Γροθιά στο στομάχι της αστικής τάξης, του κοινωνικού και εκπαιδευτικού κατεστημένου του καιρού του, έδωσε ο Φρανκ Βέντεκιντ με το θεατρικό έργο του "Ξύπνημα της νιότης",επηρεασμένος από την κριτική τόλμη του ιψενικού ρεαλισμού απέναντι στην υποκρισία και τα κατά συνθήκην ψεύδη της αστικής κοινωνίας. Δυστυχώς, η οξεία κριτική του Βέντεκιντ αφορά και στη σύγχρονη, "προοδευμένη" κοινωνία μας. Το πρόβλημα που θέτει ο Βέντεκιντ κρίνοντας τους υπαίτιους, απασχολεί με νέα μορφή την εκτροχιασμένη κοινωνία μας, η οποία στο όνομα της "σωτήριας ηθικοποίησής" της κινδυνεύει να επιστρέψει σε παρωχημένες "αξίες" και παλιούς θεσμούς σκοταδισμού ή να εφεύρει νέους.

Αντικείμενο της ανατρεπτικής για την κοινωνία του 19ου αιώνα κριτικής του Βέντεκιντ - ανατρεπτικής και θεματικά αλλά και με την οξύτητα που διέκρινε το αισθητικό ρεύμα του εξπρεσιονισμού - είναι η βαθύτατα ανήθικη πουριτανική "ηθική" που καταστρέφει και τιμωρεί και την αθωότητα και τη φύση του νέου ανθρώπου. Η "διαπαιδαγώγηση" των παιδιών από ένα τυφλό, δίπολο σύστημα: σπίτι - γονείς και σχολείο - εκπαιδευτικοί. Μια "διαπαιδαγώγηση" βασισμένη στην άγνοια, το ψεύδος, την καταπίεση, "διαπαιδαγώγηση" προορισμένη να διαμορφώνει υποταγμένες ανθρώπινες συνειδήσεις, ώστε κι αυτές με τη σειρά τους, με τις ίδιες αντιλήψεις και μεθόδους να υπηρετήσουν την ίδια κοινωνία. Μια κοινωνία, που αν δεν καταφέρει να υποδουλώσει τη νιότη τη σκοτώνει πριν προφθάσει ν' ανθίσει ερωτικά, συναισθηματικά, πνευματικά (σκοτώνει μια αθώα παιδούλα ακόμη, τη Βέντλα, στην οποία η "ηθική" της οικογένειας και του σχολείου απέκρυψε ακόμη και το πώς γεννιούνται τα παιδιά, οδηγώντας την από πουριτανισμό σ' ένα σφαγείο για έκτρωση, όπως σκοτώνει και τον υπερευαίσθητο Μόριτς οδηγώντας τον στην αυτοχειρία λόγω μιας αποτυχίας του στα μαθήματα). Η φυλακίζει τη νιότη (όπως τον Μέλχιορ, συμμαθητή της Βέντλα, επειδή ερωτεύτηκε), ή την ωθεί στην πορνεία και την αυτοκαταστροφή (όπως την Ιλζε), αν η νιότη - όπως αυτοί οι δυο νέοι ήρωες του έργου - αντισταθεί σ' αυτή την κοινωνία και της φτύσει κατάμουτρα την αλήθεια για τον ανήθικο πουριτανισμό της, την ψευτιά και τη σκληρότητά της.

