Δρόμοι παλιοί π' αγαπήσαμε, για εκείνα που 'χαν να μας πουν για τα μενεξεδένια τα βουνά, γι' αυτούς που τη ζωή μας κυβερνούν, για κείνο το πρωί τ' Αυγούστου, την όμορφη πόλη, τα δακρυσμένα μάτια, για κείνο το φεγγάρι που μας έκανε μάγια, για τόσα και τόσα που έκαναν μαγική λεβέντικη, εξαίρετα φωτεινή τη χτεσινή νύχτα. Αυτή ήταν η συναυλία. Μια συναυλία κατά πολύ περισσότερο από συναυλία. Ενα ταξίδι στο βάθος του χρόνου, στο πλάι της ιστορίας, με παρόντες όχι μόνο τους 15.000 "ΕΠΟΝίτες" και σύγχρονα "Αετόπουλα" που γέμισαν τις κερκίδες, αλλά και όλους κι εκείνους, τους άλλους, τους χιλιάδες αϊτούς που τραβήξανε ψηλά, πολύ ψηλά.

Το 'νιωθες αυτό. Σ' εκείνο το σεμνό χειροκρότημα - θρόισμα που θέριευε, κάθε που η φωνή όποιου τραγουδιστή ξύπναγε τη μνήμη.

Ναι, δεν ήμασταν μόνοι μας εκεί χτες. Και πώς θα μπορούσαμε, άλλωστε. Αφού πήγαμε εκεί, για να κρατήσουμε ζωντανούς όλους αυτούς, που διαβαίνοντας τα σκληρά μονοπάτια της εξορίας, τα κακοτράχαλα βουνά, τα μπουντρούμια των φυλακών, τα χιλιόμετρα των δρόμων του αγώνα, μάτωσαν, λαβώθηκαν και ζητούν - έχοντας κάνει αυτοί το χρέος τους - να συνεχίσουμε.Ναι, είχε και μιαν άλλη χροιά η χτεσινή συναυλία. Αυτήν της αντίστασης σε ό,τι σάπιο καρφώθηκε στο σώμα της κοινωνίας και κάνει την ανοιχτή πια πληγή να κακοφορμίζει. Ναι, ήταν κάτι σαν πρώτες βοήθειες στην ψυχή του ανθρώπου η συναυλία, μα αυτό μάλλον δεν περιγράφεται. Βιώνεται. Και όσοι ήταν εκεί τώρα πια ξέρουν.

Την ξεχωριστή σημασία της συναυλίας για τη διάσωση του ιστορικού αρχείου του ΚΚΕ τόνισε ο Βασίλης Καλαματιανός,Γραμματέας της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ, ανοίγοντας τη χτεσινή μεγάλη εκδήλωση.

Ο Β. Καλαματιανός εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ και των Κομματικών Οργανώσεων της Αθήνας, του Πειραιά και της Αττικής ευχαρίστησε όλους τους συντελεστές της εκδήλωσης για την προσφορά τους και τόνισε την αξία που έχει για την ιστορία η διάσωση του αρχείου του ΚΚΕ. Μέσα απ' αυτό - σημείωσε - είναι καταγραμμένες οι πιο μεγάλες ιστορικές στιγμές και τα γεγονότα της νεότερης ιστορίας της χώρας και του λαού μας. Η πορεία του εργατικού και λαϊκού μας κινήματος. Η δράση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ. Ο ηρωικός αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Αλλά και οι δοκιμασίες του λαού μας. Μέσα απ' αυτό ξεπροβάλλουν ανάγλυφα τόποι μαρτυρίου και ηρωικές μορφές, τόσοι και τόσοι "κρανίου τόποι", μα και κάστρα άπαρτα της Λευτεριάς. Μέσα από κει ξεπροβάλλει, αναπτύσσεται και γιγαντώνει ο λαϊκός μας πολιτισμός.

