Από την αρχή του αποκλεισμού που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ ενάντια στην Κούβα και μέχρι σήμερα, η πρώτη σοσιαλιστική χώρα του δυτικού ημισφαιρίου αντιμετώπισε έντονο πρόβλημα στον τομέα του φαρμάκου. Είναι αδύνατο για οποιαδήποτε μικρή χώρα - ακόμα και για μερικές μεγαλύτερες - να παράγει όλων των ειδών τα φάρμακα. Πολύ περισσότερο που η προεπαναστατική Κούβα δε φημιζόταν ιδιαίτερα για τη φαρμακευτική βιομηχανία της. Ετσι, κάθε Κουβανός που έβγαινε από τη χώρα, κατά την επιστροφή του προσπαθούσε να εξαντλήσει το όριο βάρους που είχαν θέσει οι ΗΠΑ για την ατομική μεταφορά φαρμάκων και γέμιζε τις βαλίτσες του με φάρμακα. Το ίδιο έκαναν και οι ξένοι διεθνιστές που επισκέπτονταν την Κούβα. Το ίδιο έκαναν και φέτος όλες οι ευρωπαϊκές μπριγάδες, μαζί τους και η ελληνική. Σ' αυτό το πλαίσιο, πώς θα σας φαινόταν αν επιστρέφοντας από την Κούβα φέρναμε στην Ελλάδα φάρμακα; Γιατί αυτό έγινε! Μέλος της μπριγάδας αγόρασε από την Κούβα για λογαριασμό Ελληνα ασθενή δύο κιβώτια φάρμακα τα οποία παράγονται μόνο εκεί! Τι ακριβώς συμβαίνει;

Σύμφωνα με στοιχεία του περιοδικού "Τάιμ", στην Κούβα υπάρχουν γύρω στα 25 ινστιτούτα που ασχολούνται με έρευνα στον τομέα των βιολογικών επιστημών. Μόνο στο μεγαλύτερο απ' αυτά, το (ΚΓΜΒ) της Αβάνας, εργάζονται 1.200 τεχνικοί και επιστήμονες.

Σήμερα η Κούβα είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς βιοτεχνολογικών προϊόντων στον κόσμο, φέρνοντας στη χώρα συνάλλαγμα άνω των 100 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο. Η Κούβα είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ενός εμβολίου ενάντια στην ηπατίτιδα Β και ο μοναδικός παραγωγός ενός εμβολίου ενάντια στο βακτήριο που προκαλεί τη μηνιγγίτιδα Β, μια ιδιαίτερα θανατηφόρα ποικιλία της νόσου. Κατασκευάζει επίσης μια πλούσια σειρά φαρμακευτικών ουσιών: ιντερφερόνη για τη θεραπεία του καρκίνου, παράγοντα ανάπτυξης επιδερμίδας για την επούλωση πληγών, στρεπτοκινάση για την αντιμετώπιση καρδιακών προσβολών και μονοκλωνικά αντισώματα χρήσιμα για διάγνωση εγκυμοσύνης μέχρι και μόλυνσης από τον ιό του Εϊτζ.

Τώρα, οι βιοτεχνολόγοι της Κούβας επεκτείνονται στην αγροτική οικονομία και τη βιομηχανία. Μεταξύ των περισσότερα υποσχόμενων ερευνών είναι ένα εμβόλιο για την αποφυγή μιας ασθένειας των βοοειδών, γενετικά κατασκευασμένες ποικιλίες καλλιεργειών που απωθούν τα έντομα και βιομηχανικά ένζυμα που περικόπτουν την κατανάλωση ενέργειας. Για παράδειγμα, στο ΚΓΜΒ κατασκευάστηκε ένζυμο που διαλύει μια κολλώδη ουσία η οποία παρεμποδίζει τη διύλιση της ζάχαρης. Σε δοκιμές που έγιναν σε ζαχαρόμυλους, το ένζυμο μείωσε την κατανάλωση πετρελαίου κατά 45%! Επίσης, οι Κουβανοί βιοτεχνολόγοι έχουν εξοπλίσει το ζαχαροκάλαμο και τις πατάτες με βακτηριδιακά γονίδια που προσφέρουν αντίσταση στα ζιζάνια, έχουν προσθέσει ένα επιπλέον γονίδιο αυξητικής ορμόνης σε ένα είδος ψαριού του γλυκού νερού και έχουν αναπτύξει μονοκλωνικό αντίσωμα για την ανίχνευση της τριστέζα, ενός ιού που απειλεί με καταστροφή την παραγωγή εσπεριδοειδών της Καραϊβικής.

