσιον" η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων έχουν πρόβλημα με τη σπονδυλική τους στήλη, εξαιτίας της εντατικοποίησης. Στη "Λίνεα" οι εργάτριες απασχολούνται Σάββατα και Κυριακές χωρίς να τις πληρώνονται όπως ορίζει η σύμβαση, αντίθετα παίρνουν μόνο 1.000 δραχμές την ώρα. Η μεταφορά των εργατριών στο εργοστάσιο πληρώνεται από τις ίδιες, οργιάζει η τρομοκρατία και η πίεση, ενώ είναι στη διακριτική ευχέρεια της επιχείρησης ποιες μέρες θα εργαστούν οι εργάτριες. Τέλος, στην "Αντίνου" δεν έχει καταβληθεί ακόμα το Δώρο του Πάσχα, ενώ από τον Αύγουστο του '96 οι εργαζόμενες πληρώνονται έναντι.

"Ελλειψη χρημάτων στάση εμπορίου", αυτό ακριβώς συμβαίνει στη Δράμα, όπου τα λουκέτα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι πια σύνηθες φαινόμενο. Μια βόλτα στο κέντρο της πόλης και ο πιο ανίδεος μπορεί να το διαπιστώσει. Στη βόλτα μας αυτή μιλήσαμε με τον έμπορα Χ. Παράσχο,που κι αυτός "βλέπει" το κατάστημά του να οδηγείται στον γκρεμό.

"Οι μικροί έμποροι της Δράμας είμαστε όλοι στην ίδια μοίρα - σημειώνει - εγώ χρωστάω τέσσερα ενοίκια, ως πότε θα αντέξω, δεν υπάρχουν προοπτικές για μας, τα νοίκια ανεβαίνουν, τα έξοδα γενικά αυξάνουν, ο κόσμος δεν αγοράζει, τι άλλο μένει εκτός από το λουκέτο; Δεν υπάρχει κανένας έμπορας στην πόλη που να μην ανησυχεί, οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν αλλά με τις συζητήσεις δεν κάνουμε τίποτα. Για να φανταστείτε τι γίνεται, πριν τρεις μήνες έπρεπε να παρουσιαστώ στο δικαστήριο, όταν πήγα εκεί ήταν ακόμα 200 έμποροι της πόλης που δικάζονταν για διαμαρτυρημένες συναλλαγματικές και για χρέη στο ΤΕΒΕ. Ο κόσμος της Δράμας ψωνίζει και ντύνεται από το παζάρι, με ρούχα που κοστίζουν 500 και 1.000 δραχμές. Αυτά τα ρούχα προέρχονται από κατασχέσεις που γίνονται σε καταστήματα και στη συνέχεια τα βγάζουν στο παζάρι σε καλάθια και τα πουλάνε όσο όσο. Τι άλλο να σας πω, αν ζούσατε εδώ θα βλέπατε κάθε μέρα και ένα κλειστό μαγαζί".

Αύριο: ΚΑΒΑΛΑ, ένα εργοστάσιο κι ένα οροπέδιο προσδιορίζουν το μέγεθος μιας αντιαναπτυξιακής πολιτικής

Ρεπορτάζ: Βάσω ΝΙΕΡΗ

Φωτογραφίες: Μανόλης ΠΑΚΙΑΣ

ΣΟΦΤΕΞ Δράμας. Πάει για κλείσιμο. Εκτός κι αν, τελικά, ο γνωστός "εθνικός ευεργέτης" Χρ. Λαμπράκης αποφασίσει ότι το συγκεκριμένο εργοστάσιο του κάνει για την παραγωγή χαρτιού, που χρειάζεται η δική του μονάδα στο Κιλκίς...

Νευροκόπι: Και ξαφνικά, την 1η του Ιούνη έπεσε πάγος! Κι έκαψε την πατάτα. Και μαζί όνειρα κι ελπίδες...

Οροπέδιο Νευροκοπίου: Κάποτε, εκτός από τις χαμηλές θερμοκρασίες, ήταν ξακουστό και για την πατάτα του

Μεταλλεία βωξίτη

Από τη συζήτηση που είχαμε με τον επαγγελματοβιοτέχνη Χρ. Παράσχο