Το ΚΚΕ στέκεται με σεβασμό στο παρελθόν, αντιμετωπίζει αποφασιστικά τα σημερινά προβλήματα, ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον,σημείωσε ο Β. Καλαματιανός, εκφράζοντας τις σκέψεις των χιλιάδων παρευρισκομένων. Επιδιώκουμε - συνέχισε - να μπει φραγμός στην πολιτιστική υποβάθμιση, στο σκοταδισμό που σήμερα προωθείται. Στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις όλους όσοι αντιστέκονται και παλεύουν για τις πολιτιστικές αξίες του λαού, για να μπορούν οι εργαζόμενοι, ο λαός και η νεολαία μας να δημιουργούν και να απολαμβάνουν τα αγαθά του πολιτισμού στα δικά τους Μέγαρα, στα Λαϊκά Μέγαρα και Κόκκινα Στάδια,κατέληξε ο Β. Καλαματιανός.

Αμέσως τα φώτα άρχισαν να χαμηλώνουν και να μένει φωτεινό και βαθιά χαραγμένο το μήνυμα στους φωτεινούς πίνακες του Κόκκινου Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας: "Ιστορικό αρχείο ΚΚΕ. Η διάσωσή του ευθύνη όλων μας απέναντι στην Ιστορία και στο λαϊκό κίνημα".

Ηταν μια απόφαση αγώνα που "ντύθηκε" κι αυτή με τις νότες και τις μελωδίες του Μίκη Θεοδωράκη.

Στη χτεσινή συναυλία, μεταξύ άλλων παραβρέθηκε πολυπληθής αντιπροσωπεία της ΚΕ και του ΠΓ του Κόμματος με επικεφαλής την Αλέκα Παπαρήγα,ο επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ Χαρ. Φλωράκης,ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Αλευράς,ο αντιπρόεδρος της Βουλής Π. Κρητικός,ο Δ. Κορφιάτης πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, ο Γιώργος Μαυρίκος Γενικός Γραμματέας της ΓΣΕΕ, ο Θ. Σταματόπουλος πρόεδρος της ΠΕΜΕΝ, ο Γ. Κατρίνης πρόεδρος της ΟΛΜΕ, ο Νίκος Ρογκάκος δήμαρχος Βύρωνα, ο Κώστας Πατακός δήμαρχος Χαλανδρίου, ο Παναγιώτης Βακαλόπουλος δήμαρχος Ταύρου, ο Γιάννης Πατσιλινάκος δήμαρχος Περάματος, ο Κώστας Κορτζίδης δήμαρχος Ελληνικού, ο Σταύρος Παπασταυρόπουλος δήμαρχος Λαυρίου.

Ενα κόκκινο φως. Το έφερε από την πρώτη κιόλας στιγμή η μουσική, το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη. Το αληθινό τραγούδι, αυτό το εξαίσιο πάντρεμα της μεγάλης ποίησης με τη μεγάλη μουσική. Αυτό, που ξεχύθηκε σαν χείμαρρος στη χτεσινή, μεγάλη συναυλία για τη διάσωση του ιστορικού αρχείου του ΚΚΕ στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Αυτό, που αμέσως αγκαλιάστηκε, τραγουδήθηκε από τους χιλιάδες ανθρώπους που είχαν κατακλύσει το στάδιο. Από τα χιλιάδες νέα παιδιά, που το πήραν στα δικά τους στόματα, στις δικές τους καρδιές και το ταξίδεψαν. Μαζί με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μαρία Φαραντούρη, Μανώλη Μητσιά, Βασίλη Λέκκα, Δημήτρη Νικολούδη, Παναγιώτη Καραδημήτρη, Νάντια Ουάινμπεργκ.Μαζί με τους Κώστα Παπαδόπουλο, Λάκη Καρνέζη, Γιάννη Ιωάννου και τα υπόλοιπα μέλη της ορχήστρας. "Ρωμιοσύνη", "Λιανοτράγουδα", "Ενας Ομηρος","Λιποτάκτες", "Τραγούδια του αγώνα", "Λυρικά", "Πολιτεία Β'", "Πολιτεία Γ'".Εικόνες τραγουδιών, εικόνες κύκλων ζωής, δημιουργίας. Τραγούδια του αγώνα, του έρωτα, της ζωής. Τραγούδια σμιλεμένα από τα πάθη του λαού μας, τους αγώνες, τις αγωνίες του. Απάντηση στη βαρβαρότητα και την ασχήμια. Βάλσαμο στις ψυχές.

