Η κυβέρνηση συνασπισμού του Λαϊκού Κόμματος και του κόμματος Εθνικής Σωτηρίας, με πρωθυπουργό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ, είχε πάρει ορισμένες σημαντικές αποφάσεις αναφορικά με την καλλιέργεια του οπίου, ενώ οι εισηγήσεις, που είχε κάνει για το θέμα της υφαλοκρηπίδας και των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αντιμετώπισαν την αντίδραση της αντιπολίτευσης. Εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας η Βουλή είχε διακόψει τις εργασίες της.

Η Τουρκία ψηνόταν στη ζέστη και οι εφημερίδες είχαν τίτλους: "Ο κόσμος από τους δρόμους ρίχνεται στη θάλασσα".

Ολα αυτά σε λίγα λεπτά θα είχαν αλλάξει.

Στον Μπαρουτσού επιδόθηκε ένα κόκκινο χαρτί με την ένδειξη "Ακρως Απόρρητον" που έγραφε: "ΠΛΗΡΟΦΟΡΟΥΜΑΣΤΕ ΟΤΙ ΣΗΜΕΡΑ ΓΥΡΩ ΣΤΙΣ 8.30 ΕΓΙΝΕ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ. ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΙ ΠΥΡΟΒΟΛΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ. ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ".

Ηταν 10.25 το πρωί. Το βράδυ της ίδιας μέρας έγινε Υπουργικό Συμβούλιο και συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας με τη συμμετοχή του Προέδρου Κοροτούρκ. Ο Ετζεβίτ στη διάρκεια της μέρας είχε κάνει, από τη σκοπιά του, την αξιολόγηση του πραξικοπήματος στην Κύπρο. Το θεώρησε ότι ήταν η έναρξη μιας διαδικασίας για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και η επέμβαση της Τουρκίας για την ανακοπή της ήταν αναγκαία. Διαφορετικά, θα γεννιόταν ένα ελληνικό νησί και μια ελληνική βάση σ' ένα χώρο επικίνδυνο για την Τουρκία. Η Κεντρική και Ανατολική Μικρά Ασία θα ήταν εκτεθειμένες στην ακτίνα δράσης της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Την ίδια γνώμη είχε και ο Ντενίζ Μπαϊκάλ, υπουργός Οικονομικών τότε, ο οποίος υποστήριξε επίσης ότι με το πραξικόπημα η Ελλάδα θα κύκλωνε την Τουρκία από το Νότο και η πολιτική της αυτή έπρεπε να ανακοπεί.

Στη συνέχεια ο Ετζεβίτ καθόρισε το πλαίσιο δράσης: "Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το δικαίωμα που μας δίνει το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως για την ανεξαρτησία της Κύπρου. Ο τουρκικός στρατός πρέπει να επέμβει στο νησί, για να αλλάξει το καθεστώς του Σαμψών. Ετσι θα διαφυλάξουμε την ασφάλεια της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων. Πρέπει να αρχίσουν οι προετοιμασίες. Στο μεταξύ, θα επικοινωνήσουμε και με την άλλη εγγυήτρια δύναμη, την Αγγλία, και θα προσπαθήσουμε να φθάσουμε στο σκοπό μας αναίμακτα. Αν δε φέρουν αποτέλεσμα οι επαφές μας με την Αγγλία, εμείς θα συμπληρώσουμε τις προετοιμασίες μας και θα χρησιμοποιήσουμε έμπρακτα τα δικαιώματά μας, ως εγγυήτρια δύναμη" (1).

Πράγματι, το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως που είχε υπογραφεί στη Ζυρίχη, το Φλεβάρη του 1959, μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας, Τουρκίας καιΒρετανίας, πρόβλεπε ότι: "Σε περίπτωση παραβίασης των όρων της παρούσας συνθήκης, η Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διαβουλεύονται μεταξύ τους όσον αφορά τις παραστάσεις ή τα μέτρα τα αναγκαία για τη διασφάλιση της τήρησης των διατάξεων αυτών.

Εφόσον η κοινή ή συντονισμένη ενέργεια θα αποδεικνυόταν αδύνατη, κάθε μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις επιφυλάσσει σε αυτήν το δικαίωμα να ενεργεί με μόνο σκοπό την επαναφορά της κατάστασης, που δημιουργήθηκε με την παρούσα συνθήκη" (2).

Επιπλέον, μιας και η ελληνική χούντα βρισκόταν πίσω από το πραξικόπημα, η Τουρκία θα υποστήριζε πως η Ελλάδα δεν μπορούσε πια να υπολογιστεί σαν εγγυήτρια δύναμη.

Η Τουρκία λοιπόν είχε δρομολογήσει τις ενέργειές της.

Ηλίας ΛΕΓΓΕΡΗΣ

(Την Τρίτη το δεύτερο μέρος)

1. Για την περιγραφή των γεγονότων από το βιβλίο του Τούρκου δημοσιογράφου Μεχμέτ Αλί Μπιράντ: "Απόφαση - Απόβαση", σελ. 18, 19, 22, 28, 31 - 34, εκδ. "Ι. Φλώρος", 1984.

2. Σ. Γρηγοριάδη: "Ελλάδα - Τουρκία - Κύπρος. 1830 - 1979" εκδ. "Ρίζες".