Ε ΜΕΡΟΣ

Οι εκλογές της 26ης Γενάρη του 1936 δίνουν ένα αποτέλεσμα ενδιαφέρον από πολλές πλευρές.

α) Επιβεβαιώνουν πανηγυρικά το νόθο χαρακτήρα του δημοψηφίσματος της 3ης Νοέμβρη 1935.

β) Δε δίνουν σε κανέναν απόλυτη πλειοψηφία.

γ) Δίνουν την πρώτη θέση στο Κόμμα των Φιλελευθέρων, τόσο σε ψήφους, όσο και σε έδρες.

δ) Δείχνουν μια σημαντική αύξηση της δύναμης της Αριστεράς. Το Παλλαϊκό Μέτωπο (ΠΜ) συγκεντρώνει 73.411 ψήφους (5,76%) και 15 έδρες. Πρόκειται για αξιόλογο αποτέλεσμα, που επιτυγχάνεται σε πολύ δύσκολες συνθήκες.

ε) Επιβεβαιώνουν την κοινοβουλευτική αποτυχία του Ι. Μεταξά. Το κόμμα του συγκεντρώνει μόλις 50.137 ψήφους (3,93%), δηλαδή σημαντικά λιγότερες και από το Παλλαϊκό Μέτωπο, και 7 έδρες.

Οι εκλογές της 26ης Γενάρη δεν ήταν, βέβαια, ελεύθερες. Τα αδιάλλακτα και τα φασιστικά στοιχεία, που κατέχουν τις θέσεις - κλειδιά του Στρατού και της Αστυνομίας, προσπαθούν να προκαλέσουν κάθε είδους επεισόδια. Οχι μόνο οργανώνουν επιθέσεις εναντίον προεκλογικών συγκεντρώσεων, αλλά και προσπαθούν να προκαλέσουν απεργία των υπαλλήλων των ΤΤΤ, για να διαταράξουν τις εκλογές. Οι συλλήψεις και εκτοπίσεις οπαδών ή ακόμη και υποψηφίων του ΠΜ δεν έλειψαν στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Από την άλλη μεριά, δεν μπορούσαν να συγκριθούν με εκείνες της 9.6.35 και, πολύ περισσότερο, με το δημοψήφισμα της 3.11.1935. Εδειξαν ότι σε συνθήκες έστω και στοιχειώδους νομιμότητας, οι φασιστικοί κύκλοι δεν είχαν καμιά ελπίδα επιτυχίας.

Οι εκλογές έδειξαν και πάλι τα όρια των δυνατοτήτων των παραδοσιακών αδιάλλακτων. Ενώ έχουν προειδοποιήσει ότι θα κάνουν πραξικόπημα αν επικρατήσουν οι βενιζελικοί, τώρα, που έχουν επικρατήσει, δεν το κάνουν. Δε θα το κάνουν ούτε όταν φαίνεται καθαρά ότι οι πραγματικοί κάτοχοι της εξουσίας (στη συγκεκριμένη περίπτωση, η πλουτοκρατική ολιγαρχία και οι Βρετανοί) δέχονται την ανάπαυλα μόνο για να παραμερίσουν τον Κονδύλη και να προωθήσουν τον Μεταξά.

Τώρα, οι δυο τελευταίοι παράγοντες αρχίζουν το δεύτερο κεφάλαιο του σχεδίου τους: Προσπάθεια συμφιλίωσης των βασικών αστικών κομμάτων, ώστε να διευκολυνθεί η δικτατορία.

Τo σχέδιο είναι κάθε άλλο παρά αστήρικτο. Ηδη από το τέλος του 1935, οι επιστολές Βενιζέλου από το Παρίσι και οι δηλώσεις Σοφούλη από την Αθήνα, δείχνουν μια όχι απλώς σαφή, αλλά κραυγαλέα διάθεση όπως όπως συμβιβασμού με τη μοναρχία και τους υποστηρικτές της. Γίνονται φανερές συνεννοήσεις μεταξύ Φιλελευθέρων και Λαϊκών για τη δημιουργία οικουμενικής κυβέρνησης. Οι συνεννοήσεις αυτές καταγγέλλονται από το ΚΚΕ ως προσπάθεια ανοίγματος του δρόμου προς τη δικτατορία.