Εκτός από τη βιοτεχνολογία, ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Κούβα είναι και η ιατρική. Εχει μάλιστα ορισμένες εξειδικευμένες κλινικές που υπάρχουν σε λίγα σημεία στον κόσμο. Μια απ' αυτές είναι η κλινική για τη θεραπεία πασχόντων από μελανόχρωμη αμφιβληστροπάθεια, μια ασθένεια που μειώνει συνεχώς την όραση μέχρι τύφλωσης. Τα έξοδα για την πραγματοποίηση εγχείρησης βελτίωσης και σταθεροποίησης της όρασης στην κλινική αυτή είναι το ένα πέμπτο των εξόδων για την πραγματοποίηση της ίδιας εγχείρησης στις ΗΠΑ, όπως διαπιστώσαμε από την έρευνα που έκανε άλλος Ελληνας μπριγαδίστας για λογαριασμό μιας συμπατριώτισσας. Παλιά, πολλοί πήγαιναν για την εγχείρηση αυτή στη Σοβιετική Ενωση, που επίσης είχε εξειδικευμένη κλινική και χαμηλό κόστος. Με τις αλλαγές στο σύστημα Υγείας της Ρωσίας του Γιέλτσιν, ο δρόμος αυτός έχει κλείσει.

Το οικονομικό γονάτισμα της Κούβας ήταν η κύρια μέθοδος που επέλεξε ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, μετά τις αποτυχημένες προσπάθειές του να ανατρέψει το σοσιαλιστικό σύστημα και να προσαρτήσει τη χώρα - τουλάχιστον οικονομικά αν όχι και εδαφικά - με μεθόδους όπως η εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, η στρατιωτική απειλή που οδήγησε στην Κρίση των Πυραύλων και οι απόπειρες για τη δολοφονία του Φιντέλ Κάστρο. Η ανιδιοτελής οικονομική συνδρομή της Σοβιετικής Ενωσης βοήθησε την Κούβα σ' αυτή τη δύσκολη μάχη, που έτσι κι αλλιώς είχε αρχίσει να δίνει από μόνη της και σήμερα συνεχίζει και πάλι μόνη της. Η ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη έφερε την Κούβα σε πολύ δύσκολη θέση. Το βιοτικό επίπεδο του λαού έπεσε κατακόρυφα. Οι ΗΠΑ, για άλλη μια φορά, περίμεναν την Κούβα να πέσει σαν ώριμο φρούτο, αλλά για άλλη μια φορά περίμεναν μάταια. Μόνο η Σοβιετική Ενωση στα πρώτα χρόνια μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση βρέθηκε σε τέτοιες συνθήκες οικονομικού στραγγαλισμού, χωρίς κανένα διεθνές στήριγμα. Ποιοι παράγοντες κάνουν την Κούβα να αντέχει και να ξαναγεννιέται από τις στάχτες της; Και ποια είναι σήμερα η κατάσταση της κουβανέζικης οικονομίας; Ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με τα ερωτήματα αυτά έδωσε ο Χόρχε Καριάτζο Μορένο, υποδιευθυντής του κουβανέζικου Κέντρου Ερευνών της Παγκόσμιας Οικονομίας, σε διάλεξη προς τα μέλη της ευρωπαϊκής μπριγάδας μέσα στη διεθνή κατασκήνωση.

Οπως χαρακτηριστικά είπε ο Χ. Καριάτζο, η περίοδος από το 1990 και μετά είναι περίοδος αγώνα για την επιβίωση του κουβανικού λαού. Οι Κουβανοί την ονομάζουν "ειδική περίοδο". Μέχρι το 1990, το 80% των εμπορικών συναλλαγών της Κούβας ήταν με χώρες του σοσιαλιστικού μπλοκ στην Ευρώπη. Σαν να μην έφτανε αυτό, από το 1992 και μετά οι ΗΠΑ ενέτειναν τον αποκλεισμό με το νόμο Τορικέλι, πετυχαίνοντας να εμποδίσουν την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ Κούβας και χωρών με τις οποίες συναλλάσσονται οι ΗΠΑ. Το πετρέλαιο και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, για να κινηθεί η οικονομία, εξέλειπαν απότομα. Συγκρίνοντας το κουβανικό ΑΕΠ του 1993 με εκείνο του 1989, διαπιστώνεται μια μείωση 35%. Συνήθως, τόνισε ο ομιλητής, μια μείωση κατά 2% είναι ικανή να προκαλέσει κρίση. Φανταστείτε τι σημαίνει η μείωση κατά 35%!

