Αν λέγαμε ότι η ελληνική καπνοβιομηχανία και γενικότερα τα ελληνικά καπνά, τα λεγόμενα και ανατολικού τύπου, βρίσκονται μερικά βήματα πριν από την κατάρρευση, μάλλον δε θα πρωτοτυπούσαμε. Η κρίση που πλήττει τον κλάδο αυτό, αλλά και ένα από τα δυναμικότερα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, όπως ο καπνός, είναι βαθιά, συνεχής. Ο ανηλεής πόλεμος που έχει ξεσπάσει μεταξύ των ελληνικών και ξένων τσιγάρων, έχει δείξει ήδη τον νικητή και τον νικημένο της μάχης. Τα επίσημα στοιχεία που συγκέντρωσε από την Ενωση Ελληνικών Καπνοβιομηχανιών και επεξεργάστηκε ο "Ρ" δείχνουν την πορεία των ελληνικών και ξένων τσιγάρων την περίοδο 1980 - 1994 και είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, στην περίοδο 1980 - 1994, προκύπτει ότι στην τελευταία δεκαπενταετία:

• Τα εισαγόμενα τσιγάρα αύξησαν τις πωλήσεις τους κατά 1.856%!!! Ετσι, από 1,6% που ήταν το μερίδιό τους στις συνολικές πωλήσεις τσιγάρων στην ελληνική αγορά το 1980, εκτινάχτηκε το 1994 στο 31,3%.Κατέλαβαν δηλαδή την πρώτη θέση στις πωλήσεις τσιγάρων, εκτοπίζοντας έτσι τα αμιγή ελληνικά τσιγάρα.
• Τα τσιγάρα με ξένο σήμα τύπου μπλέντετ,που παράγονται στην Ελλάδα(Μάλμπορο, Κάμελ κλπ.), την ίδια περίοδο αύξησαν τις πωλήσεις τους κατά 51,8%.Ετσι το μερίδιό τους - δηλαδή η συμμετοχή τους - στην αγορά αυξήθηκε από 17% το 1980 σε 25,81% το 1994.
• Τα αμιγή ελληνικά τσιγάρα (Καρέλια, Ασσος κλπ.), που είχαν τη συντριπτική συμμετοχή στις πωλήσεις τσιγάρων στην Ελλάδα και συγκεκριμένα το 75,5% το 1980, κατρακύλησαν και έπεσαν το 1994 στο ισχνό ποσοστό του 27,9%.Εχασαν δηλαδή τα 2/3 των πωλήσεων.
• Τα δε ελληνικά αρωματικά τσιγάρα (μπλέντετ) την περίοδο 1980 - 1989 είχαν ανοδική πορεία, καθώς η συμμετοχή τους αυξήθηκε από 5,9% σε 21,94%.Από το 1990 όμως, άρχισε και γι' αυτά μεγάλη καθοδική πορεία καθώς μέσα σε 4 χρόνια έχασαν 7 ποσοστιαίες μονάδες. Η συμμετοχή τους στην πίτα της αγοράς στις 31/12/94 ήταν μόλις 14,92%.

Σύμφωνα με απόψεις που εκφράζουν κύκλοι της Ελλήνων καπνοβιομηχάνων, η αναστροφή της αρνητικής πορείας για τα ελληνικά τσιγάρα είναι από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Οπως αναφέρουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά τσιγάρα, δεν είναι η ποιότητά τους, η οποία είναι συγκρίσιμη με τα ξένα. Οπως υποστηρίζουν τα καπνά ανατολικού τύπου που χρησιμοποιούν οι ελληνικές καπνοβιομηχανίες θεωρούνται από τα καλύτερα του κόσμου.

Πού, επομένως, βρίσκεται το πρόβλημα; Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπροσώπων της ελληνικής καπνοβιομηχανίας, η μάχη για τα ελληνικά τσιγάρα, χάθηκε στον τομέα της διαφήμισης.Η καταλυτική εικόνα των διαφημίσεων των ξένων τσιγάρων, τα οποία αφειδώς χρηματοδοτούν γιγάντιοι μονοπωλιακοί όμιλοι όπως η Φίλιπς Μόρρις (Μάλμπορο), είτε με την απ' ευθείας διαφήμιση των προϊόντων της, είτε μέσω των χορηγιών ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που έκρινε την άνιση ούτως ή άλλως μάχη. Οι χαμένοι της υπόθεσης, δεν έχουν άδικο, όταν υποστηρίζουν ότι η διαφήμιση των πολυεθνικών εταιριών στο χώρο των εμπορευμάτων του καπνού, δεν έχει απλώς στόχο τη σύγκριση με τα ανταγωνιστικά εμπορεύματα, αλλά τη διαμόρφωση πρότυπων "κλισέ" συμπεριφοράς των νέων ανθρώπων.

