Πριν από είκοσι και πλέον χρόνια, το 1974, είχε πραγματοποιηθεί μία άλλη Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για τη Διατροφή. Οι κυβερνήσεις, τότε, είχαν δεσμευτεί να εξαλείψουν, μέσα σε μία δεκαετία, σε παγκόσμια κλίμακα την πείνα...

Από τότε, το εμπόριο αγροτικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 75%, ενώ η αξία αυτών των προϊόντων τριπλασιάστηκε. Ωστόσο, το παγκόσμιο εμπόριο εξαπλώθηκε πολύ περισσότερο απ' ό,τι η παραγωγή τροφίμων. Πολλές χώρες, που παλιότερα σε μεγάλο βαθμό αυτοσυντηρούνταν, σήμερα εξαρτώνται από τις εισαγωγές σιτηρών, καθώς και άλλων προϊόντων. Σημειώθηκε, ακόμα, μία τεράστια αύξηση στην τιμή αγοράς του σιταριού, ενώ οι τιμές αγοράς άλλων ειδών διατροφής μειώθηκαν.

Ετσι, 20 χρόνια μετά, γύρω στα 840 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο, σχεδόν 20% του πληθυσμού της Γης, ή κάθε πέμπτος άνθρωπος στη Γη, συνεχίζουν να πεινάνε. 18 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα, ενώ 200 εκατομμύρια παιδιά, κάτω των πέντε ετών, υποφέρουν από έλλειψη πρωτεϊνών. Και, φυσικά, τίποτε δεν έχει αλλάξει, προς το καλύτερο, μέσα στα τελευταία 20 χρόνια, παρότι, στατιστικά, η παροχή θερμίδων αυξήθηκε και εμφανίζεται επαρκής (!).

Σε καμία άλλη χώρα δεν πεινάνε τόσοι πολλοί άνθρωποι, όπως στην Ινδία. Ταυτόχρονα η Ινδία είναι, σήμερα, ανεξάρτητη, όσον αφορά την προμήθεια τροφίμων και, μάλιστα, εξάγει σιτηρά. Ωστόσο, αυτό το γεγονός από μόνο του δεν ανακουφίζει και πολύ τα 300.000.000 Ινδών που πέφτουν το βράδυ στο κρεβάτι τους με την κοιλιά τους να γουργουρίζει από την πείνα. Πολλοί από αυτούς έφτασαν να χάσουν τη γη τους, λόγω του αγροτικού μοντέλου έντασης κεφαλαίου της FAO, που επιβλήθηκε στον τόπο τους, καθώς και λόγω της "πράσινης επανάστασης" που ξεκίνησε στη δεκαετία του '70 και προέβλεπε βεβιασμένη εκβιομηχάνιση της γεωργίας και εντατική χρήση λιπασμάτων και άλλων χημικών ουσιών με τις γνωστές δυσμενείς συνέπειες στο περιβάλλον. Αλλοι εκδιώχτηκαν από τη γη τους, λόγω των "αναπτυξιακών προγραμμάτων". Ως εργάτες της γης πια και εφόσον βρουν δουλιά, πράγμα καθόλου εύκολο, έχουν μισθούς πείνας. Εκατομμύρια Ινδοί ψαράδες δε βρίσκουν πια το λόγο να ρίχνουν τα δίχτυα τους, αφού διεθνείς αλιευτικοί στόλοι διεκδικούν τον πλούτο των θαλασσών τους για τις βιομηχανικές χώρες.