Ταυτόχρονα, και τα δυο κόμματα έχουν παρασκηνιακές συνεννοήσεις με το ΠΜ, για να εξασφαλίσουν την κοινοβουλευτική του υποστήριξη, καθώς κανείς δεν έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αυτό δεν εμποδίζει μια ξέφρενη εκστρατεία των Λαϊκών ενάντια στο ΠΜ. Μερικοί φθάνουν ως το σημείο να ζητούν τον μη συνυπολογισμό τωv ψήφων των βουλευτών του ή ακόμη και την απαγόρευση της εισόδου τους στη νέα Βουλή, που αναμένεται να συγκροτηθεί σε Σώμα στις αρχές Μάρτη. Οπως αποκαλύπτεται, ο αρχηγός των Λαϊκών, Π. Τσαλδάρης, έχει αποδεχτεί όλους τους όρους του ΠΜ, εκτός από ένα: Δημόσια δήλωση ότι οι ψήφοι των βουλευτών του ΠΜ θα είναι ισότιμες με όλων των άλλων.

Στην εφαρμογή των σχεδίων της δικτατορίας, συντελεί και ένας άλλος χαρακτηριστικός παράγων του χειμώνα και της άνοιξης του 1936: Μια σειρά αιφνιδίων θανάτων πολιτικών αρχηγών, που από τότε προκάλεσαν πολλές συζητήσεις. Ετσι, την 1η Φλεβάρη 1936, ανακοινώνεται ο αιφνίδιος θάνατος του Γ. Κονδύλη.

Οσα συμβαίνουν από δω και πέρα έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία, γιατί χρησιμοποιήθηκαν σαν ένα όπλο "λαθολογικής" εξόντωσης του ΚΚΕ επί 60 χρόνια.

Αποδείχνεται - πρώτα απ' όλα - όλο και πιο καθαρά η σύμφυση Φιλελευθέρων - Μεταξά. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια.

Κατ' αρχάς, έχουμε τη συνάντηση του πρεσβευτή της Βρετανίας στην Αθήνα, Σερ Σίντνεϊ Ουότερλοου, με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών, Δ. Μάξιμο, αλλά και με τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό, Κ. Δεμερτζή, όπου ζητά τη δημιουργία κυβέρνησης Σοφούλη - Τσαλδάρη - Μεταξά.

Σε συνέχεια, έχουμε το Συμβούλιο του Στέμματος, το οποίο συνέρχεται στις 13 Φλεβάρη 1936. Ο βασιλιάς ζητά από τους πολιτικούς αρχηγούς "να ακούσουν τη φωνή της πατρίδος". Το ότι στο Συμβούλιο αυτό δεν έχει προσκληθεί το Παλλαϊκό Μέτωπο, που διαθέτει το 1/20 των βουλευτών, δε φαίνεται να απασχολεί σχεδόν κανέναν.

Την επομένη, αρχίζουν επίσημες διαπραγματεύσεις μεταξύ Λαϊκών και Φιλελευθέρων για τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού. Οι συνομιλίες αποτυγχάνουν - αλλά γιατί;

Σήμερα, το ξέρουμε καλά. Μέσα στο Φιλελεύθερο Κόμμα, έχει δημιουργηθεί ισχυρή ηγετική ομάδα, που έχει ισχυρούς δεσμούς με τον Μεταξά. Η ομάδα αυτή έχει γίνει ο άμεσος φορέας της πολιτικής του μονοπωλιακού κεφαλαίου και της προσωρινής στρατηγικής σύμπτωσης των συμφερόντων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.Ζητούν, λοιπόν, (τι άλλο; ) Μεταξά. Ετσι, προβάλλονται σαν "αδιάλλακτοι βενιζελικοί", που απορρίπτουν κάθε συμφωνία με τους Λαϊκούς, ώστε (στόχος, φυσικά, που δε λέγεται δημόσια) να μην υπάρχει φραγμός όχι μόνο για την ανάδειξη, αλλά και για τη μονοκρατορία του Μεταξά. Ετσι, τορπιλίζουν τις συνομιλίες.

Στις 19 Φλεβάρη, οι συνομιλίες μεταξύ Φιλελευθέρων - ΠΜ καταλήγουν σε συμφωνία. Υπογράφεται και σύμφωνο (το γνωστό "σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα"). Το σύμφωνο δε δημοσιεύεται.

