Κατά το απίστευτο ποσοστό 62,6% αύξησαν συνολικά τα κέρδη τους στο πρώτο εξάμηνο του 1997 11 τράπεζες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα μεγαλύτερα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας από άποψη μεγέθους και κερδοφορίας. Κι όμως, η μεγάλη, τεράστια ή εξωπραγματική (κατά περίπτωση) αύξηση κερδών, που παρουσίασαν τις τελευταίες δυο βδομάδες όλες οι τράπεζες που έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία σύνταξης των ισολογισμών του πρώτου εξαμήνου του έτους, δεν είναι ούτε περίεργη, ούτε απροσδόκητη.

Αναμφισβήτητα όμως, πρόκειται για μια προκλητική αύξηση των κερδών, γεγονός που προκύπτει αν συγκρίνει κανείς το μέσο ποσοστό αύξησης (62,6%) των κερδών των 11 τραπεζών με το ρυθμό πληθωρισμού (5,5%) ή με τις ονομαστικές αυξήσεις που πήραν φέτος (γύρω στο 5%) οι μισθωτοί και συνταξιούχοι. Μια τέτοια σύγκριση δείχνει ότι το ποσοστό αύξησης των τραπεζικών κερδών στο φετινό εξάμηνο είναι περίπου 12 φορές μεγαλύτερο από το ρυθμό του πληθωρισμού ή του ποσοστού αύξησης των αυξήσεων που πήραν οι μισθωτοί και συνταξιούχοι!

Στον απόηχο των αριθμών, που "βγάζουν μάτι" και αποτελούν πραγματική πρόκληση για τους εκατομμύρια απλούς μισθωτούς και συνταξιούχους, αρμόδιοι παράγοντες επισημαίνουν ότι στη βελτίωση της κερδοφορίας συντέλεσε καθοριστικά η ισχυρή αποκλιμάκωση των επιτοκίων τους πρώτους μήνες του έτους. Αποκλιμάκωση, την οποία και διαφημίζει συνεχώς η κυβέρνηση ως ωφέλιμη για τους καταναλωτές, αλλά, καθώς φαίνεται, άλλοι ευνοούνται σίγουρα περισσότερο. Ο λόγος για τους τραπεζίτες, που εκμεταλλεύτηκαν προς ίδιον όφελος τις συνθήκες που δημιούργησε η ταχεία υποχώρηση του πληθωρισμού την εξεταζόμενη περίοδο, μειώνοντας τα επιτόκια καταθέσεων αναλογικά περισσότερο από τα αντίστοιχα των χορηγήσεων.

Παράλληλα, σημαντικός παράγοντας, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, είναι η - αποτελεσματική όπως αποδεικνύεται - προσπάθεια μείωσης των λειτουργικών δαπανών εκ μέρους των μεγάλων κρατικών, κυρίως, τραπεζικών ιδρυμάτων. Σε συνδυασμό με την παραπάνω τακτική, η μείωση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να διευρυνθούν τα περιθώρια μεικτού κέρδους.

Στις "κλασικές" πηγές κερδοφορίας θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμα τα (τεράστια) έσοδα από τη διακίνηση των κρατικών τίτλων,που ως γνωστό εκδίδονται για να καλύψουν τις τρέχουσες δανειακές ανάγκες του δημοσίου. Επίσης, τη μακρόχρονη πολιτική λιτότητας - δυστυχώς κι αυτή η πηγή τείνει να γίνει κλασική - που στρέφει ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στις τράπεζες ελλείψει μετρητών για την ικανοποίηση των τρεχουσών αναγκών. Αν μη τι άλλο - για να προλάβουμε και τους επικριτές - η "εφεύρεση" νέων τραπεζικών προϊόντων, όπως τα "εορτοδάνεια" και τα "δάνεια διακοπών", αυτό δεν καταμαρτυρά;

