79ο ΜΕΡΟΣ

Η νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε το 1949 θορύβησε, όπως ήταν αναμενόμενο, τη Σοβιετική Ενωση, η οποία έβλεπε ότι τα πράγματα εξελίσσονταν επικίνδυνα για την ειρήνη στον πλανήτη, για τους αγωνιζόμενους λαούς στον καπιταλιστικό κόσμο και ειδικότερα για τις λαϊκές δημοκρατίες που είχαν προκύψει στην Ευρώπη μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ιδιαίτερα ανήσυχη ήταν η ΕΣΣΔ για τις βαλκανικές Λαϊκές Δημοκρατίες - την Αλβανία αλλά και τη Βουλγαρία - οι οποίες είχαν υποστεί ρήγμα με την αποσκίρτηση της Γιουγκοσλαβίας και ανά πάσα στιγμή κινδύνευαν από το ενδεχόμενο μιας αμερικανικής επέμβασης με πρόσχημα την ύπαρξη εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα και τη βοήθεια που έδιναν στο ΔΣΕ. Ετσι, με πρωτοβουλία της απευθείας στο ΚΚΕ, η ηγεσία της Σοβιετικής Ενωσης, την Ανοιξη του 1949, πρότεινε τον τερματισμό της ένοπλης εξέγερσης στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό μαρτυρείται από πολλές πλευρές.

Την πρόταση της Σοβιετικής Ενωσης στο ΚΚΕ για τερματισμό του εμφυλίου πολέμου μαρτυρούν ο Β. Μπαρτζιώτας, ο Μ. Παρτσαλίδης και ο Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας.

Ο Β. Μπαρτζιώτας στο βιβλίο του "Ο αγώνας του ΔΣΕ" (σελ. 88) αναφέρει: "Το Μάη του 1949 η Σοβιετική Ενωση μας προειδοποίησε ότι, επειδή άλλαξε η κατάσταση (ψυχροπολεμική κατάσταση, δημιουργία του ΝΑΤΟ κλπ.) μπαίνει ζήτημα να σκεφτούμε αν πρέπει να σταματήσουμε τον πόλεμο, με απόφαση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, εφόσον δεν μπορούσαμε να νικήσουμε τον αντίπαλο μέσα στο 1949".

Στη δικιά του μαρτυρία ο Μ. Παρτσαλίδης σημειώνει: "Στην πορεία του αγώνα, το 1948, η ηγεσία του ΚΚΣΕ σε συνάντησή της με αντιπροσωπεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας υποστήριξε την άποψη πως ο ένοπλος αγώνας στην Ελλάδα δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας. Αλλά στο δικό μας το κόμμα μόνο την άνοιξη του 1949 διατύπωσε το ΚΚΣΕ τη γνώμη πως έπρεπε να σταματήσει ο ένοπλος αγώνας. Είδαμε και μεις αυτή την ανάγκη. Καταρτίσαμε και σχέδιο υποχώρησης. Και ήμασταν έτοιμοι να το εφαρμόσουμε, αλλά μεσολάβησε μια κίνηση στους κύκλους του ΟΗΕ για λύση του ελληνικού ζητήματος και αναβλήθηκε προσωρινά η εφαρμογή του σχεδίου. Με την προσμονή των αποτελεσμάτων της κίνησης για ειρηνική λύση του ελληνικού προβλήματος, μας πρόλαβε η επίθεση του κυβερνητικού στρατού τον Αύγουστο στο Γράμμο και η ήττα μας" (Μ. Παρτσαλίδη: "Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης", Εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, σελ. 199).

Τέλος ο Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας γράφει σχετικά: "Στις 11 Απρίλη 1949, όταν διεξάγονταν οι μάχες στο Γράμμο και τον ανακαταλάβαμε, ο Ν. Ζαχαριάδης κλήθηκε να πάει στη Μόσχα... Στις 19 Απρίλη γύρισε ο Ζαχαριάδης. Εγώ βρισκόμουν στα τμήματα και γύρισα στο σταθμό του Γενικού Αρχηγείου τα ξημερώματα. Μόλις είχα ξαπλώσει το πρωί στις 20 Απρίλη. Ηρθε και με ξύπνησε ο Μ. Παρτσαλίδης και μου είπε: "Γιώργη - Γιώργη, μεγάλο κακό πάθαμε, ο Στάλιν μας έβαλε ζήτημα να υποχωρήσουμε, να σταματήσουμε τον ένοπλο αγώνα. Γιατί έχουν πληροφορίες, ότι τώρα το καλοκαίρι, με το πρόσχημα των επιχειρήσεων κατά του ΔΣΕ, οι Αμερικάνοι θα επιτεθούν και θα πάρουν την Αλβανία. Η Σοβιετική Ενωση λόγω της διακοπής των σχέσεών της με τη Γιουγκοσλαβία δεν μπορεί να βοηθήσει την Αλβανία, γι' αυτό πρέπει να αποφύγουμε να τους δώσουμε αυτό το πρόσχημα"...