Στις 2 Μάρτη, αρχίζουν οι εργασίες της Βουλής. Οι εργασίες αρχίζουν μέσα σε κλίμα έντονων προειδοποιήσεων προς τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Δεμερτζή, ότι τυχόν κυβέρνηση με στήριξη του ΠΜ θα αντιμετωπιστεί με πραξικόπημα. Οι βουλευτές του ΠΜ δηλώνουν στον πρόεδρο της Βουλής ότι "δε δεσμεύονται από τον τυπικό τους όρκο" και αποχωρούν πριν από το βασιλικό λόγο. Ηταν μια εκδήλωση άρνησης του δημοψηφίσματος της 3.11.35.Ο βασιλιάς στο λόγο του ζητά σιβυλλικά το σχηματισμό "ισχυράς κυβερνήσεως".

Σύντομα, θα δείξει τι εννοούσε.

Στην Αθήνα, οι φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα οργιάζουν. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καν φήμες. Στο υπουργείο Στρατιωτικών, γίνεται σύσκεψη του Στρατιωτικού Συνδέσμου, με παρουσία του υπουργού (Αλ. Παπάγου) και του υφυπουργού και ουσιαστικού αρχηγού του (Πλατή). Οι συνωμότες ορίζουν και επίσημο αντιπρόσωπό τους, τον Αλ. Παπάγο, ο οποίος μεταβαίνει στα Ανάκτορα και ζητά την κήρυξη στρατιωτικής δικτατορίας με επικεφαλής τον βασιλιά.

Ο τελευταίος αντιδρά ιδιόμορφα και χαρακτηριστικά. Δεν απαντά στον Παπάγο αλλά καλεί τον Μεταξά και του λέει να αναλάβει το υπουργείο Στρατιωτικών... για να πειθαρχήσει τους στρατιωτικούς! Ο Γεώργιος ποτέ δεν εξήγησε γιατί ο στρατός θα ήταν πιο πειθαρχικός στον Μεταξά από ό,τι σε οποιονδήποτε άλλον. Μάλλον τη σωστή απάντηση την ήξερε καλύτερα από όλους ο Σερ Σίντνεϊ Ουότερλοου.

Ο Μεταξάς δέχεται και διορίζεται υπό σχεδόν μυθιστορηματικές συνθήκες, οπότε συμβαίνουν τα εξής παράδοξα:

α) Περιέργως, ο στρατός αποδείχνεται πράγματι πειθαρχικός. Ο ΣΣ, που παραμερίζεται χωρίς διατυπώσεις, δε διαμαρτύρεται και δεν αντιδρά καθόλου. Ο υπουργός Στρατιωτικών, Αλ. Παπάγος, αποχωρεί χωρίς να ανοίξει το στόμα του. Οπως αποδείχνεται, τα πιο πολλά μέλη του ΣΣ έχουν ήδη προσεγγιστεί από τον Μεταξά και συνεννοηθεί μαζί του. Ο μόνος που αντιδρά είναι ο αρχηγός του ΣΣ Πλατής, που και αυτός, αντιμετωπίζοντας τις ανοιχτές απειλές του Μεταξά, παραιτείται από υφυπουργός.

β) Οι Φιλελεύθεροι φαίνεται να έχουν καταληφθεί από πραγματική έκρηξη ενθουσιασμού. Γράφουν ανοιχτά στις εφημερίδες ότι θεωρούν τον νέο υπουργό Στρατιωτικών... εγγυητή της δημοκρατικής ομαλότητας! Η στάση του Ελ. Βενιζέλου είναι ενδεικτική. Στις 7 Μάρτη, σε επιστολή, με την οποία συγχαίρει τον Σοφούλη για την εκλογή του στη θέση του προέδρου της Βουλής, θεωρεί την υπουργοποίηση του Μεταξά "ευτυχή εξέλιξιν". Στις 9 Μάρτη, στέλνει επιστολή προς τον Λουκά Ρούφο. Η επιστολή πήρε ευρεία δημοσιότητα και έπεσε σαν βόμβα. Προσέχτηκε υπερβολικά η προκλητική έκφραση "Ζήτω ο βασιλεύς! " που περιέχει. Δεν προσέχτηκε, όμως, ότι η αιτία του ενθουσιασμού του Βενιζέλου ήταν, όπως γράφει ο ίδιος, η υπουργοποίηση του Μεταξά.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

ΤΗ ΤΡΙΤΗ:

Κοινοβουλευτική "αυτοκτονία"