Ο ζωντανός πολιτισμός ήταν εκεί. Ηταν στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας χτες το βράδυ. Εκεί, όπου η δίψα για ομορφιά ενώθηκε με την προσπάθεια και τον αγώνα για τη διάσωση ενός σημαντικού μέρους της μνήμης, της ιστορίας του λαού μας. "Μέσα από τις συναυλίες αυτές, αναφερόταν μεταξύ άλλων στο σύντομο κείμενο του Μ. Θεοδωράκη, που διάβασε η Μπέττυ Βαλάση (η ηθοποιός παρουσίασε την εκδήλωση), διατρανώνεται η επιθυμία όσων συμμετέχουν, καλλιτεχνών και κοινού, να συμπαρασταθούν ηθικά και υλικά στην προσπάθεια, που κάνει το ΚΚΕ, να περισώσει όχι μόνο πολύτιμα έγγραφα, αλλά την ίδια τη μνήμη του ελληνικού λαού. Ποιοι είναι αυτοί, που θέλουν σήμερα να σβήσουν την ιστορία του ελληνικού έθνους; Ποιοι είναι αυτοί, που πασχίζουν με όλα τα μέσα να μας αφελληνίσουν; Να ανταλλάξουν την ελληνική γλώσσα, την ελληνική σκέψη, τον ελληνικό ήχο, το ελληνικό όραμα με κοσμοπολίτικα εισαγόμενα προϊόντα υποκουλτούρας; Είναι τα μεγάλα αφεντικά, που αυτή τη στιγμή δεσπόζουν πάνω από θεσμούς, κυβερνήσεις και κόμματα.

Μέσα από την Εθνική μας Αντίσταση σμιλεύτηκε η Νέα Ελλάδα. Εκεί σφυρηλατήθηκε το καινούριο πρόσωπό της και η καινούρια ψυχή της. Τα τραγούδια που θα ακούσετε σήμερα, είναι γέννημα - θρέμμα αυτής της κοσμοϊστορικής εποποιίας με πρωταγωνιστή το λαό.

Είναι και αυτά δεμένα με τη μνήμη του λαού μας, όπως οι αγώνες της Αριστεράς, οι αγώνες του ΚΚΕ, που ένα μέρος τους είναι αποτυπωμένοι στα πολύτιμα αρχεία".

Η φωνή του Παναγιώτη Καραδημήτρη άνοιξε το μουσικό μέρος της βραδιάς. "Ξημέρωμα σε γύρεψα, το δειλινό σε βρήκα" και το "Βραδιάζει" της "Πολιτείας Β" συναντά τα πρώτα θερμά χειροκροτήματα. Το "Τραγούδι της ξενιτιάς" ακολουθεί από τη φωνή του Δημήτρη Νικολούδη,για να συνεχίσει η μουσική διαδρομή στον "Ενα Ομηρο" από τη Νάντια Ουάινμπεργκερ και στους κόσμους της "Ομορφης Πόλης" από τον Βασίλη Λέκκα.Ακολούθησε ο Μανώλης Μητσιάς με την "Πολιτεία Γ" και η Μαρία Φαραντούρη ξανάφερε στις μνήμες με την υποβλητική, βαθιά φωνή της "Δρόμους παλιούς" και άλλα τραγούδια. "Αγάπη μου", "Δραπετσώνα", "Βρέχει στη φτωχογειτονιά", "Μια μέρα θα στο πω", "Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου", "Στα περιβόλια",ήταν κάποια από τα τραγούδια, που ακολούθησαν. Η φωνή του Μίκη δέσποσε στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, ερμηνεύοντας τα τραγούδια της "Ρωμιοσύνης" και κάποια από τα "Λιανοτράγουδα".

Το εναρκτήριο λάκτισμα της συναυλίας δόθηκε από ένα σύνθημα. Ενα σύνθημα με τη φωνή τριών γενιών: "ΚΚΕ. Το Κόμμα σου λαέ". Κι όταν οι νότες άρχισαν να πλημμυρίζουν το Στάδιο, η ιστορία ξαναζωντάνεψε. Μνήμες, εικόνες και αγώνες έπαιρναν σάρκα και οστά. Ενώ οι στίχοι των τραγουδιών ανάστησαν "τα γελαστά παιδιά", που δεν υπάρχουν πια...