Το πρωί στις 20 Απρίλη, μαζευτήκαμε ο Ν. Ζαχαριάδης, ο Μ. Παρτσαλίδης κι εγώ. Ο Ζαχαριάδης μάς ανακοίνωσε τις συνομιλίες που είχε με το Στάλιν και άλλα μέλη της καθοδήγησης του ΚΚΣΕ. Του είπαν ότι η Αλβανία και η Βουλγαρία από την 1η Μάη 1949 κλείνουν τα σύνορά τους και δεν μπορούμε να παίρνουμε απολύτως τίποτα κι όποιος μπαίνει θα κρατείται. Καμιά βοήθεια δεν μπορούν να μας δώσουν, γιατί έτσι θα μπορέσουν ν' αποφύγουν τον πόλεμο με τους Αμερικάνους και την κατάληψη της Αλβανίας από τους Αμερικάνους. Του υπέδειξαν να υποχωρήσουμε στα τέλη του Μάη και να σταματήσουμε τον πόλεμο...

Μπροστά μας έμπαινε ή να μείνουμε και να εξοντωθούμε μια και μας κλείνανε τα σύνορα ή να υποχωρήσουμε και να πάρουμε το δρόμο της εμιγκράτσιας. Δεν είχαμε τίποτα άλλο να κάνουμε από το να πειθαρχήσουμε και να προτιμήσουμε την υποχώρηση, όσο πικρή κι αν ήταν. Ο Ζαχαριάδης πρότεινε να φτιάξουμε έναν κατάλογο τροφίμων και πολεμικού υλικού που χρειαζόμαστε για τα τμήματά μας στο Βίτσι και στο Γράμμο, για διάστημα 2 μηνών. Ολα αυτά έπρεπε σε 10 μέρες να τα μεταφέρουμε γιατί την 1η Μάη του 1949 τα σύνορα κλείνανε. Να φτιάξουμε ένα σχέδιο συγκέντρωσης όλων των δυνάμεων της Ρούμελης και Θεσσαλίας προς το Γράμμο - Βίτσι. Πρότεινε η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση να φτιάξει μια έκκληση προς τον ΟΗΕ, προς το παγκόσμιο συνέδριο ειρήνης, που θα προτείνει να μεσολαβήσουν για μια έντιμη δημοκρατική ειρήνευση του τόπου και ότι θα είναι έτοιμη για σταμάτημα του πολέμου, εφ' όσον εξασφαλιστεί αυτή η ειρήνη... Στις 22 Απρίλη ήρθε ο Β. Μπαρτζιώτας απ' το Γράμμο και πραγματοποιούμε συνεδρίαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Πήραν μέρος οι Ν. Ζαχαριάδης, Γιάννης Ιωαννίδης, Μ. Παρτσαλίδης, Β. Μπαρτζιώτας και ο Γούσιας. Ο Ζαχαριάδης μίλησε για τις συζητήσεις που έκανε στη Μόσχα και το ζήτημα της υποχώρησης που του έβαλαν. Είπε ότι όπως διαγράφτηκε η διεθνής κατάσταση πρέπει να υποχωρήσουμε. Δεν έχουμε άλλο δρόμο. Πρότεινε τους τρόπους που θα πραγματοποιήσουμε την υποχώρηση τεχνικά και πολιτικά ακριβώς όπως την πρότεινε και στην προηγούμενη σύσκεψη που κάναμε οι τρεις μας". Στη συνέχεια ο Γούσιας, αφού αναφέρεται σε διάφορα, λέει πως στις 4 Μάη του '49 ο Ζαχαριάδης με τηλεγράφημα από το Βίτσι ειδοποίησε ότι "δημιουργήθηκε νέα κατάσταση για την ώρα" κι ότι τα μέτρα υποχώρησης αναστέλλονταν (Γ. Βοντίτσιος - Γούσιας: "Οι αιτίες για τις ήττες, τη διάσπαση του ΚΚΕ και της Ελληνικής Αριστεράς", τόμος Α, σελ. 500 - 502, 504, 507).