Το οικονομικό άνοιγμα της χώρας της, όπως επισήμανε η Ινδή αγρότισσα Τζούλι Καριάπα, που εκπροσώπησε τη χώρα της στην παράλληλη Διάσκεψη των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, έχει προσελκύσει πολυεθνικές εταιρίες, που αγοράζουν συνεχώς γη γύρω από το Μπανγκαλόρ. Αντί, λοιπόν, να ακολουθείται, όπως μέχρι τώρα, η οικονομία της επιβίωσης, η οποία, ωστόσο, ήταν ικανή να θρέψει πολλούς ανθρώπους, ολόκληρες περιοχές μετατρέπονται σε εργοστάσια που προμηθεύουν τις αμερικανικές αλυσίδες Φαστ φουντ Kentucky Fried Chicken και McDonald's. Τώρα, πια, καθημερινά θα διατίθενται 100.000 κοτόπουλα στην παγκόσμια αγορά. "Για μας, είναι πια ολοφάνερο ότι αυτές οι εταιρίες δεν ενδιαφέρονται για την πείνα", κατέληξε η Καριάπα.

Ακόμα, κυρίως στην Ασία, αλλά όχι μόνο εκεί, μέσα από μία ανεξέλεγκτη επέκταση των πόλεων, χάθηκαν και συνεχίζουν να χάνονται μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης.

Στο Central Valley της Καλιφόρνια, καινούρια κτίρια "καταβροχθίζουν" ετησίως 17.000 εκτάρια πολύ εύφορης γης. Ενώ 20.000 εκτάρια καλλιεργήσιμης γης, που θα μπορούσε να προμηθεύει 280.000 ανθρώπους με ρύζι, χάνονται, ετησίως, στο νησί Ιάβα της Ινδονησίας, στο όνομα της ανάπτυξης.

Στο Βιετνάμ, ο πρωθυπουργός Βο Βαν Κιετ είχε ανακοινώσει, όλο ανησυχία, την άνοιξη του 1995, τη διακοπή των οικοδομικών δραστηριοτήτων στις παραδοσιακές περιοχές καλλιέργειας ρυζιού. Ομως, τέσσερις μήνες μετά, ανακάλεσε την απαγόρευση αυτή, ώστε αυτές οι περιοχές να "φιλοξενήσουν" εγκαταστάσεις της αυτοκινητοβιομηχανίας "Ford", καθώς και άλλων πολυεθνικών εταιριών.

Ποιο το όφελος, λοιπόν, της τόσο διαφημιζόμενης ανάπτυξης; Αριθμοί, που για εκατομμύρια ανθρώπους προαναγγέλλουν την πείνα και τη δυστυχία, αλλού φουσκώνουν τους ισολογισμούς. Λόγω της αύξησης των τιμών, ας πούμε στα σιτηρά, το αγροτικό εμπόριο των ΗΠΑ, για παράδειγμα, έφτασε να έχει αποτελέσματα - ρεκόρ. Π.χ., ο αμερικανικός μονοπωλιακός γίγαντας Cargill έκανε το 1995 τζίρο 50.000.000.000 δολάρια. Ενώ από τα 200 εκατ. τόνους σιτηρών που εξάγονται σήμερα διεθνώς, τα 100 εκατ. προέρχονται από τις ΗΠΑ. 50 εταιρίες ελέγχουν διεθνώς το μεγαλύτερο μέρος του αγροτικού εμπορίου και του εμπορίου τροφίμων. Το παγκόσμιο εμπόριο σιτηρών βρίσκεται κατά 85% στα χέρια έξι (!) κοντσέρν. Τρεις με τέσσερις επιχειρήσεις κατέχουν το 55% έως και το 90% των αγορών καφέ και τσαγιού, καθώς και του εμπορίου κακάο και μπανάνας.

Οι πεινασμένοι στην Ινδία και σε άλλες χώρες δε χρειάζονται παραπέρα αύξηση της παραγωγής, απαίτηση που ακούστηκε και στη Διάσκεψη της Ρώμης. Εκείνο που χρειάζονται είναι μία πραγματική εξασφάλιση της ύπαρξής τους, δική τους γη, και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας.

Αρα, λοιπόν, το σύνθημα των καιρών δεν είναι περισσότερη ανάπτυξη, αλλά περισσότερη δικαιοσύνη.