Η κυβέρνηση της Κούβας ήταν αναγκασμένη να πάρει ριζικά μέτρα. Αντί των 13 εκατ. τόνων πετρελαίου του 1989, το 93 η οικονομία έπρεπε να τα βγάλει πέρα με 6 εκατ. τόνους. Τα ενεργειοβόρα εργοστάσια έκλεισαν, περιορίστηκαν οι ώρες μετάδοσης τηλεοπτικού προγράμματος και αγοράστηκαν 1 εκατ. ποδήλατα. Το κλείσιμο των επιχειρήσεων οδήγησε στην εμφάνιση ανεργίας για πρώτη φορά μετά από δυόμισι δεκαετίες. Ωστόσο, όπως υποστήριξε ο Κουβανός οικονομολόγος, πρόκειται για πλασματική ανεργία. Η έλλειψη λιπασμάτων και αγροτικών εφοδίων επέβαλλε την αλλαγή της φυσιογνωμίας της αγροτικής παραγωγής από βιομηχανοποιημένη σε εντατική ανθρώπινη εργασία. Ετσι, στα χωριά υπάρχει έλλειψη αγροτικών χεριών. Για να δημιουργήσει κίνητρα, το κράτος δίνει σε κάθε άνεργο της πόλης, που θα πάει στο χωριό, ένα σπίτι για να μείνει, ένα χωράφι για να καλλιεργήσει και αποδοχές μεγαλύτερες από οποιουδήποτε άλλου εργαζόμενου στην Κούβα. Ομως η αγροτική ζωή είναι δύσκολη και το 75% των ανέργων προτίμησε να κακοπερνάει στην πόλη παρά να γυρίσει στο χωράφι. Αυτό έχει σαν συνέπεια ότι ο ένας Κουβανός που ζει στο χωριό πρέπει να παράγει τρόφιμα για τους άλλους τρεις που ζουν στις πόλεις.

Ιδιαίτερη προσπάθεια έγινε στον τομέα του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου με αναπροσανατολισμό του από πλευράς αγορών και επανακαθορισμό των φορέων διεξαγωγής του. Διακόσιες επιχειρήσεις που πρώτα δεν είχαν δικαίωμα εξαγωγών τώρα μπορούν να εξάγουν τα προϊόντα τους απευθείας, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ευελιξία και αποτελεσματικότητα. Επιτράπηκε η δημιουργία θυγατρικών πολυεθνικών εταιριών για εισαγωγικό - εξαγωγικό εμπόριο και ήδη υπάρχουν στην Κούβα 650 τέτοιες εταιρίες. Με τα μέτρα αυτά το εμπόριο της Κούβας με τη Λατινική Αμερική από 5% της όλης εμπορικής της δραστηριότητας έφτασε το 30%, ενώ με την Ανατολική Ευρώπη περιορίστηκε στο 40%. Εκεί που πρώτα γίνονταν πενταετείς συμφωνίες με σταθερές τιμές, τώρα γίνονται συμφωνίες με μεταβλητές τιμές όπως στο παγκόσμιο διεθνές εμπόριο. Το γεγονός ότι η Κούβα είναι αποκλεισμένη, αποτελεί μεγάλο εμπόδιο στο εμπόριο, τόσο στις συμφωνίες όσο και στις μεταφορές. Για παράδειγμα, οι Κουβανοί πληρώνουν 40% πιο ακριβά τις θαλάσσιες μεταφορές, γιατί σύμφωνα με το νόμο Τορικέλι, τα πλοία που "πιάνουν" στην Κούβα δεν μπορούν να "πιάσουν" σε λιμάνι των ΗΠΑ για 6 μήνες. Παρόλ αυτά, σήμερα η Κούβα έχει συναλλαγές με 95 χώρες.

