Παλιά πόλη των Χανίων. Τη βρίσκεις αφήνοντας το βλέμμα να ατενίσει απέναντι στο φάρο, κι ας λειτουργεί, εκεί, κάθε καλοκαίρι μπαρ... τουριστικής χρήσης. Τη βρίσκεις περπατώντας στο λιμάνι. Επιβλητικά τα νεώρια που χτίστηκαν σταδιακά από το 1538 και μετά. Ανεκμετάλλευτα ακόμα, αν και ο δήμος σκέφτεται να τα αξιοποιήσει. Μία σκέψη είναι να τους δώσει εμπορικές χρήσεις για να ενταχθούν στην καθημερινή ζωή της πόλης. Μήπως, όμως, πρέπει να ξανασκεφτεί τις πολιτιστικές χρήσεις; Ισως χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Κρήτης, με τη φροντίδα του ακούραστου εφόρου, Μανώλη Μπορμπουδάκη,για περισσότερα από 30 χρόνια, προσπάθησε να διατηρήσει και να διαφυλάξει τα νεώρια επινοικιάζοντάς τα για ίδιες χρήσεις. Ακόμα λειτουργούν καρνάγια.Τη μυρωδιά του ξύλου τη φέραμε μαζί μας γυρίζοντας από τα Χανιά. Λίγο πιο πέρα το λιμάνι πλαταίνει. Ανακαλύπτεις τις επιδράσεις της τούρκικης κυριαρχίας από το 1645 και εξής.Εκεί αριστερά ένα τζαμί (ο μιναρές του γκρεμίστηκε πριν από χρόνια), κι όμως δεν είναι παραφωνία στη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική. Η αποστολή του υπουργείου Πολιτισμού πριν λίγες μέρες περπατώντας στο λιμάνι βρέθηκε μπροστά σ' ένα μοναδικό θέαμα. Ενας ξυλοπόδαρος και η συνοδός του, με ενδυμασία βενετσιάνικου καρναβαλιού έδιναν τη δική τους παράσταση. Comedia del' arte χαριτολόγησαν όλοι. Ακριβώς μπροστά στο τζαμί... Κι νομίσαμε για μια στιγμή ότι βρεθήκαμε στη Βενετία. Κάπως, έτσι, οι εποχές συνυπάρχουν χωρίς να προσβάλλουν η μία την άλλη. Αλλά όχι πάντα... Δίπλα ακριβώς απ' το τζαμί ένα νεότερο κτίριο του Ανδρέα Καραντηνού, του οποίου το ΚΑΣ αποφάσισε την κατεδάφιση. Κολλημένη εκεί και μία καφετερία κλεισμένη με πλαστικό.Αν αφήσουμε τη ματιά μας ελεύθερη θα δούμε πολύχρωμες τέντες, τσίγκινες ταμπελίτσες, παράφωνα μπαλκόνια, πλαστικές καρεκλίτσες. Ολα στο όνομα της σύγχρονης τουριστικής ανάπτυξης.Στη μία πλευρά ενός βενετσιάνικου εγκαταλειμμένου κτιρίου βλέπουμε μία πρόσκτιση (καφετερία) βαμμένη κίτρινη!Λίγο μέτρα πριν από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης, ένα ακόμα τζαμί, περίφημης αρχιτεκτονικής, προσπαθεί μάταια να... διεκδικήσει το χώρο που του ανήκει πίσω από δεκάδες παρκαρισμένα μηχανάκια, σκουπίδια, διαφημιστικές ταμπέλες και άλλα σύγχρονα αποκυήματα.Τι να πρωτοσώσει κανείς; Τι να τρέξει να προλάβει και τι να αφήσει; Οι δράστες της σύγχρονης ιστορίας έχουν βαλθεί να αφανίσουν ό,τι η ιστορία χιλιάδων χρόνων μας άφησε, σε χρόνο αντιστρόφως ανάλογο από τον ιστορικό, δηλαδή σε χρόνο ρεκόρ.