"Ολα είναι μία φάρσα", αποφάνθηκαν τέσσερις ομιλητές στην αρχή της συνέντευξης Τύπου, που δόθηκε με την ολοκλήρωση των εργασιών της Διάσκεψης. Και αυτό κατ' αρχήν, όπως διαπίστωσε ο αντιπρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τάμπο Μπέκι, αφού "εδώ δε βρίσκονται παρά ελάχιστοι ηγέτες των πλούσιων χωρών, έχουν έρθει μόνο εκπρόσωποι του Νότου του πλανήτη μας, και αυτό, φυσικά, δεν είναι τυχαίο". Να πούμε εδώ πως το γεγονός ότι ο "πλούσιος" κόσμος δεν πολυσκοτίζεται για τα εκατομμύρια πεινασμένων σε όλον τον κόσμο, αν και υποκριτικά ισχυρίζεται το αντίθετο, φάνηκε και από την ελλιπέστατη παρουσία του, σε ανώτατο ή ανώτερο επίπεδο, στη Διάσκεψη. Από τις 186 χώρες που συμμετείχαν στη Διάσκεψη λίγες, κυρίως αφρικανικές και ασιατικές, εκπροσωπούνταν από τους Προέδρους τους και τους πρωθυπουργούς τους, άλλες από τους αντιπροέδρους τους και οι περισσότερες εκπροσωπούνταν από υπουργούς ή από τους εκπροσώπους τους στην Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), που διοργάνωσε και τη Διάσκεψη. Από το "κλαμπ" των 7 πλουσιοτέρων χωρών, παρών, σε ανώτερο επίπεδο, ήταν μόνο ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Αλέν Ζιπέ και, φυσικά, οι οικοδεσπότες, ο Πρόεδρος και πρωθυπουργός της Ιταλίας Σκάλφαρο και Πρόντι, αντίστοιχα, ενώ από τον ευρύτερο χώρο των αναπτυγμένων χωρών παρών ήταν ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Χοσέ Μαρία Αθνάρ. Με την ολοκλήρωση των εργασιών της, η Διάσκεψη υποσχέθηκε, μέσα από τη "Διακήρυξη της Ρώμης" και το "Σχέδιο δράσης" που ψήφισε, μεταξύ άλλων, αύξηση της αγροτικής παραγωγής, άρση των φραγμών στη διακίνηση τροφίμων και μείωση κατά 50% των 840.000.000 ανθρώπων που σήμερα υποσιτίζονται. Το σχέδιο επτά σημείων που υιοθέτησαν οι 186 χώρες προβλέπει ότι όλα αυτά θα γίνουν μέχρι το 2015. Ωστόσο, καθώς όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτε περισσότερο από μία σειρά μη δεσμευτικών κατευθυντήριων γραμμών, πολλοί είναι εκείνοι που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητά τους ή που εκφράζουν, από διαφορετικές θέσεις, την αντίθεσή τους.

Πρώτες - πρώτες στον κατάλογο των "συνετών" οι ΗΠΑ, που ανησυχούν μήπως και αναγκαστούν με νόμο να παρέχουν βοήθεια στους πεινασμένους της Γης. Αλίμονο, η κατοχύρωση του δικαιώματος στην τροφή ως "διεθνώς αναγνωρισμένο δικαίωμα" μπορεί να παρέχει τη δυνατότητα στις χώρες υπό ανάπτυξη να προβούν σε νόμιμες ενέργειες ενάντια στις πλούσιες χώρες. Γι' αυτό, λοιπόν, η Ουάσιγκτον πήρε τα μέτρα της, με γραπτό υπόμνημά της στον γενικό διευθυντή της FAO Ζακ Ντιουφ, όπου ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται απλά για "έναν στόχο, μία επιθυμία", χωρίς καμία διεθνή υποχρέωση για τις κυβερνήσεις. Ετσι, λοιπόν, το δικαίωμα στην τροφή, που και η FAO θεωρεί "βασικό ανθρώπινο δικαίωμα", για τις ΗΠΑ είναι μόνο "ένας στόχος, μία επιθυμία", που μπορεί να υλοποιηθεί σταδιακά, χωρίς καμία διεθνή δέσμευση και χωρίς να μειώνει την ευθύνη των κυβερνήσεων απέναντι στους πολίτες τους!