Το εξπρεσιονιστικό αισθητικό ύφος, το καυστικό, καταγγελτικό, κριτικό πνεύμα του Βέντεκιντ, η εμφαντικότητα του δραματικών στοιχείων, αλλά και η υποδόρια, μελαγχολική ποιητική διάθεση του έργου, αναδείχτηκαν πλήρως στην παράσταση του "Ανοιχτού Θεάτρου" υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Γιώργου Μιχαηλίδη με τη συμβολή της εξαίρετης μετάφρασης (Πέτρος Μάρκαρης), του έξοχου, λιτού, υποβλητικού σκηνικού και των κοστουμιών (Αγνή Ντούτση), της ατμοσφαιρικής μουσικής (Θόδωρος Αντωνίου) που ερμηνεύεται επί σκηνής (Λήδα Πομόνη, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Δανάη Φέρη) και των μασκών (Γιώργος Αλαχούζος). Η σκηνοθεσία δίδαξε με ποιητική αίσθηση, με ευρηματικούς και δυναμικούς συμβολισμούς τη "σκληρότητα", δηλαδή την αιχμηρή κριτική αλήθεια του έργου, αναδείχνοντας την άβυσσο μεταξύ της αυθόρμητης νιότης και της στυγνά υπολογιστικής, τερατώδους "ηθικής" και "διαπαιδαγώγησης" της κοινωνίας. Μόνη επιφύλαξή μας είναι η υπερβολή και στο μέγεθος και στο "τερατικό" των μασκών. Γιατί ο θεατής, σκεπτόμενος τις όποιες προόδους της σύγχρονης κοινωνίας, με τη μερική έστω σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και απελευθέρωση των νέων και τον μερικό εκδημοκρατισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, μπορεί να θεωρήσει πεπερασμένο το μήνυμα του έργου, ότι αυτό δεν αφορά πλέον την κοινωνία μας. Θεώρηση, που θα ήταν λάθος και ως προς την κοινωνία μας και ως προς το έργο.

Η ποιοτική δουλιά του σκηνοθέτη, αποτυπώνεται όχι μόνο στις ερμηνείες των έμπειρων ηθοποιών του θιάσου σε μικρούς ρόλους (Κώστας Γαλανάκης, Μηνάς Χατζησάββας, Ειρήνη Χατζηκωνσταντή, Θόδωρος Μπογιατζής, Δημήτρης Γιαννόπουλος). Φάνηκε κυρίως στα καλά ερμηνευτικά αποτελέσματα όλων των νέων ηθοποιών, με ιδιαίτερες επιδόσεις από τους Αργυρώ Λούπη, Μαίρη Σταυρακέλη, Δημήτρης Καραμπέτσης, Γιάννης Μαυριτσάκης, Κώστας Φαλελάκης, Νίκος Καραγιώργος.

Αξιο επαίνου είναι το "Θέατρο Τέχνης", που έφερε στο φως της σκηνής, το άγνωστο στο ελληνικό κοινό, έργο του Γιάννη Ρίτσου "Τα ραβδιά των τυφλών".Ενα, από τα τέσσερα σωζόμενα αμιγώς θεατρικά έργα του ποιητή, που γράφτηκε το 1959 και πρωτοπαίχτηκε στα ρουμάνικα το 1963, στο Κρατικό Θέατρο της Βραϊλας της Ρουμανίας σε σκηνοθεσία Γιάννη Βεάκη.Ο Γ. Βεάκης εμπιστεύτηκε το έργο (δακτυλογραφημένο από τον ίδιο τον ποιητή) στον Κώστα Νίτσο,ο οποίος με τη σειρά του το εξέδωσε - όπως και τα άλλα τρία σωζόμενα έργα, με την έγκριση του ποιητή.

Μόνο ένας ποιητής με την ποιητική τέχνη του Ρίτσου, με τη βαθιά γνώση του Ρίτσου ότι "εν αρχή ην ο λόγος" και για την άλλη μεγάλη αγάπη του - το θέατρο, με την προσωπική πορεία και την ιδεολογία του Ρίτσου, μόνο ένας ποιητής με τον ουμανισμό του Ρίτσου, μπορούσε να μεταγράψει, να αλληγορήσει με τόση ευαισθησία, φαντασία, ευγένεια ψυχής και σεβασμό στον άνθρωπο για την εσωτερική "όραση" που μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στη συνειδητοποίηση του κοινωνικού καλού, ακόμη και στην ταξική του διαφοροποίηση. Μήπως ο ίδιος αν και αστικής καταγωγής, δε βάδισε με την εσωτερική του "όραση" στο δρόμο της ταξικής διαφοροποίησης και συνειδητοποίησής του, όπως οι πέντε αδελφές ηρωίδες του έργου του; Πέντε πλάσματα, που έχοντας χάσει την αλλοτινή ευπορία της αστικής οικογένειάς τους, ζουν πλέον μέσα στο λαό που διακινδυνεύει αγωνιζόμενος, στα "σκοτάδια" της πολεμικής και μεταπολεμικής Ελλάδας, για λευτεριά, κοινωνική δικαιοσύνη και προκοπή και με τα "μάτια της ψυχής" βλέπουν πως η αληθινή ζωή, η κοινωνικά χρήσιμη και τίμια είναι του λαού η ζωή. Ρίχνουν τα τείχη της ταξικής τους καταγωγής, που τους χώριζαν από τους απλούς ανθρώπους του μόχθου, και βγαίνουν στο πεδίο της βιοπάλης σαν αληθινές αγωνίστριες της ζωής.

Βαθύτατα ποιητικό, στο ήθος, στη γλώσσα, στη δομή του, (καθώς εκτός από το συμβολικό πέρασμα δύο τυφλών, ένα ακόμη συμβολικό πρόσωπο - "ο άνθρωπος με το ρεπούμπλικο", μεταμόρφωση ίσως του ίδιου ποιητή - συνδέει με ποιητικές μονολογικές "γέφυρες" τα επεισόδια και διαπερνά σαν ιστός το μύθο) το έργο του Ρίτσου, έστω και καθυστερημένα εξυψώνει ποιητικά τη σύγχρονη δραματουργία μας, προσφέροντας και πέντε πλήρεις, γυναικείους θεατρικούς χαρακτήρες.

Ο έπαινος για το "ΘΤ" έχει και δεύτερο σκέλος, αφού η ατμοσφαιρική, όμορφη παράσταση, σε σκηνοθεσία του Μίμη Κουγιουμτζή ταυτίστηκε με το ερμηνευτικό ήθος, με τη μουσικότητα, αλλά και τη ρεαλιστική ευαισθησία της, με το ποιητικό κάλλος του έργου. Ο σκηνοθέτης κατέστησε "αγωγούς" αυτού του κάλλους (εκτός από τη δική του αισθαντική ερμηνεία σαν "άνθρωπος με το ρεπούμπλικο", όλους τους ηθοποιούς. Και στους μικρούς ρόλους (Γιάννης Δεγαϊτης, Θόδωρος Γράμψας, Λίνα Σακκά, Ιάκωβος Μυλωνάς). Η δημιουργική καθοδήγησή του απέσπασε, κυρίως, έξι εξαίρετες ερμηνείες από τις νέες ηθοποιούς Κέλλυ Σαρατσοπούλου, Μαρία Πρωτόπαππα, Στέλλα Νικολοθανάση, Μαριάννα Καμπάρη, Ραλλού Μιχαλοπούλου και τη λαϊκού ταμπεραμέντου καρατερίστα, επίσης νέα ηθοποιό, Βασιλική Δέλιου.

ΘΥΜΕΛΗ

Η Κυριακή των Βαϊων σημαίνει λήξη της χειμερινής θεατρικής περιόδου. Κάποια θέατρα, βέβαια, θα συνεχίσουν τις παραστάσεις τους και μετά το Πάσχα και όσο ο καιρός το επιτρέψει. Σήμερα αναφέρουμε μερικές από τις παραστάσεις που τελειώνουν την Κυριακή των Βαϊων και αξίζει να τις δείτε. Στο "Θέατρο Τέχνης - Κάρολος Κουν" της οδού Φρυνίχου μπορείτε να παρακολουθήσετε το έργο του Μπερνάρ Μαρί Κολτές "Αγώνας Νέγρου και Σκύλων",σε σκηνοθεσίαΓιώργου Λαζάνη,μετάφραση Σύλβιας Κιούση,επιμέλεια μετάφρασης Ανδρέα Στάικου,σκηνικά - κοστούμια Κυριάκου Κατζουράκη και επιμέλεια ήχωνΦίλιππου Τσαλαχούρη.Παίζουν: Παντελής Παπαδόπουλος, Περικλής Καρακωνσταντόγλου, Γιάννα Μαλακατέ, Μοχάμετ Γιακούμπ.