Σύμφωνα πάλι με εμπειρικές παρατηρήσεις κορυφαίων τραπεζικών στελεχών, η επέκταση σε νέους τομείς τραπεζικών εργασιών και, συνεπώς, άντλησης πρόσθετων εσόδων, έχει ήδη αρχίσει να είναι εμφανής και να διαφαίνεται στους ισολογισμούς των τραπεζών. Την ανάπτυξη και διεύρυνση των εργασιών αυτών και των νέων πηγών εσόδων, που καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό σε σύγκριση με τα καθαρά έσοδα που προέρχονται από τη διαφορά χρεωστικών και πιστωτικών τόκων, υποβοηθά η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Ενδεικτικά αναφέρονται από την άποψη αυτή οι προμήθειες διαμεσολάβησης, η ανάληψη πιστωτικών κινδύνων για λογαριασμό πελατών έναντι "τσουχτερής" προμήθειας (factoring), η δραστηριοποίηση θυγατρικών σε "παρθένους" στην ελληνική αγορά χώρους, όπως η χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) και οι διάφορες μορφές αντιστάθμισης του συναλλαγματικού κινδύνου (hedging), καθώς και οι πολύ περισσότερες μορφές που ενσωματώνουν τις προηγούμενες και απεικονίζονται στον - κυριολεκτικά αχανή - χώρο των παράγωγων προϊόντων (derivatives). Η ανάπτυξη αυτών και πολλών άλλων ακόμα μη παραδοσιακών τραπεζικών προϊόντων είναι αποτέλεσμα της σταδιακής απελευθέρωσης της αγοράς.Σύμφωνα άλλωστε με πληροφορίες, οι τράπεζες ετοιμάζονται να λανσάρουν στην αγορά κι άλλα νέα προϊόντα, αυτή τη φορά με αφορμή την απελευθέρωση (από προχτές) της τήρησης λογαριασμών καταθέσεων σε συνάλλαγμα από μόνιμους κατοίκους της χώρας. Δηλαδή, περί ορέξεως ουδείς λόγος...

Ολες οι παραπάνω απόψεις - που σίγουρα κρύβουν πολλές δόσεις αλήθειας - δεν αναιρούν το γεγονός ή μάλλον συνηγορούν σ' αυτό, ότι, τελικά, η σταδιακή απελευθέρωση της τραπεζικής αγοράς κάθε άλλο παρά σε ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών οδήγησε και οδηγεί - όπως αρέσκονται να επαναλαμβάνουν οι υποστηρικτές της. Ας σημειωθεί, πάντως, ότι έγκυροι τραπεζίτες μόλις προ λίγων μηνών, από το βήμα διαφόρων συνεδρίων, διατυμπάνιζαν προς κάθε κατεύθυνση ότι οι "καλές μέρες τελείωσαν για τις τράπεζες" και ότι "τα παχυλά κέρδη είναι παρελθόν".

Ωστόσο, την πραγματικότητα καταγράφουν οι ψυχροί αριθμοί: Σε σύνολο 11 τραπεζών, μεγάλων και μικρών, κρατικών και ιδιωτικών, τα καθαρά προ φόρων κέρδη στο πρώτο εξάμηνο του 1997 ανέρχονται σε 152,8 δισ. δρχ. περίπου, έναντι επίσημων κερδών "μόλις" 94 δισ. δρχ. την αντίστοιχη περίοδο του 1996 και έναντι επίσης επίσημων κερδών - για τις συγκεκριμένες 11 τράπεζες - ύψους 169,6 δισ. δρχ. ολόκληρο το 1996!

Το πιο εντυπωσιακό, όμως, στοιχείο είναι το γεγονός ότι αρκετές τράπεζες προσέγγισαν (π. χ. ΕΤΕΒΑ), έφτασαν (η Εμπορική) ή και ξεπέρασαν (όπως η Ιονική) το πρώτο φετινό εξάμηνο τα κέρδη ολόκληρης της περσινής χρονιάς (6,9 δισ. δρχ., 12 δισ. δρχ. και 2,1 δισ. δρχ. αντίστοιχα). Από αυτή την οπτική γωνία δεν ξενίζουν τόσο οι αριθμοί σε απόλυτα νούμερα (που, όπως θα μπορούσε να υποστηριχτεί, είναι αρκετά "λογικοί" σε συνάρτηση με το μέγεθος του ενεργητικού των τραπεζών), όσο τα ποσοστά αύξησής τους.Επ' αυτού, ο πίνακας που παραθέτουμε είναι, νομίζουμε, αρκετά εύγλωττος.

Βασίλης ΡΑΓΙΑΣ

Είδαμε στα προηγούμενα τη σχέση εξουσίας και ευεργετών, και είδαμε ότι η σχέση αυτή συνεπάγεται κέρδη για τους ευεργέτες αλλά και οφέλη για την εξουσία, τόσο απρόσωπα ως "κράτος" όσο και προσωπικά για εκείνους που την ασκούν.