Ο Πρόεδρος της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, που παραβρέθηκε στη διάσκεψη και με το δριμύ "κατηγορώ" του τάραξε τα σχετικά ήρεμα νερά της Διάσκεψης, έβαλε τα πράγματα στη θέση τους, χαρακτηρίζοντας την ίδια τη Διάσκεψη "φύλλο συκής για τους δαίμονες του καπιταλισμού", προκαλώντας θερμά χειροκροτήματα. Στη συνέχεια της ομιλίας του, αναρωτήθηκε: "Εφόσον 35.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από πείνα, τότε γιατί στις αναπτυγμένες χώρες οι ελιές ξεριζώνονται, τα κοπάδια σφάζονται και περιουσίες πληρώνονται για να μην παράγει πια η γη;", μα, επειδή, όπως είπε στη συνέχεια, ακριβώς "ο καπιταλισμός, ο νεοφιλελευθερισμός, οι νόμοι μιας άγριας αγοράς, το εξωτερικό χρέος, η υπανάπτυξη, οι άνισες ανταλλαγές είναι αυτά που σκοτώνουν τόσους ανθρώπους στον κόσμο".

Ακόμα, σχετικά με τους απαράδεκτους και απάνθρωπους οικονομικούς αποκλεισμούς, ο Φιντέλ Κάστρο καταδίκασε "τις εγκληματικές πολιτικές και τους παράλογους αποκλεισμούς που επιβάλλονται και σε τρόφιμα και φάρμακα, με αποτέλεσμα ολόκληροι λαοί να λιμοκτονούν και να στερούνται την ιατρική περίθαλψη" και, στη συνέχεια, αναρωτήθηκε "πού είναι η ηθική τους, πού είναι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πού βρίσκεται το πραγματικό νόημα αυτών των πολιτικών;". Τη φωνή τους κατά των αποκλεισμών ύψωσαν και το Ιράκ, η Λιβύη, το Μπουρούντι και το Σουδάν.

Ας μας επιτρέψουν, λοιπόν, οι συντάκτες και υπογράφοντες τα δύο έγγραφα, εκπρόσωποι χωρών - μελών της οργάνωσης του ΟΗΕ, FAO, να ρωτήσουμε: Τι άλλο μπορεί να είναι αυτό, αν όχι υποκρισία, όταν από τη μία διακηρύσσουν ότι "τα τρόφιμα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέσο πολιτικής πίεσης", ενώ, από την άλλη, ο ίδιος ο ΟΗΕ επιβάλει, για παράδειγμα, το εμπάργκο στο Ιράκ;

Βέβαια, οι αναπτυγμένες χώρες μπορεί να "πάσχισαν" επί πέντε μέρες να βρουν λύσεις για το πώς να ταϊσουν τους πεινασμένους αυτής της Γης, ταυτόχρονα, όμως, και ελαφρά τη καρδία, καταδικάζουν ολόκληρους λαούς στην πείνα και την αθλιότητα, επιβάλλοντας αποκλεισμούς για να εκβιάσουν τις πολιτικές λύσεις, που εκείνες κρίνουν "ενδεδειγμένες".

Οσο για τους στόχους και τις αποφάσεις της Διάσκεψης, ακούστηκαν αρκετές επικριτικές φωνές: "Είναι ντροπή", τόνισε ο Φιντέλ Κάστρο, "και μόνο λόγω της μετριοπάθειάς τους, οι στόχοι αυτοί είναι μία ντροπή". "Ελειψε η τόλμη", κατήγγειλαν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις - που πραγματοποίησαν μία παράλληλη Διάσκεψη, επίσης στη Ρώμη, και στους οποίους παραχωρήθηκαν ολόκληρα 4 λεπτά (!) της ώρας για την παρέμβασή τους στη Διάσκεψη της FAO - επισημαίνοντας ότι οι στόχοι και οι αποφάσεις της Διάσκεψης κινούνται, δυστυχώς, βάσει των μέχρι τώρα συνταγών για επέκταση του παγκόσμιου εμπορίου.

Σε επιμέρους θέματα, αντιρρήσεις εξέφρασε και η Αγία Εδρα, που παρέμεινε αμετακίνητη στην άρνησή της όσον αφορά τον περιορισμό των γεννήσεων. Για το ίδιο θέμα, διαφώνησαν και άλλες χώρες, όπως η Αργεντινή, τα Ενωμένα Εμιράτα, η Μάλτα και η Νιγηρία, ενώ το Ιράν υπογράμμισε ότι δε δεσμεύεται να τηρήσει κανένα σημείο από τα έγγραφα που έρχεται σε αντίθεση με το νόμο του Ισλάμ. Σε όλους απάντησε ο γενικός διευθυντής της FAO, Ζακ Ντιουφ: "Ηταν ένας συμβιβασμός μεταξύ των 186 χωρών", είπε κοφτά. "Φυσικά, όλοι μας θα θέλαμε μέχρι το 2015 να μην υπήρχε κανείς που να πεινάει, όμως στα σοβαρά πιστεύετε ότι αυτό θα ήταν δυνατόν;".

Ας μας επιτρέψουν να πιστεύουμε ότι, με μία άλλη πολιτική από την ακολουθούμενη, - ναι, είναι δυνατόν - να μειωθεί πολύ δραστικά, αν όχι να εξαλειφθεί εντελώς, η πείνα στον κόσμο. Ωστόσο, οι, ανά τον κόσμο, "έχοντες" και "κατέχοντες" απέδειξαν περίτρανα, και στη Διάσκεψη της Ρώμης, ότι εκείνο που τους ενδιαφέρει δεν είναι, φυσικά, τα εκατομμύρια των πεινασμένων αυτής της Γης, αλλά πώς να "έχουν" και να "κατέχουν" ακόμα περισσότερα.

Οι δασκάλες στα σχολεία και στα νηπιαγωγεία έχουν μάθει να τα αναγνωρίζουν. Παιδιά που δεν καταφέρνουν να συγκεντρωθούν ούτε για μερικά λεπτά. Συχνά, παραπονούνται για πονοκεφάλους και κλαίνε. Δεν έχουν το πρόσωπο γεμάτο μύγες, ούτε φουσκωμένη κοιλιά, ούτε είναι θύματα ξηρασίας ή άλλης φυσικής καταστροφής. Μένουν, μόνο, μερικά βήματα από τα σούπερμάρκετ, που είναι γεμάτα με όλα τα καλά, στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Και, όμως, πεθαίνουν από πείνα.

Πρόσφατα, το αμερικανικό ινστιτούτο έρευνας για τη διατροφή "Bread for the World Institute" δημοσιοποίησε μία έκθεση - σοκ: Εκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται και στις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες. Ο κατάλογος της ντροπής ξεκινάει με τις ΗΠΑ, όπου ο αριθμός των πεινασμένων έφτασε, από τα 20 εκατ. που ήταν το 1985, στα 30 εκατ. το 1995. Ομως, το κακό πλήττει και τον Καναδά, την Ευρώπη και την Αυστραλία.

Σήμερα, στις ΗΠΑ το πρόγραμμα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης "Food Stamp Programm", τρόφιμα με κουπόνια, αφορά 26 εκατ. άτομα κάθε μήνα, περίπου το 10% του πληθυσμού. Οι αιτήσεις για συμμετοχή στο πρόγραμμα, σύμφωνα με μία έρευνα που έγινε το 1995 σε 29 πόλεις, έχουν αυξηθεί κατά 9% σε σχέση με το 1994.

Παράδοξη η περίπτωση του Καναδά, που βρίσκεται, σύμφωνα με τα στοιχεία του φετινού Προγράμματος για την Ανάπτυξη του ΟΗΕ, στην πρώτη θέση όσον αφορά το βιοτικό επίπεδο. Και όμως, με στοιχεία του 1994, 2.500.000 Καναδοί (περίπου το 9% του πληθυσμού) επιβιώνουν χάρη στις "τράπεζες τροφίμων", που διαχειρίζονται διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις.

Στην Αυστραλία, στις βόρειες περιοχές, πάνω από το 20% των παιδιών, κάτω των δύο χρόνων, σε οικογένειες ιθαγενών, πεινάει.

Στην Ευρώπη, η κατάσταση δεν είναι πολύ πιο ρόδινη. Στη Γαλλία, υπάρχουν 600.000 άστεγοι, εκ των οποίων οι 30.000 μόνο στο Παρίσι, ενώ 4.000.000 άτομα μένουν σε καταλύματα που δύσκολα θα μπορούσαν να ονομαστούν σπίτια. Η ανεργία πλήττει το 11% των Γερμανών.

Στη Μεγάλη Βρετανία 1.500.000 οικογενειάρχες που εξαρτώνται από κρατικές επιχορηγήσεις αδυνατούν να θρέψουν τα παιδία τους.

Το σήμα κινδύνου που εξέπεμψε το αμερικανικό ινστιτούτο αφορά κυρίως τα παιδιά. Ακόμα και πολύ μικρά διαστήματα έλλειψης τροφής ή ανεπάρκειας θερμίδων μπορούν να προκαλέσουν σοβαρότατα προβλήματα στη φυσική και πνευματική ανάπτυξή τους.

Και σ' αυτό το θέμα πρωτοστατούν οι ΗΠΑ: Το 21,5% των παιδιών βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, έναντι του 13,5% στον Καναδά, το 4,6% στη Νορβηγία και 2,7% στην Ελβετία.

Ομορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος...

Η επαρκής τροφή για κάθε άνθρωπο στον πλανήτη μας δεν είναι ένα δικαίωμα. Είναι, απλώς, μία "επιθυμία, ένας στόχος". Ενας μακρινός στόχος, μέσα στην ομίχλη του μέλλοντος και του πολιτικού συμφέροντος. Η πείνα θεωρείται, από μέρους της κοινής γνώμης, ζήτημα της μοίρας ή συνέπεια εμφυλίων πολέμων. Για την επίσημη πολιτική, η πείνα έχει να κάνει, σχεδόν, αποκλειστικά με την αύξηση της παραγωγικότητας ή την πληθυσμιακή αύξηση. Ελάχιστοι εδώ, στον "πλούσιο" κόσμο, βλέπουν - οι περισσότεροι κάνουν πως δε βλέπουν - την πραγματικότητα: Την πείνα, ως συνέπεια καταπίεσης και εκμετάλλευσης, ως κατάφωρη καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό φάνηκε και κατά τη διάρκεια των εργασιών της Διάσκεψης Κορυφής κατά της Πείνας, που πραγματοποιήθηκε από τις 13 μέχρι τις 17 Νοέμβρη στη Ρώμη.

Δεκαοχτώ εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα, διακόσια εκατομμύρια παιδιά, κάτω των πέντε ετών, υποφέρουν από έλλειψη πρωτεϊνών και, φυσικά, τίποτε δε φαίνεται να αλλάζει προς το καλύτερο

Στην ουρά, για ένα πιάτο φαϊ... Είναι στη χώρα της ντροπής, τις ΗΠΑ, όπου ο αριθμός των πεινασμένων έφτασε, από τα 20 εκατ. που ήταν το 1985, στα 30 εκατ. το 1995