Εκτός από το εμπόριο έγινε άνοιγμα προς τις ξένες επιχειρήσεις για επενδύσεις στην Κούβα με τρεις στόχους: πρόσκτηση κεφαλαίου, πρόσβαση σε αγορές και πρόσβαση σε νέα τεχνολογία. Αρχικά οι ξένες επενδύσεις κινήθηκαν κυρίως προς τον τουρισμό. Τώρα απλώνονται σε 36 σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Εξαιρούνται η παιδεία, η υγεία και η άμυνα. Οι επενδύσεις αυτές είναι πάντα παραγωγικού χαρακτήρα και γίνονται αναγκαστικά σε συνεργασία με κρατικές επιχειρήσεις, δηλαδή με τη μορφή μεικτών επιχειρήσεων. Ηδη υπάρχουν 230 τέτοιες επιχειρήσεις, ύψους επενδύσεων 2 δισ. δολαρίων με δραστηριότητα στην εξόρυξη πετρελαίου, τη βιοτεχνολογία, τη βιομηχανία νικελίου, τη φαρμακευτική βιομηχανία κλπ. Η πορεία αυτών των μεικτών επιχειρήσεων ελέγχεται στενά, με βάση τον ειδικό νόμο που υπάρχει, ώστε να έχουν αμοιβαία επωφελή χαρακτήρα. Κατακτώντας τους τρεις στόχους που αναφέρθηκαν παραπάνω, το κουβανικό κομμάτι των μεικτών επιχειρήσεων θα έχει γίνει ανταγωνιστικό προς το κομμάτι που ανήκει στο ξένο κεφάλαιο. Από τη στιγμή εκείνη η κουβανική οικονομία δε θα έχει πια ανάγκη τις ξένες επενδύσεις και η παραμονή τους θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο θα δεχτούν τους νέους όρους συνεργασίας που θα τεθούν. Μέσα από τις μεικτές επιχειρήσεις ασκείται και πολιτική πίεση προς τις κυβερνήσεις των χωρών τους για να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους στην Κούβα από την πολιτική οικονομικής τρομοκρατίας που ασκεί η μητρόπολη του ιμπεριαλισμού.

Η ανάπτυξη του τουρισμού σε μια χώρα που περνά κρίση είχε τις γνωστές παρενέργειες. Εμφανίστηκε και πάλι η πορνεία, ένα φαινόμενο που η επανάσταση είχε εξαλείψει στη δεκαετία του 60, η μαύρη αγορά και μια ιδιόμορφη επαιτεία. Η πορνεία, που φυσικά δεν επιτρέπεται σαν επάγγελμα στην Κούβα, αντιμετωπίζεται με μέτρα διαφώτισης και πειθούς. Ιδιαίτερη δραστηριότητα στην κατεύθυνση αυτή αναπτύσσει η Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας. Η μαύρη αγορά έχει σχεδόν σαν αποκλειστικό αντικείμενο τα περίφημα πούρα Αβάνας, αλλά δεν υπάρχει μαύρη αγορά χρήματος. Αυτό έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη δύο ειδών πέσος, του μη ανταλλάξιμου που είναι μόνο για εσωτερική κατανάλωση από τους Κουβανούς και του ανταλλάξιμου, που, επειδή έχει ακριβώς την ίδια αξία με το δολάριο, χρησιμοποιείται μόνο για ρέστα και δεν έχει νόημα να ανταλλαχτεί. Η επαιτεία, ήταν ένα ακόμα ξεχασμένο κακό που επανεμφανίστηκε. Η ιδιομορφία της βρίσκεται στο γεγονός ότι γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από παιδιά, κυρίως προσχολικής ηλικίας, λίγα παιδιά του δημοτικού και μερικούς ηλικιωμένους. Τα περισσότερα από τα παιδιά δίνουν την εντύπωση ότι το αντιμετωπίζουν περισσότερο σαν παιχνίδι. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν κράταγες στο χέρι ένα άδειο μπουκάλι νερό έρχονταν και το ζητούσαν. Αν πιο κάτω πέταγες το μπουκάλι και κράταγες το καπάκι, τότε ζητούσαν το καπάκι. Ωστόσο, τη μεγαλύτερη ζήτηση είχε η μονέδα (νόμισμα) και το σαπούνι, που είναι δυσεύρετο ορισμένες χρονικές περιόδους στην Κούβα. Πάντως, η μειοψηφία των παιδιών που ζητιάνευαν φαινόταν να έχει πραγματικά στόχο να μαζέψει λεφτά από τους τουρίστες. Οι Κουβανοί αντιμετωπίζουν την παιδική επαιτεία με συζήτηση με τους γονείς, αλλά και με τους δασκάλους των παιδιών. Αν διαπιστωθεί ότι οι γονείς πράγματι τα στέλνουν να ζητιανεύουν και παρά τις προειδοποιήσεις συνεχίζουν να το κάνουν, τότε διώκονται ποινικά.