Την Κυριακή, τελειώνει και ο θεατρικός χρόνος του έργου "Ο χρόνος και το Δωμάτιο" του Μπότο Στράους,στο "Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας".Υπενθυμίζουμε ότι "Ο Χρόνος και το Δωμάτιο" ανεβάστηκε σε μετάφραση Μίνου Βολανάκη - Βασίλη Πουλαντζά,σκηνοθεσία Μίνου Βολανάκη,σκηνικά Απόστολου Βέττα,κοστούμια Ντόρας Λελούδα,σύνθεση ήχου Ελπίδας Σκούφαλου.Παίζουν: Μπέττυ Αρβανίτη, Σοφοκλής Πέππας, Χρύσα Σπυλιώτη, Γιώργος Γραμματικός, Μπάμπης Σαρηγιαννίδης, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Αντώνης Δημητρίου, Σύλβια Βενιζελέα, Αντώνης Μομπαϊτζής.

Στο "Ανοιχτό Θέατρο" θα παίζεται μέχρι την Κυριακή, το "Ξύπνημα της Ανοιξης" του Φρανκ Βέντεκιντ,σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη,μετάφραση Πέτρου Μάρκαρη,σκηνικά - κοστούμια Αγνής Ντούτση.παίζουν: Ε. Χατζηκωνσταντή, Α. Λούπη, Γ. Μαυριτσάκης, Δ. Καραμπέτσης, Μ. Χατζησάββας κ.ά. Μετά το Πάσχα θα ανέβει το "Κουρτέτο" του Χάινερ Μίλερ,σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη,μετάφραση Ελένης Βαροπούλου,σκηνικά Αγνής Ντούτση,μουσική Θόδωρου Αντωνίου.Παίζουν: Δήμητρα Χατούπη και Κώστας Γαλανάκης.

Τελευταία εβδομάδα και για "Τα καλύτερά μας χρόνια" του Λουκιανού Κηλαηδόνη,στο "Περοκέ".Η παράσταση "μετακομίζει" στη Θεσσαλονίκη, στο "Ανατόλια" από την Κυριακή του Πάσχα. Παίζουν: Μίμης Χρυσομάλλης, Νένα Μεντή, Σταμάτης Γαρδέλης, Αννα Βαγενά κ.ά.

Τελειώνουν, την Κυριακή, στην "Αλκυονίδα" οι παραστάσεις του έργου "Ο Εμπορος της Βενετίας" του Σαίξπηρ από το "Μοντέρνο Θέατρο",ενώ την Τετάρτη του Πάσχα θα συνεχιστούν οι παραστάσεις του έργου "Με θέα τη θάλασσα" του Αλμπη με τον Γιώργο Μεσσάλα και τη Βούλα Ζουμπουλάκη καθώς και οι παραστάσεις της παιδικής σκηνής με το έργο "Πρίγκιψ και φτωχός".

Τελευταία εβδομάδα και για το έργο του Ψαθά "Φωνάζει ο κλέφτης",στο "Μπρόντγουαίη" με τους: Μάρθα Καραγιάννη, Γιάννη Μιχαλόπουλο, Λουκία Παπαδάκη κ.ά.

Τη Δευτέρα 8 του Απρίλη, στο θέατρο "Ριάλτο" (11πμ), θα γίνει ακρόαση ηθοποιών για το έργο του Ξενόπουλου "Το Φιόρο του Λεβάντε",που θα ανεβάσει το καλοκαίρι το ΔΗΠΕΘΕ ΡΟΥΜΕΛΗΣ.

"Αγώνας νέγρου και σκύλων" στο "Θέατρο Τέχνης" (Φρυνίχου)

"Το ξύπνημα της άνοιξης"

"Τα ραβδιά των τυφλών"