Συνηθίζεται, οι πρώτες λέξεις μιας τέτοιας σελίδας να εισάγουν στο τι ακολουθεί. Στην περίπτωση, όμως, του Γιώργου Ανδρέου, η συνήθεια καταρρίπτεται. Φτάνει να σημειώσουμε τις "ιδιότητές" του, εκείνη του συνθέτη,του ενορχηστρωτή,του παραγωγού,ακόμα και του ηχολήπτη... Το ότι έθεσε ζητήματα στο ελληνικό τραγούδι είναι κάτι που ακουμπά στο μουσικό αισθητήριο της εποχής, "με νίκες και με ήττες", όπως ο ίδιος λέει. Οσο για τα υπόλοιπα, ..."η εποχή μας είναι εποχή συντηρητική στην ιδέα του τραγουδιού και της τέχνης, γενικότερα. Ζούμε μια μεσοβασιλεία, στην οποία υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα καινούρια πράγματα, αλλά και αντίδραση από μια σειρά παλιών πραγμάτων ως νοοτροπία και αισθητική.Κατεστημένες λογικές, οι οποίες έκαναν τον κύκλο τους. Για παράδειγμα, η προσέγγιση της μουσικής μέσα από την ιδέα του μπουζουκιού και του ρεμπέτικου, η οποία εξαντλήθηκε μέχρι καταχρήσεως. Ο τρόπος που γίνεται ένα τραγούδι μέσα από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και από την άλλη ο συντηρητισμός στη φόρμα των θεμάτων, που είναι ερωτικά φτηνιάρικα, θυμίζοντας την πρωινή ζώνη της τηλεόρασης. Ολα αυτά συμπληρώνονται από την αμηχανία σημαντικών συνθετών μας,οι οποίοι τελείωσαν τον κύκλο τους και δε δίνουν εύκολα τραγούδια. Υπάρχει η αίσθηση ότι ένα ολόκληρο κεφάλαιο τελειώνει.Ας μην κρίνουμε, λοιπόν, το τραγούδι με βάση 30 ή 40 το χρόνο. Η ετήσια παραγωγή φτάνει τα 450 τραγούδια, τα οποία στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι αισχρά. Υπάρχει μια βιομηχανία τραγουδιού, στην οποία πρέπει να φτάσει η ιδέα της ανανέωσης, της εξέλιξης, αλλά και του περιορισμού.Είναι υπερβολικό ένα τεράστιο κομμάτι της πολιτιστικής μας ζωής να βασίζεται στην ιδέα του τραγουδιού. Πού είναι το θέατρο, η ζωγραφική, ή μια παραδοσιακή ακαδημία μουσικής;..

- Μήπως αυτό που θίξατε σχετίζεται άμεσα με μια γενικότερη μοναξιά και απομόνωση, που έχει περιορίσει ακόμα και τις καλλιτεχνικές παρέες; Αλλωστε, η δική σας γένια έζησε έντονα μύθους, αλλά και απομυθοποιήσεις.

"Η γενιά μου είναι καχύποπτη. Δεν είναι αυτονόητη η άμεση αποδοχή. Αλλά βρίσκεται σε απόσταση ασφαλείας από τους μύθους. Η μυθολογία επιβάλλεται να καταρρίπτεται. Μόνο τότε αναδύεται απελευθερωμένη από το άχρηστο περιβάλλον της.Για παράδειγμα, η μυθολογία του Χατζιδάκι είναι τόσο συνταιριασμένη με τη μυθολογία του ελληνικού τραγουδιού και της τέχνης, που δε χρειάζεται κανέναν έπαινο, καμία απόρριψη. Χρειάζεται μόνο η σιωπή που καταξιώνει το μύθο.Η γενιά μου, έχοντας απόσταση "ασφαλείας" από τη γενιά του '30 ή του '60, δεν έχει το άγχος ότι ζει κοντά σε τόσο σημαντικά πρόσωπα, ώστε να χάνεται το έργο της. Εξάλλου, αυτά τα πρόσωπα μπορεί να τα δει απαλλαγμένα από την ιδιωτική ζωή τους, που συχνά είναι απομυθοποιητική. Ο Γιουνγκ έλεγε: "Οι αλήθειες είναι αιώνιες, αλλά κάθε γενιά κρίνεται στο πώς μπορεί να τις επανακαλύπτει με το δικό της τρόπο"".