***

Νύχτα ονείρου, νύχτα χρωμάτων και μελωδιών. Τα νιάτα ν' ανθίζουν μες στον υγρό Φλεβάρη, τ' άλλα "νιάτα" να ξανανιώνουν και να προχωρούν. Μαζί, χέρι χέρι με "τ' άστρα στον ουρανό, τον ήλιο, το φεγγάρι".

***

Η υπόσχεση χτες βράδυ ήταν κι αυτή κοινή: οι ένδοξες σελίδες της νεότερης ιστορίας μας θα 'ναι πάντα στην καρδιά μας νωπές.

***

""Ναι" στον Πολιτισμό που υπηρετεί αξίες - οράματα - ιδανικά. "Οχι" στον Πολιτισμό της εμπορευματοποίησης και της αποχαύνωσης". Αυτό ήταν το σύνθημα του κεντρικού πανό, που δέσποζε στην "καρδιά" του σταδίου. Κι όταν ο Βασίλης Καλαματιανός,κλείνοντας την ομιλία του, μίλησε για λαϊκά Μέγαρα, για Πολιτισμό, που δε θα είναι μονοπώλιο των λίγων, και κόκκινα στάδια, όλο το στάδιο σηκώθηκε όρθιο και χειροκροτούσε.

***

Από πολύ νωρίς οι δρόμοι γύρω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας είχαν αποκτήσει το "δικό τους" χρώμα. Το χρώμα που ξέρουν να δίνουν - όπου κι αν βρίσκονται - οι νέοι, μεσήλικες και ηλικιωμένοι κομμουνιστές. Οι βροντερές φωνές των Κνιτών με τον "Οδηγητή" στα χέρια, τα κόκκινα λάβαρα που υψώνονταν περήφανα έξω από το στάδιο και τα χαμόγελα ελπίδας και ζωής, που υπήρχαν στα πρόσωπα όλων, σκιαγραφούσαν από πολύ νωρίς χτες το απόγευμα τη γιορτή που θ' ακολουθούσε.

***

"Σ' αυτή την εποχή της γενικής κρίσης, της σήψης, της πολιτιστικής ερημιάς, ξανάρχεται η ώρα της "Ρωμιοσύνης"". Ηταν 9.30 η ώρα όταν η Μπέττυ Βαλάση προλόγισε την ερμηνεία των αθάνατων στίχων του Γιάννη Ρίτσου από τον μεγάλο συνθέτη. "Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό. Αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτω από ξένα βήματα... Αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο". Ηταν απ' τις κορυφαίες στιγμές της χτεσινής συναυλίας. Το Στάδιο σείστηκε στον παλμό ενός μηνύματος: Οσο υπάρχουν τέτοιοι δημιουργοί και τέτοιοι άνθρωποι, οι καρδιές "δε θα βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο".

***

Ο χορός στήθηκε. "Οταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο", ερμήνευε ο Μ. Θεοδωράκης. Και δεκάδες νέοι χόρευαν γι' αυτούς που σκοτώθηκαν, γι' αυτούς που σκοτώνονται, για τη ζωή που τραβάει την ανηφόρα, με σημαίες... Χόρεψαν για τους απόντες. Χόρεψαν για τον Γιάννη Ρίτσο. Χόρεψαν για το παρόν και το μέλλον. Εσφιξαν τα χέρια τους, σχηματίζοντας έναν τεράστιο κύκλο ελπίδας. Κι ήταν τότε ο ήλιος βέβαιος για τον κόσμο...

ΡΕΠΟΡΤΑΖ:

Θανάσης ΛΕΚΑΤΗΣ, Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ, Παναγιώτης ΖΑΒΟΥΔΑΚΗΣ, Ανθή ΤΣΕΛΗ, Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΓΡΑΝΗ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

Χρήστος ΖΟΥΛΙΑΤΗΣ, Μανώλης ΠΑΚΙΑΣ, Γιώργος ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