Κρατώντας επιφυλάξεις για την ακρίβεια του συνόλου όσων αναφέρονται στις μαρτυρίες που παραθέσαμε, οφείλουμε να δεχτούμε ως πραγματικό γεγονός πως τον Απρίλη του 1949 πιθανότερα - κι όχι το Μάη που λέει ο Μπαρτζιώτας - εκδηλώθηκε σοβιετική πρωτοβουλία προς το ΚΚΕ για σταμάτημα του αντάρτικου. Κι αυτό αποδεικνύεται από το χαρακτήρα των ειρηνευτικών ανακοινώσεων που εξέδωσε εκείνο το διάστημα η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, αλλά και από μαρτυρίες αγωνιστών του ΔΣΕ που επιβεβαιώνουν ότι δόθηκε διαταγή για υποχώρηση, η οποία ανακλήθηκε στη συνέχεια.

Στις 20 Απρίλη του 1949 - αφότου είχε εκδηλωθεί η σοβιετική πρωτοβουλία και είχε ενημερωθεί σχετικά η ηγεσία του αντάρτικου κινήματος στο βουνό - η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, ύστερα από έκτακτη συνεδρίασή της, κατέληξε σε έκκλησή της "προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, προς το Παγκόσμιο Συνέδριο των οπαδών της Ειρήνης" και "προς τους δημοκράτες όλου του κόσμου". Στην έκκληση, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: "Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη στην Ελλάδα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις. Κάνουμε τη δήλωση αυτή αν και ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας παραμένει ακατανίκητος και καταφέρνει πετυχημένα χτυπήματα ενάντια στον αντίπαλό του. Οδηγός μας εδώ είναι αποκλειστικά τα συμφέροντα του Λαού, της Ελλάδας και της Ειρήνης.

Σας καλούμε όλους εσάς να μας βοηθήσετε σ' αυτό το έργο. Είμαστε έτοιμοι να σταματήσουμε τον πόλεμο μόλις στην Ελλάδα εξασφαλιστεί η δυνατότητα να ζει κανείς χωρίς τον τρόμο του θανάτου, μόλις θα σταματήσουν οι μαζικές εκτελέσεις, μόλις θα δοθεί γενική αμνηστία και θα εξασφαλιστούν τα πιο στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη.

Τον τελευταίο καιρό επίσημοι εκπρόσωποι της κυβέρνησης της Αθήνας μίλησαν για την ανάγκη να γίνουν στην Ελλάδα καινούριες βουλευτικές εκλογές. Είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε ουσιαστικά για μια τέτοια ειρηνική δημοκρατική διευθέτηση του εσωτερικού προβλήματος στην Ελλάδα για να πάψει η αιματοχυσία, για να αποχτήσει ο Λαός ησυχία, για να ενισχυθεί η παγκόσμια ειρήνη" ("Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ", τόμος 6ος, σελ. 504 - 505).

Η παραπάνω έκκληση της ΠΔΚ έχει την ιστορική της σημασία, τόσο γιατί έρχεται χρονολογικά να επιβεβαιώσει τις μαρτυρίες περί σοβιετικής πρωτοβουλίας για σταμάτημα του ένοπλου αγώνα του ΔΣΕ, όσο και γιατί, μέσω αυτής της έκκλησης δηλώνεται φανερά η διάθεση για πραγματοποίηση του μέγιστου των υποχωρήσεων. Κατά τ' άλλα δεν ήταν η πρώτη φορά που η ΠΔΚ προέβαινε σε ειρηνευτικές εκκλήσεις. Τέτοιου χαρακτήρα εκκλήσεις γίνονταν από μέρους της σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, αφού συστατικό στοιχείο της δράσης του Δημοκρατικού Στρατού και της πολιτικής του ΚΚΕ ήταν και η διερεύνηση της δυνατοτήτων ειρηνικής διευθέτησης του ελληνικού ζητήματος.

Επιστροφή από το Βίτσι στο Γράμμο, μετά τον ελιγμό, Μάρτης 1948

Το αφιέρωμα γράφει και επιμελείται ομάδα συντακτών του "Ρ"

ΑΥΡΙΟ το επόμενο μέρος για τη διεθνή κινητικότητα και τις ενέργειες, για την ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος