"Νους υγιής εν σώματι υγιεί" υποστήριζαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και μάλλον δεν είχαν άδικο. Η άσκηση είναι πανθομολογούμενο πως και στη σύγχρονη κοινωνία, αν όχι κυρίως σ' αυτή, αποτελεί βασικό στοιχείο για καλή υγεία και ζωή. Η χρησιμότητά της μεγιστοποιείται όταν αφορά το μέλλον κάθε χώρας, δηλαδή τη νεολαία. Δυστυχώς όμως, στην Ελλάδα το αυτονόητα απαραίτητο μπερδεύεται, μάλλον εσκεμμένα, με την πολυτέλεια.

Η Κατερίνα Ζουνχιά, που εργάζεται ως Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό στο Τμήμα Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ), στο δικτατορικό της στην αθλητική παιδαγωγική αναφέρει μεταξύ άλλων: "Η πλειοψηφία των ειδικών συμφωνεί με την άποψη ότι η αποστολή της Φυσικής Αγωγής εκπληρώνεται όταν αποκτήσουν οι μαθητές τη συνήθεια της συστηματικής άσκησης και τη διατηρήσουν κατά την ενηλικίωσή τους. Μόνον όταν υλοποιείται η παραπάνω αποστολή, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η Φυσική Αγωγή είναι σημαντικός παράγοντας για την προώθηση της δημόσιας υγείας, την ανύψωση της ευεξίας και την κοινωνικοποίηση των μελλοντικών πολιτών".

Η καθηγήτρια παραθέτει μια σειρά από συγγραφείς στους οποίους στηρίχτηκε και συνεχίζει: "Υποστηρίζουν επίσης ότι η διαδικασία για την υλοποίηση της αποστολής της Φυσικής Αγωγής πρέπει να αρχίσει από πολύ νωρίς, δηλαδή από την προσχολική ηλικία και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Σε ορισμένες έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη, βρέθηκε ότι η συστηματική κινητική δραστηριότητα του παιδιού, κατά τη σχολική περίοδο, παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο για την απόκτηση της συνήθειας για συστηματική άσκηση κατά την ενηλικίωση".

Σε συγκριτική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, βρέθηκε ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές, μεταξύ των διαφόρων χωρών, όσον αφορά στην κινητική δραστηριότητα των παιδιών σχολικής ηλικίας. Για παράδειγμα, μεταξύ αγοριών, ηλικίας 11 χρόνων, το ποσοστό αυτών που ασχολούνται με κάποιο άθλημα, τουλάχιστον 2 ώρες τη βδομάδα, ποικίλλει από 32% στη Λετονία ως 80% στην Αυστρία. Στα κορίτσια της ίδιας ηλικίας τα ποσοστά ήταν 19% και 66% αντίστοιχα. Στη Νορβηγία σύμφωνα με το "Wold" (1989),το 78,8% των 11χρονων αγοριών και το 75,3% των κοριτσιών ασχολούνται με κάποιο άθλημα. Σ έρευνα που πραγματοποίησε το 1992 η Κατερίνα Ζουνχιά στη Β. Ελλάδα σε παιδιά ηλικίας 6-12 χρόνων, παίρνοντας σαν κριτήριο διαχωρισμού του δείγματος το δημογραφικό περιβάλλον, βρέθηκε ότι "τα αγόρια και τα κορίτσια της πόλης ασχολούνται με συστηματική κινητική δραστηριότητα σε ποσοστό 20%, ενώ τα παιδιά του χωριού σε ποσοστό 10%".

Για το ίδιο θέμα μίλησε στο "Ρ" ο Δημήτρης Χατζηχαριστός, αναπληρωτής καθηγητής στα ΤΕΦΑΑ, υπεύθυνος του εργαστηρίου Αθλητικής Παιδαγωγικής: "Το ποσοστό στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες είναι αρκετά μικρό. Οπως φαίνεται και στο σχετικό πίνακα, κατά τάξη και φύλο, στο δημοτικό το μεγαλύτερο ποσοστό φτάνει στην έκτη τάξη το 25,6% στα αγόρια και το 15,2% στα κορίτσια. Στη Β Λυκείου το ποσοστό πέφτει για τα μεν αγόρια στο 20,8%, τα δε κορίτσια στο 4,6%. Αν στην έλλειψη σωστής άσκησης προσθέσουμε και ορισμένους άλλους αρνητικούς παράγοντες, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε πως η κατάσταση αναφορικά με την υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών χειροτερεύει συνεχώς.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το σχολικό έπιπλο. Μόνο το 10% των παιδιών με βάση το ύψος τους κάθονται στο σωστό θρανίο και κάθισμα. Το 32% κάθονται σε χαμηλότερο και το 58% σε ψηλότερο. Ετσι η αύξηση του αναστήματος δε συνοδεύεται με αναλογική αύξηση των μορφολειτουργικών δεικτών του θώρακα, ενώ μειώνεται και η ελαστικότητα. Σύμφωνα με τα διεθνώς κρατούντα, τα παιδιά του δημοτικού, ιδίως στις 4 πρώτες τάξεις, το 50% του χρόνου τους το περνούν καθήμενα στην αίθουσα και το υπόλοιπο στο διάλειμμα ή σε κινητικές δραστηριότητες.

Στη χώρα μας τα ποσοστά είναι δυσμενώς διαφορετικά. Κάθονται περίπου το 85% του χρόνου τους και κινούνται στον υπόλοιπο. Σε έρευνα που έγινε στο Λύκειο, όπου κυρίως οριστικοποιούνται οι περισσότερες συνήθειες, βρέθηκε πως μόνο το 15% των μαθητών τρώει συστηματικά πρωινό. Περισσότερο του 60% πάει για ύπνο μετά τις 23.30 και πάνω από 30% μετά τις 24.30. Στη Β Λυκείου περισσότεροι από 60% δηλώνουν ότι πίνουν αλκοόλ από 3 ως 7 φορές τη βδομάδα, ενώ στη Γ σε ίδιο ποσοστό καπνίζουν. Να γιατί, όπως έδειξαν και οι έρευνες, τα Ελληνόπουλα είναι πρώτα στην παχυσαρκία, εμφανίζουν υψηλά ποσοστά αρτηριοσκλήρωσης σε μικρή ηλικία και υστερούν σε δύναμη λαβής, ευκαμψία και αερόβια ικανότητα. Η δύναμη, η ελαστικότητα των μυών και η καρδιοαναπνευστική αντοχή είναι τρεις βασικές παράμετροι που υποδηλώνουν το επίπεδο υγείας των παιδιών.

Τα αρνητικά συμπτώματα έρχεται ή πρέπει να τα αντισταθμίσει η φυσική αγωγή. Ομως πολύ λίγα σχολεία διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή. Περίπου το 12% έχει κλειστές αίθουσες και στα περισσότερα γίνονται συνδιδασκαλίες. Αρα το μάθημα γίνεται πλημμελώς. Σε κάθε μαθητή πρέπει να αντιστοιχούν περισσότερα από 30 τ. μ., δηλαδή για να χτιστεί ένα σχολείο χρειάζονται τουλάχιστον 8 στρέμματα. Είναι άκρως απαραίτητο το υπουργείο Παιδείας να ασχοληθεί σοβαρά με την ανάπτυξη και την υγεία των παιδιών.

Ολα αυτά τα στοιχεία έχουν τεθεί υπόψη των αρμοδίων, αλλά μας δίνουν την εντύπωση ότι δεν ενδιαφέρονται. Υπάρχουν προτάσεις για την αναβάθμιση του μαθήματος της φυσικής αγωγής, για αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων, ώστε να είναι σύμφωνα με τις ανάγκες των παιδιών. Μέχρι σήμερα είναι εκθέσεις ιδεών, με αποτέλεσμα να αγνοούνται, καλώς, από τους καθηγητές. Στο κλασικό "πάρτε μπάλες και παίξτε" οδηγεί από μόνο του το υπουργείο. Τα προγράμματα πρέπει να διαμορφώνονται ανάλογα με το περιβάλλον (γεωγραφικό, δημογραφικό, κοινωνικό κ. ά.). Αλλο χρειάζεται ένα παιδί που ζει σε ορεινό περιβάλλον, άλλο σε αστικό, πεδινό κλπ. Εμείς πρώτα ξεκινάμε να δούμε τι χρειάζεται και ύστερα εκπονούμε το πρόγραμμα. Το υπουργείο κάνει ακριβώς το αντίθετο. Φτιάχνει πρόγραμμα για όλη την επικράτεια αδιακρίτως.

Τα ποσοστά των άλλων χωρών θα μπορούσαμε να τα φτάσουμε και μεις. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει τουλάχιστον να εφαρμοστεί ο νόμος που προβλέπει την ύπαρξη σε κάθε σχολείο του Μαθητικού Ομίλου Αθλημάτων (ΜΟΑ). Τότε τα παιδιά θα είχαν την ευκαιρία, υπό την επίβλεψη ειδικευμένων καθηγητών, να ασχολούνται με το άθλημα της αρεσκείας τους κατ' αρχήν. Αλλά και κάτω από τη διακριτική καθοδήγηση των προπονητών να προσανατολιστούν εκεί που έχουν κλίση. Ετσι θα φτάναμε στη μαζική άθληση και τα αποτελέσματα θα ήταν θεαματικά.

Πριν από περίπου 15 χρόνια είχαν δημιουργηθεί στα γυμνάσια από τη ΓΓΑ κάποια προγράμματα μαζικής άθλησης. Μέσω αυτών, τα παιδιά τότε και σήμερα ενήλικες είχαν προσανατολιστεί εκεί που έπρεπε από τους προπονητές. Σ έναν μεγάλο βαθμό λοιπόν οι επιτυχίες οφείλονται σ' αυτή τη μη θεσμοθετημένη 3ωρη δραστηριότητα, που πλέον έχει σταματήσει. Κάποιοι σήμερα υποστηρίζουν πως η προβολή του αθλητισμού από τα ΜΜΕ στέλνει τον κόσμο στα γυμναστήρια. Αυτό δεν ισχύει. Ο κόσμος οδηγείται στην κερκίδα, όχι στην άσκηση και την προπόνηση.

Η μαζικοποίηση του αθλητισμού είναι μονόδρομος. Και όσο για το επιχείρημα πως δεν υπάρχουν λεφτά, δεν κοστίζουν περισσότερο από ένα μέρος των χρημάτων που δίνονται για τη δημιουργία τεράστιων αθλητικών εγκαταστάσεων, ανάληψη μεγάλων διοργανώσεων, τα χρέη κάποιων ΠΑΕ ή τη μισή μετεγγραφή κάποιου παίχτη".

• Στοιχεία από αυτά που παρατίθενται υπάρχουν στα διδακτορικά των Γ. Γεωργιάδη (λέκτορας στα ΤΕΦΑΑ) και Μ. Καρανταϊδου (καθηγήτρια σε δημοτικό).

Γ. ΚΑΝΤΖΙΛΙΕΡΗΣ

Δυστυχώς η νεολαία οδηγείται στην εξέδρα και όχι στα γυμναστήρια, πολλές φορές μάλιστα για να εκτονώσει ανώδυνα την ενεργητικότητά της