- Δεν υπάρχει άγχος ή αγωνία να δημιουργήσετε έργο ανάλογου μεγέθους;

"Αγχος στη δημιουργία δεν υφίσταται. Υπό την έννοια ότι σου αποδίδεται αυτό ακριβώς που κάνεις. Νομίζω ότι η μεγάλη ευθύνη του καλλιτέχνη είναι να συνεισφέρει στην ενότητα του ελληνικού πολιτισμού, να περπατήσει στην ομορφιά που του παραδόθηκε.Την ίδια στιγμή, εγώ, ας πούμε, προσπαθώ να μην τσαλαπατηθώ από την ευθύνη που νιώθω. Ο δημιουργός χρειάζεται ένα συναίσθημα ελευθερίας, για να τολμήσει κι ας αποτύχει."Συνέπεια" στη δημιουργία δεν υπάρχει. Η μόνη συνέπεια είναι η αποτίμηση στο τέλος. Υπό αυτή την έννοια, επιδιώκω να είμαι "επικίνδυνος", αλλά η επικινδυνότητά μου να αφορά στο ρίσκο και στο κόστος των ιδεών μου.Αν δεν εξελίξουμε τον ελληνικό πολιτισμό, η Ελλάδα θα πεθάνει. Ούτως ή άλλως, είναι πεθαμένη από άλλα πράγματα. Το μόνο που έχει είναι ότι παράγει κάποιες φωτεινές προσωπικότητες, οι οποίες κάνουν "σκυταλοδρομία".Η γενιά μου είναι μοιραίο να δει τη δυσπιστία, την απόρριψη και την υπερβολική αποδοχή, γιατί αυτή η χώρα κατ' αρχήν λοιδορεί, μετά μυθοποιεί και, στο τέλος, αρνείται να βάλει τις μυθολογίες σε αξιοκρατική αποτίμηση.

Σε αυτό, όμως, που με ρωτάτε μπορώ να απαντήσω δημιουργικά, λέγοντας ότι η μουσική μου περιέχει σαν έρωτας όλα τα πράγματα των μεγάλων ανθρώπων, που αγάπησα. Κοιτάξτε, οι μεγάλοι συνθέτες ευνοήθηκαν και από κάποιες συγκυρίες, τον κινηματογράφο, την πολιτική κατάσταση... Η δική μου γενιά δεν έχει τέτοιες "πατερίτσες". Οι ιδεολογίες βρέθηκαν σε αμφισβήτηση και οι δημιουργοί απευθύνονται πια στον κατά μόνας ενσυνείδητο άνθρωπο. Είναι πιο δύσκολο να αποκτήσουν έναν ακροατή - φίλο. Γιατί ο ακροατής αυτός πρέπει να γίνει φίλος κατευθείαν με το δημιουργό και τη δουλιά του, χωρίς να βοηθηθεί από μια κατάσταση, που συνδέει μεν, αλλά είναι εξωμουσική".

- Ο προσωπικός σας χώρος, το προσωπικό σας συναίσθημα, σε τι αναλογία ενυπάρχει στα τραγούδια σας, σε σχέση με το συναίσθημα που περιφέρεται έξω;"Ο καλλιτέχνης είναι ένα είδος κεραίας. Ακόμα και αυτό που το νομίζει εντελώς υποκειμενικό, δεν είναι. Είναι δοσμένο από τον κύκλο προσώπων και αισθημάτων στον οποίο βρίσκεται. Υπό την έννοια αυτή, έχω βαθιά αποστασιοποίηση από τα τραγούδια μου. Η τέχνη είναι λειτούργημα και όχι γιγαντιαίος εγωισμός. Κι αυτό είναι βαθιά ελληνικό, σε αντίθεση με τη Δύση που υπάρχει η αντίληψη του "μικρού θεού". Στην ελληνική κοινότητα, η ιδέα της τέχνης έχει ένα συλλογικό ρόλο. Ακόμα και σήμερα, η κοινότητα υφίσταται μέσα στην ψυχή μας.Και μέσα στη δική μου ψυχή υφίσταται σαν ένας τρόπος να είμαι με μια νοητή παρέα, αφού δεν μπορώ να χορεύω στην πλατεία του χωριού. Ούτως ή άλλως, στην εποχή μας δεν μπορείς εύκολα να πανηγυρίσεις για κάτι, ακόμα και όταν είσαι ευτυχισμένος. Μέσα μου μετριάζεται η ιδέα της αισιοδοξίας κι, αν θέλετε, αυτό είναι το πιο πολιτικό πράγμα που αναγνωρίζω στον εαυτό μου, με τη δημιουργική έννοια της πολιτικής".

- Μιλήσατε για τη μανιέρα του μπουζουκιού και του ρεμπέτικου. Μήπως η τάση προς τα παραδοσιακά όργανα οδηγείται στην κατάχρηση για εμπορικούς λόγους; Επικαλούμαι και την ιδιότητά σας του ενορχηστρωτή.

"Το ζήτημα δεν είναι να ντύσουμε μια μουσική με ηχόχρωμα από μπουζούκι ή ούτι. Χρειάζεται να συνειδητοποιούμε ότι το ρεμπέτικο και το λαϊκό είναι ένα μικρό κομμάτι του συνόλου του ελληνικού πολιτισμού. Υπάρχει το ηπειρώτικο τραγούδι, η βυζαντινή μουσική, το επτανησιακό μπελκάντο κ.ά. Από αυτόν τον τεράστιο θησαυρό, ένα μικρό κομμάτι έχει αξιοποιηθεί σαν δημιουργική αφορμή. Ο αντίπαλος, φυσικά, δεν είναι το μπουζούκι. Είναι η ξενόφερτη αντίληψη της δυτικής μουσικής, η οποία έρχεται ως μόδα από τα μίντια. Οι Ελληνες αγνοούν τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, γιατί κανείς δεν τους είπε ότι υπάρχουν.Το θέμα είναι να υπάρχει εξελικτική σχέση με τον πολιτισμό, χωρίς όμως να καταντήσει βιτρίνα.Δηλαδή να ξαναφέρουμε στην τέχνη τα εργαλεία του πολιτισμού μας και όχι να ντύσουμε την κάθε κακογουστιά με παραδοσιακά όργανα για να ακούγεται ελληνική.Ενορχήστρωση για μένα σημαίνει να ξαναφέρω όργανα των οποίων η χρήση, ο πολιτισμός και η αξία είχε σταματήσει να ασκείται. Και δε νομίζω ότι εγώ το εμπνεύστηκα. Υπάρχει μια ολόκληρη κίνηση. Αρα, εκφράζω ένα κομμάτι αυτής της τάσης, αυτής της αναζήτησης - με νίκες και με ήττες - μιας νέας, που είναι και πολύ παλιά, πρότασης για το πώς μπορεί να είναι ένα ελληνικό τραγούδι. Οταν με το Νίκο Πορτοκάλογλου κάναμε τις "Φωνές",ένα δίσκο - δείγμα γραφής στη σχέση ηλεκτρικού ήχου και παράδοσης, ακόμα δεν είχε καν νομιμοποιηθεί, παγκοσμίως, αυτό που αργότερα έγινε το χειρότερο κλισέ: Οι Αφρικάνοι, για παράδειγμα, να παίζουν στην Αγγλία με τον Γκάμπριελ. Δηλαδή, σε τι θα έπρεπε να υστερεί ένας Ελληνας μουσικός από έναν Αγγλο, ο οποίος τελικά ομολογεί ότι δεν έχει πρώτο υλικό;"

Αυτή τη στιγμή ο Γ. Ανδρέου, μετά τα "Τραγούδια του Παράξενου Κόσμου",με την Τάνια Τσανακλίδου, βρίσκεται στο στούντιο, ετοιμάζοντας τη "Μικρή Πατρίδα", με στίχους του Παρασκευά Καρασούλου,τις φωνές των Παντελή Θεοχαρίδη και Μόρφως Τζαιρέλη και τη συμμετοχή των Γιώργου Νταλάρα,Αλκίνοου Ιωαννίδη και Ελένης Τσαλιγοπούλου."Μια παραγωγή δική μας, σε συνεργασία με έναν μικρό εκδοτικό οργανισμό, που έχει ο Παρασκευάς Καρασούλος και μία εταιρία που παράγει προϊόντα από οικολογικά χαρτιά. Σε όλα αυτά, υπάρχει υπάρχει κάτι συμβολικό. Δύο δημιουργοί της νέας γενιάς δρουν ανεξάρτητα από οποιουδήποτε είδους σύμβαση. Ακόμα και εκείνες τις συμβάσεις των εταιριών, τις οποίες είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει το άγχος, που γεννιέται, επειδή γνωρίζεις ότι κάποιοι άνθρωποι ποντάρουν τα λεφτά τους πάνω σου".

- Τα τελευταία δέκα χρόνια, παρατηρούμε ότι οι συνθέτες επανήλθαν στη θέση που τους ανήκει, στο εξώφυλλο ενός δίσκου. Τι νομίζετε πως άλλαξε;

"Η Ελλάδα με την Ανατολή μοιάζουν στο εξής: Oι τραγουδιστές θεωρούνται κάτι σαν λαϊκοί ήρωες.Ετσι, η αλυσίδα παραγωγής ποντάρει σε αυτούς, με αποτέλεσμα να επισκιάζεται τελικά η αλυσίδα της δημιουργίας.Τελευταία, προβληματίζει η πενία στις συνθέσεις, στο υλικό, ακόμα και στο έμψυχο. Αυτό, σε συνδυασμό με την πανευρωπαϊκή συζήτηση για το πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα, επανέφερε σε μια ισορροπία τους ρόλους στη γέννηση ενός τραγουδιού".

- Τα μίντια και κυρίως το ραδιόφωνο νομίζετε ότι συνέβαλαν θετικά;

"Το ραδιόφωνο έκανε σημαντική δουλιά, αρχίζοντας με τον ηρωικό "902", που σε ανύποπτο χρόνο έκανε μια σειρά πραγμάτων για το ελληνικό τραγούδι. Αργότερα, ήρθαν οι υπόλοιποι σταθμοί, που αναπαρήγαγαν καινούριο ελληνικό τραγούδι καλών προθέσεων. Ομως, η περίοδος της πρώτη ευφορίας έχει περάσει.Το ότι έγιναν κάποια καλά τραγούδια, ύστερα από τη "μαύρη τρύπα" του '80, δεν είναι από μόνο του αρκετό για να μας συντηρεί. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει συνευθύνη όλων των δημιουργών να εμβαθύνουν. Η επόμενη κίνηση δεν είναι αυτονόητη".

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