Στην εξέλιξη αυτή, δηλαδή την εκτόπιση των ελληνικών τσιγάρων από τα ξένα, δεν είναι άσχετη ούτε η πολιτική που ακολούθησαν οι μέχρι σήμερα κυβερνήσεις - που άνοιξαν διάπλατα τις πόρτες στην εισαγωγική διείσδυση των ξένων τσιγάρων - ούτε βέβαια η κοντόφθαλμη πολιτική των ίδιων των καπνοβιομηχάνων.

Παρενθετικά, θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η τακτική, που ακολουθείται από τις πολυεθνικές εταιρίες στο χώρο του καπνού και των τσιγάρων, είναι η ίδια με εκείνη που ακολουθούν οι πολυεθνικές και σε άλλους τομείς, όπως στο χώρο των αθλητικών ειδών, των παιδικών ρούχων και των τροφών. Τα νέα παιδιά μαθαίνουν από τα μικράτα τους να ντύνονται με το συγκεκριμένο τύπο παντελονιού, να φορούν αθλητικά παπούτσια που πλασάρουν οι γνωστές πολυεθνικές εταιρίες, να αγοράζουν τον συγκεκριμένο τύπο στερεοφωνικών και όταν με το καλό μεγαλώσουν να καπνίζουν το συγκεκριμένο τύπου τσιγάρων.

Δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς ότι οι πολυεθνικές ρίχνουν βαριά και καταθλιπτικά τη σκιά τους στη διαμόρφωση της συνείδησης και των πρότυπων συμπεριφοράς, ιδιαίτερα στις νέες ηλικίες και η εμβέλειά τους έχει στόχο όλο τον πλανήτη.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

Για τη δεινή θέση στην οποία έχουν βρεθεί τα ελληνικά καπνά, δεν είναι άμοιροι ευθυνών οι Ελληνες καπνοβιομήχανοι. Οι τελευταίοι πολύ όψιμα, βγήκαν να καταγγείλουν τον αθέμιτο ανταγωνισμό που έχουν επιβάλει οι πολυεθνικές εταιρίες καπνού μέσω κυρίως της διαφήμισης και της διοργάνωσης και χρηματοδότησης από την πλευρά τους αθλητικών αγώνων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Πολύ όψιμα βγήκαν να καταγγείλουν τη στρατηγική διείσδυσης των πολυεθνικών εταιριών στην ελληνική αγορά, η οποία άρχισε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 μέσω της αφειδούς χρηματοδότησης των διαφημίσεων με προσωρινό έστω τίμημα τα ζημιογόνα αποτελέσματα των πρώτων ετών. Οι Ελληνες καπνοβιομήχανοι θυμήθηκαν τώρα ότι η πολιτική ποσοστώσεων που επέβαλε η ΕΟΚ στα ελληνικά καπνά, είχε τελικά καταστρεπτικά αποτελέσματα για τα τελευταία, αλλά και για την ελληνική οικονομία συνολικά καθώς ένα δυναμικό αγροτικό προϊόν, δέχτηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα. Αντίθετα με τα καπνά ανατολικού τύπου, τα καπνά Βιρτζίνια, που προωθούν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, βρήκαν ανοιχτές τις πόρτες "στη μεγάλη αγορά των 400 εκατομμυρίων καταναλωτών".

Οι Ελληνες καπνοβιομήχανοι, σαν γνήσια τέκνα της αστικής τάξης της χώρας που έχει να επιδείξει πλήθος τίτλων υποτέλειας στον ξένο παράγοντα, όχι μόνο δεν κατάγγειλαν την πολιτική διείσδυσης των ξένων τσιγάρων, όταν αυτή άρχισε να εκδηλώνεται πριν από 15 περίπου χρόνια, αλλά βοήθησαν σ' αυτό μέσω των συμμαχιών που δημιούργησαν με τις πολυεθνικές εταιρίες. Η εταιρία Παπαστράτος κλείνει φέτος 15 χρόνια συμφωνίας με τη Φίλιπς Μόρις, με την οποία η Παπαστράτος έχει αναλάβει την αποκλειστική παραγωγή των τσιγάρων Μάλμπορο. Η δε εταιρία Καρέλιας, η δεύτερη μεγάλη του χώρου, έχει αναλάβει την παραγωγή των τσιγάρων Κάμελ. Προσοδοφόρες οι συμφωνίες, δεν μπορούμε να πούμε... Οταν όμως η Φίλιπς Μόρις αποφασίσει να παράγει τα Μάλμπορο στην Ταϊβάν ή τη Σιγκαπούρη και να τα εισάγει χωρίς δασμούς στην ελληνική αγορά, ελέω "ελεύθερης αγοράς" και συμφωνιών τύπου Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, τότε θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των Ελλήνων καπνοβιομηχάνων. Οι οποίοι έστερξαν να προσφέρουν γην και ύδωρ στον ξένο κατακτητή. Η μοίρα όμως των "συνεργατών" εδώ και πολλούς αιώνες, πάντα ίδια είναι...