Μια άλλη σημαντική αλλαγή στη λειτουργία της κουβανέζικης οικονομίας είναι η αυτοδιαχείριση και η αποκέντρωση σε διάφορα σημεία και επίπεδα. Επιχειρήσεις και φορείς που πρώτα παρουσίαζαν ζημιές βρίσκουν τώρα τρόπους για να γίνουν προσοδοφόρες. Πολλά παραδείγματα τέτοιων αλλαγών υπάρχουν στον τομέα του αθλητισμού και του πολιτισμού. Το Αθλητικό Ινστιτούτο, που απορροφά 100 εκατ. δολάρια ετησίως από τον προϋπολογισμό του κράτους, συνάπτει τώρα συμβόλαια για την προσφορά υπηρεσιών στο εξωτερικό. Το ίδιο κάνει το υπουργείο Κουλτούρας, όσον αφορά στους καλλιτέχνες που δίνουν παραστάσεις στο εξωτερικό.

Το τέταρτο σημείο που χαρακτηρίζει τη νέα κατάσταση είναι μια πιο ανοιχτή οικονομία, που συνεχίζει όμως να βασίζεται στον κεντρικό σχεδιασμό. Πρώτα μόνο 8% της γης ήταν στα χέρια μικροκαλλιεργητών, με βάση το νόμο για την αγροτική μεταρρύθμιση του 1960. Το 80% ανήκε στο κράτος και 12% ήταν συνεταιριστικό. Τώρα για να αυξηθεί το ενδιαφέρον του εργαζόμενου στην αγροτική παραγωγή προς το αντικείμενο της δουλιάς του, το 80% της γης ανήκει στους συνεταιρισμούς, που είναι αυτοδιαχειριζόμενοι και αυτοχρηματοδοτούμενοι, ενώ πληρώνουν και φόρους. Οι νέες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, σημείωσε ο ομιλητής, δημιουργούν κοινωνικές ανισότητες στις οποίες οι Κουβανοί είχαν ξεσυνηθίσει τα τελευταία 36 χρόνια. Τώρα υπάρχουν κάποιοι που ζουν καλύτερα από τους άλλους. Αλλά είναι ανισότητες που πηγάζουν από τη διαφορετική σε ποσότητα και ποιότητα προσφορά δουλιάς και όχι από το ζήτημα της ιδιοκτησίας ή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Ειδικά για το τελευταίο, σε κανέναν επαγγελματία δεν επιτρέπεται η πρόσληψη υπαλλήλων, αποφεύγοντας έτσι την άμεση εκμετάλλευση της υπεραξίας του ενός ανθρώπου από τον άλλο. Η αναλογία του μικρότερου προς τον μεγαλύτερο μισθό στην Κούβα είναι περίπου 1:4. Επιπλέον, το ένα τρίτο των εργαζομένων παίρνουν ένα είδος πριμ, που μπορεί να έχει τη μορφή πληρωμής σε ανταλλάξιμο νόμισμα για να αγοράσουν προϊόντα από καταστήματα που πουλάνε μόνο με δολάρια.