Ας δούμε σήμερα τη σχέση ευεργετών και πατριωτισμού. Δε θα μας απασχολούσε το θέμα, γιατί γνωρίζουμε ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα, αλλά μας "προκαλεί" ο τίτλος που τους δίνουν ως "εθνικούς" ευεργέτες!

Ο ελληνικός χώρος είναι μικρός και οι επιχειρήσεις με μεγάλη επιφάνεια εξαπλώνονται πέρα από τα σύνορα. Ετσι, κάποια στιγμή, νομίζει κανείς ότι βρίσκονται στο "δίλημμα" της συνέχισης μιας επιχείρησης όταν αυτή εξυπηρετεί άλλο έθνος με το οποίο η χώρα τους είναι στα πρόθυρα πολεμικής ή και σε πολεμική σύγκρουση. Λέμε "νομίζει" διότι στην πραγματικότητα για τον κεφαλαιούχο δεν υπάρχει κανένα δίλημμα: Οι επιχειρήσεις είναι επιχειρήσεις, πολύ απλά και χωρίς αμφισβήτηση. Απλά κάπου, κρατάνε και τα προσχήματα!

Από τα παλαιότερα παραδείγματα είναι του βαρόνου Μιχαήλ Τοσίτσα, ο οποίος ήταν όχι μόνο απλά μεγαλογαιοκτήμονας και επιχειρηματίας στην Αίγυπτο, αλλά και διαχειριστής του διοικητή της Αιγύπτου (τότε η Αίγυπτος ήταν οθωμανική επαρχία) Μοχάμετ Αλι. Ο Μιχαήλ Τοσίτσας δεν έβγαλε "κιχ" σ' όλη τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821 - 1830, ακόμη και όταν ο συνεταίρος του "φιλέλληνας" Μοχάμετ Αλι έστειλε το γιο του Ιμπραϊμ Πασά, τον γνωστό "Μπραϊμη" να κάψει και να λεηλατήσει την Πελοπόννησο από το 1824 ως το 1827. Η στάση του κατακρίθηκε από τους ιστορικούς Φιλήμονα και Σπηλιάδη και δικαιολογήθηκε από τον Γούδα με το επιχείρημα ότι θα αποκτούσε πλούτο με τον οποίο αργότερα θα ήταν ωφέλιμος για την πατρίδα ("να σε κάψω Γιάννη, να σ' αλείψω μέλι"!).

Εχουμε επίσης παραδείγματα όπως του Μποδοσάκη - Αθανασιάδη, ο οποίος ανεφοδίαζε τον τουρκικό στρατό με τρόφιμα μέχρι το 1918, δηλαδή σε όλη τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων και στα δύο τελευταία χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου όταν η Ελλάδα πολεμούσε τις Κεντρικές Δυνάμεις, σύμμαχος των οποίων ήταν και η Τουρκία. Οι βιογράφοι του αναφέρουν ότι μετά το '22 εγκατέλειψε την ευρισκόμενη στην Τουρκία περιουσία του από 5.000.000 χρυσές λίρες που κέρδισε με τον τρόπο που είδαμε. Τώρα πώς εξηγείται ο κατεστραμμένος πρόσφυγας ήδη το 1924 να είναι από τους ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες της Ελλάδας και το 1938 να είναι ιδιοκτήτης του μονοπωλίου πυρομαχικών, της Τηλεφωνικής Εταιρίας, να αγοράζει την Εριουργία και τα Ναυπηγεία Βασιλειάδη και την Εταιρία Οίνων και Οινοπνευμάτων, αυτό μόνο οι ελβετικές τράπεζες μπορούν να το εξηγήσουν καθώς και το γεγονός ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα στην κυριολεξία!

Ο πατριώτης αυτός μάλιστα στη Λοζάνη το 1923 εισηγήθηκε στον Βενιζέλο, του οποίου ήταν σύμβουλος, την ανταλλαγή των πληθυσμών ισχυριζόμενος ότι "...οι διαφυγόντες Ελληνες ουδεμίαν επιθυμίαν είχον να επιστρέψουν εις την Τουρκίαν..." (έκρινε βέβαια από τη δική του περίπτωση...).