Κι όμως η παλιά πόλη των Χανίων διατηρεί το ιστορικό της πρόσωπο. Μερικές φορές χρειάζεται να ψάξει κανείς πολύ για να το ανακαλύψει μέσα σε καλντερίμια, πίσω από αλλοιώσεις, κάτω από τη γη, δίπλα στα οχυρωματικά τείχη... Αλλά το "ταξίδι" ανταμείβει τον περιπατητή.

Σε εκείνο το ταξίδι - αυτοψία που πραγματοποίησε πριν λίγες ημέρες το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο,αποφάσισε και την κατεδάφιση του "Ξενία",το οποία κτίστηκε αυθαίρετα στη διάρκεια της χούντας εντός αρχαιολογικού χώρου. Μία πρώτη απόπειρα ξεκαθαρίσματος; Ισως. Οι επόμενες συμπεριλαμβάνονται στην προγραμματική σύμβαση που έχει υπογραφεί για τη διάσωση και ανάδειξη της παλιάς πόλης των Χανίων μεταξύ ΥΠΠΟ, ΥΠΕΧΩΔΕ, Περιφέρειας Κρήτης, Νομαρχίας Χανίων, Δήμου Χανίων και Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.

Τα έργα που προβλέπει η σύμβαση (αναπλάσεις κτιρίων, επισκευές, διαμορφώσεις οδών κ.ά.) είναι ενταγμένα στα ΠΕΠ (Κοινοτικά Περιφερειακά Προγράμματα) απ' όπου για τα έργα του ΥΠΠΟ αναλογούν 900 εκατ. και για τα έργα του ΥΠΕΧΩΔΕ 720 εκατ. Η διάρκεια της σύμβασης είναι 20 χρόνια. Η πρώτη φάση λήγει το Δεκέμβριο του 1999. Η πορεία υλοποίησης αργή.

Πέντε είναι τα μεγάλα έργα που έχει αναλάβει το υπουργείο Πολιτισμού, η πορεία υλοποίησής τους η ακόλουθη: για την αποκατάσταση του Φάρου εντός του λιμανιού διατίθενται 150 εκατ. και η μελέτη ανατέθηκε στο ΕΜΠ. Για τη στερέωση του μιναρέ του Αγίου Νικολάου Πλάτζας αναλογούν 190 εκατ.,αλλά το έργο βρίσκεται στη φάση της δημοπράτησης με τη μέθοδο μελέτη - κατασκευή. Η αποκατάσταση του κτιρίου της Πινακοθήκης του Δήμου Χανίων θα κοστίσει 280 εκατ. και η μελέτη θα είναι έτοιμη μέσα στο 1997.Η μελέτη για την αποκατάσταση του επιπρομαχώνα του Αγίου Δημητρίου θα είναι έτοιμη εντός του Απριλίου. Τέλος, σε εξέλιξη βρίσκεται η μελέτη για τη μονή Χρυσοστόμου, έργο που θα κοστίσει 224 εκατ.

Στον προγραμματισμό του ΥΠΕΧΩΔΕ βρίσκονται: η διαμόρφωση των οδών γύρω από τη Μητρόπολη με προϋπολογισμό 250 εκατ. Η μελέτη είναι έτοιμη και αναμένεται η δημοπράτηση για την κατασκευή. Οι μελέτες για τη διαμόρφωση του περιπάτου πίσω από το λιμάνι είναι έτοιμες και το έργο που θα κοστίσει 270 εκατ. βρίσκεται στη φάση της δημοπράτησης. Με αυτεπιστασία της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων θα ολοκληρωθεί η συμπληρωματική ανάδειξη των ενετικών οχυρώσεων, προϋπολογισμού 100 εκατ. Για τη διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων έχουν εγγραφεί 19 εκατ.,ενώ για τη διαμόρφωση της πλατείας σιντριβανιού προϋπολογίστηκαν 81 εκατ. Η μελέτη θα εκπονηθεί μέσα στο 1997 από το γραφείο της Προγραμματικής Σύμβασης.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