Ολες αυτές οι αλλαγές, τόνισε ο Χ. Καριάτζο Μορένο, δε σημαίνουν αλλαγή του πολιτικού συστήματος. Συνεχίζουμε να έχουμε σοσιαλισμό, αλλά διαχειριζόμαστε την οικονομία με διαφορετικό τρόπο.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ πώς αποφασίστηκαν τα μέτρα. Ξεπερνώντας το σοκ, αλλά και εκμεταλλευόμενη το χρόνο μέχρι να κατακαθίσει ο κουρνιαχτός από την εξαφάνιση του ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού μπλοκ, η κουβανική κυβέρνηση επεξεργάστηκε τις προτάσεις της, τις οποίες εξέθεσε στο λαό το 1993. Επί ένα έτος οι προτάσεις αυτές συζητήθηκαν εξονυχιστικά σε όλες τις μαζικές λαϊκές οργανώσεις και στην Εθνοσυνέλευση, έγιναν αλλαγές επί αλλαγών και μόνο αφού εγκρίθηκε το τελικό σχέδιο προχώρησε στην έκδοση νόμων και στην εφαρμογή των μέτρων. Στην Κούβα, προσπάθεια του ΚΚΚ και της κυβέρνησης είναι η εξουσία να ασκείται για το λαό, από το λαό, με το λαό. Απ' αυτή τη σχέση κόμματος και σοσιαλιστικού κράτους με το λαό πηγάζει η δύναμη που κάνει την Κούβα να παραμένει σοσιαλιστική.

Τα αποτελέσματα των οικονομικών μέτρων που πήρε η κυβέρνηση της Κούβας δεν άργησαν να φανούν. Το 1995, το ΑΕΠ σταμάτησε την καθοδική του πορεία και για πρώτη φορά από το 1990 σημείωσε άνοδο κατά 2,5%. Σύμφωνα με στοιχεία του πρώτου εξαμήνου του 96, η φετινή άνοδος θα ξεπεράσει το 7%! Επιπλέον, φέτος η παραγωγή ζάχαρης ανέβηκε κατά 1 εκατ. τόνους, δηλαδή κατά 36%! Τα αποτελέσματα αυτά επιτεύχθηκαν χωρίς δανεισμό, ούτε από το ΔΝΤ ούτε από την Παγκόσμια Τράπεζα. Φυσικά η απόσταση που πρέπει να καλυφθεί μέχρι την άνοδο στο επίπεδο του 89 είναι ακόμα σημαντική. Αλλά η αντιστροφή της πορείας της οικονομίας και οι μεγάλοι ρυθμοί ανάπτυξης είναι πραγματικά ένας άθλος που δίνει βάσιμες ελπίδες ότι η σοσιαλιστική Κούβα θα επιζήσει.Διαπιστώνοντας αυτή την εξέλιξη, αλλά και στα πλαίσια του ρόλου του παντοκράτορα που επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους στα πλαίσια της "νέας τάξης", οι ΗΠΑ προχώρησαν σε έναν ακόμη νόμο οικονομικού στραγγαλισμού της Κούβας. Τον περιώνυμο νόμο Χελμς - Μπάρτον, που έχει διεθνή εμβέλεια (!) και επιβάλλει κυρώσεις στις εταιρίες και στα κράτη που έχουν οικονομικές σχέσεις με την Κούβα. Οπως είναι γνωστό πριν από μερικούς μήνες ακολούθησε ο ανάλογος νόμος Ντ' Αμάτο, με θύματα αυτή τη φορά το Ιράν και τη Λιβύη. Προς το παρόν οι ξένες εταιρίες φαίνεται να κωλυσιεργούν για να κερδίσουν χρόνο και να βρουν τρόπο για να παρακάμψουν το νόμο Χελμς - Μπάρτον. Είναι άγνωστο αν και πόσες απ' αυτές θα αποσυρθούν τελικά από την Κούβα. Ετσι κι αλλιώς, οι Κουβανοί αποδεδειγμένα είναι αποφασισμένοι να δώσουν τη μάχη ως το τέλος, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Οσο θα υπάρχει αυτή η αποφασιστικότητα, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να σπάνε τα μούτρα τους πάνω στη μικρή σε μέγεθος, αλλά μεγάλη σε επιτεύγματα χώρα της Καραϊβικής.

Ερευνητής του Κέντρου Γενετικής Μηχανικής και Βιοτεχνολογίας της Αβάνας επιδεικνύει στο φωτογραφικό φακό ποικιλίες φυτών που αναπτύχθηκαν στην Κούβα με μεθόδους γενετικής μηχανικής (φώτο: "Τάιμ")

Κείμενα:

Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ

Τράπεζα

Ο Χόρχε Καριάτζο Μορένο