Χτυπητό παράδειγμα ήταν όπως είδαμε του Ζαχάροφ, ο οποίος πουλούσε όχι τρόφιμα αλλά όπλα σε όλους τους εμπολέμους, στην Ελλάδα, "δώρισε" πολεμικό υλικό και χρήμα (το οποίο βέβαια πήρε πίσω από τις παραγγελίες πολεμικού υλικού ... φορές), αλλά μόνο όσο αυτό εξυπηρετούσε τα σχέδια των Αγγλογάλλων. Μετά το 1920, το πολεμικό υλικό στη χώρα μας το πουλούσε τοις μετρητοίς και μας έδινε ό,τι ήθελε και αν ήθελε. Είναι γνωστά άλλωστε τα προβλήματα έλλειψης οπλισμού και πυρομαχικών στο μέτωπο μετά το 1921.

Από τους σύγχρονους "ευεργέτες" θα πρέπει να αναφερθεί ο γνωστός Γιάννης Λάτσης, που αν πιστέψουμε όσα λέχθηκαν στη δίκη εφημερίδας που τον κατάγγειλε (και αθωώθηκε η εφημερίδα), πουλούσε στους Τούρκους πετρέλαιο και κηροζίνη για τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη, πρόκειται για κλασική περίπτωση κεφαλαιούχου. Συνεργάτης των Γερμανών στην Κατοχή, μαυραγορίτης και δοσίλογος και αμέσως μετά εθνικόφρων και αντικομμουνιστής εφοπλιστής, που του εγκαινιάζει το πρώτο του πλοίο ο ίδιος ο Δαμασκηνός μετά τον πόλεμο. Το 1978 - '79 στη διάρκεια της ελληνοτουρκικής κρίσης (εποχή του "βυθίσατε το Χόρα" του άλλου υπερπατριώτη και φυγάδα στην Αμερική το 1940 και στη Σουηδία το 1967), η "Πετρόλα" του Λάτση εφοδιάζει με 100.000 τόνους πετρέλαιο και 5.000 τόνους κηροζίνη (καύσιμο για αεροπλάνα) την Τουρκία, υλικό που έφτανε για 5.000 εξόδους στο Αιγαίο πολεμικών αεροσκαφών, κατά τις καταθέσεις στρατιωτικών μαρτύρων.

Να θυμίσουμε ότι ο πατριώτης αυτός χρηματοδοτούσε και την "Αυγή" της μεταπολίτευσης; Ε, αυτό κι αν είναι "εθνική ευεργεσία"!!!

Αυτά είναι τα γνωστότερα, που αναφέρονται και σε πολεμικές περιόδους. Υπάρχουν βέβαια και τα τρέχοντα σε ειρηνικές εποχές και γι' αυτό δεν είναι τόσο γνωστά. Ομως, πόσο πατριώτης είναι ένας ο οποίος ως βουλευτής κυβερνώντος κόμματος (μιλάμε για τον Συγγρό) είναι υπεύθυνος για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησής του, και οδηγεί τη χώρα σε πτώχευση (1893) ενώ ο ίδιος βγαίνει κερδισμένος;

Η ακόμη η στρατιά εκείνη των μεγαλοκεφαλαιούχων των παροικιών, που επέπεσαν σαν τα κοράκια στα τουρκικά τσιφλίκια της Θεσσαλίας το 1881 (τα οποία κανονικά όφειλαν να είχαν περάσει στην κρατική ιδιοκτησία ως "εθνικές γαίες"), παρατείνοντας τη δουλοπαροικία στη Θεσσαλία για μερικές δεκαετίες ακόμη; Ολοι έχουν περάσει στην Ιστορία ως εθνικοί ευεργέτες: Ζάππας, Στεφάνοβικ, Ζωγράφος, Ζαρίφης, Παπούδωφ, Χαροκόπος κ.ά.

Πατρίδα, λοιπόν, είναι η τσέπη τους και τίποτα περισσότερο, και ας μη μας πουλάν πατριωτισμό και ευεργεσία. Και τα δύο είναι καλό και επικερδές εμπόρευμα, αλλά όχι, ευχαριστούμε, δε θα πάρουμε.

Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ

Στα παλιά τους τα παπούτσια γράφουν συχνά πολλοί ιδιοκτήτες ξενοδοχείων τις συμβάσεις που υπογράφουν με τον ΕΟΤ για συμμετοχή (με μειωμένες τιμές) στα προγράμματα κοινωνικού και εσωτερικού τουρισμού. Αυτό προκύπτει από καταγγελίες που έγιναν στην εφημερίδα μας, σχετικά με την κακή παροχή υπηρεσιών που προσφέρουν ορισμένα ξενοδοχεία. Επίσης, στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΕΟΤ καταφτάνουν πληροφορίες για υπερτιμολογήσεις - σε ορισμένες περιπτώσεις - από δικαιούχους των προγραμμάτων εσωτερικού και κοινωνικού τουρισμού. Στις αρμόδιες διευθύνσεις αδυνατούν να βρουν λύση ελλείψει προσωπικού, ενώ η διοίκηση του Οργανισμού αδιαφορεί προκλητικά και τηρεί "σιγήν ιχθύος", παρ' όλο που έχει ήδη γίνει λήπτης πληθώρας καταγγελιών. Ετσι, τα υποτιθέμενα πρόστιμα δε φαίνονται ούτε με... κιάλια, γεγονός που άλλωστε γνωρίζει πολύ καλά μερίδα των ξενοδόχων, οι οποίοι, επωφελούμενοι της κατάστασης, καταληστεύουν και εκμεταλλεύονται τους πελάτες τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Οι καταγγελίες που φτάνουν στον ΕΟΤ αφορούν κυρίως την παροχή κακών υπηρεσιών, όπως μη τήρηση των κανόνων υγιεινής, ελλιπή γεύματα, άσχημη ή μεροληπτική συμπεριφορά των ξενοδόχων απέναντι στους δικαιούχους των προγραμμάτων κτλ. Στον αντίποδα, οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΕΟΤ δεν είναι στελεχωμένες με το κατάλληλο προσωπικό (αριθμητικά και ποιοτικά), με αποτέλεσμα φαινόμενα αισχροκέρδειας ή μη τήρησης των προσυμφωνηθέντων να μην υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο. Το σκηνικό επιδεινώνεται από τις θερινές άδειες του - ήδη ανεπαρκούς - προσωπικού, αλλά και από μετατάξεις, που γίνονται χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες της κάθε διεύθυνσης.

Ωστόσο, υπάρχουν και χειρότερα: Αρκετά ξενοδοχεία (οι επωνυμίες τους είναι στη διάθεση του "Ρ") αρνούνται να προσφέρουν δωμάτια στις προσυμφωνηθείσες τιμές εσωτερικού τουρισμού. Οι ιδιοκτήτες τους, σταθμίζοντας την αυξημένη ζήτηση που υπάρχει τούτες τις μέρες σε αρκετές τουριστικές περιοχές, ζητούν υπέρογκα ενοίκια, παρ' όλο που σε προηγούμενη γραπτή επικοινωνία τους με τον ΕΟΤ συμφώνησαν να παρέχουν χαμηλότερες τιμές στους πελάτες που διαμένουν στα καταλύματά τους μέσω του προγράμματος εσωτερικού τουρισμού. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, η μειωμένη ζήτηση οδηγεί αρκετούς ξενοδόχους να μειώσουν τις τιμές τους (π. χ. στο νομό Ηρακλείου από 10.000 δρχ. την ημέρα στις 8 ή και 7 χιλιάδες δρχ. το δίκλινο δωμάτιο).Στο μεταξύ στον (ακριβό) κοινωνικό τουρισμό είναι πραγματικά ελάχιστοι εκείνοι, οι οποίοι έχουν το... προνόμιο να κάνουν χρήση του προγράμματος Ιούλιο και Αύγουστο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμόδιων παραγόντων, η συντριπτική πλειοψηφία των συμβεβλημένων ξενοδόχων αρνούνται να παραδώσουν δωμάτια σε δικαιούχους του προγράμματος, επικαλούμενοι την αύξηση της τουριστικής κίνησης κατά την περίοδο αιχμής.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως οι τιμές, αλλά και οι υπηρεσίες που διαφημίζει ο ΕΟΤ ότι παρέχουν τα ξενοδοχεία που συμμετέχουν στον εσωτερικό και τον κοινωνικό τουρισμό, είναι περισσότερο... ενδεικτικές παρά δεσμευτικές. Κατά τα πρότυπα, δηλαδή, των εμφιαλωμένων νερών και αναψυκτικών. Από την άλλη μεριά, το κέρδος που μένει για τους ξενοδόχους είναι διπλό: Εξασφαλίζουν τζάμπα διαφήμιση μέσω των φυλλαδίων που διανέμει δωρεάν ο ΕΟΤ σε χιλιάδες ενδιαφερόμενους και "χτυπάνε στο ψαχνό", χωρίς συνέπειες, αν διαπιστώσουν άνοδο της ζήτησης. Το ερώτημα, φυσικά, είναι τι κάνει για όλα αυτά η ηγεσία του ΕΟΤ...

Β. Ρ.