Η μαστίχα Χίου, ένα μοναδικό φυσικό προϊόν στον πλανήτη, που η φύση διάλεξε να παράγεται αποκλειστικά στο νότιο τμήμα του ελληνικού αυτού νησιού, φαίνεται να έχει εκπέσει της προσοχής των κρατικών αρμοδίων.

Μαστίχα για τη Χίο σημαίνει ζωή, λένε οι παραγωγοί και είναι αναμφισβήτητο ότι αποτελεί μια από τις βασικές πηγές εισοδήματος για το νησί. Η κατάσταση όμως που δημιουργείται λόγω της χαμηλής τιμής και των προβλημάτων που υπάρχουν στη διαδικασία παραγωγής της, καθώς και στην εμπορία, σηματοδοτούν κινδύνους για τη μελλοντική της πορεία. Οι μαστιχοπαραγωγοί της νότιας Χίου αντιμετωπίζουν την αδιαφορία της πολιτείας για τα προβλήματά τους, καθώς οι όροι καλλιέργειας δυσκολεύουν διαρκώς. Από την άλλη, η επίπονη εργασία που καταβάλουν για να παράγουν τη μαστίχα, δεν τους δίνει πια ένα βιώσιμο εισόδημα. Οι συνθήκες αυτές, σε συνδυασμό με την έλλειψη κινήτρων, λειτουργούν αποτρεπτικά στην είσοδο νέων στη μαστιχοπαραγωγή, ενώ δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις εγκατάλειψης της καλλιέργειας.

Δυσμενείς επιδράσεις, επίσης, έχει υποστεί η μαστίχα και από την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), η οποία πρώτα απ' όλα κατάργησε την επιδότηση του προϊόντος. Η ΕΕ με μία σειρά μέτρων δυσχέρανε το εξαγωγικό εμπόριο, με την περικοπή των εξαγωγικών επιδοτήσεων, την κατάργηση της επιστροφής διαφοράς τόκων για εξαγωγές σε τρίτες χώρες και την κατάργηση της επιστροφής χαρτοσήμου στις εξαγωγές. Κι όλα αυτά, ενώ η μαστίχα Χίου έχει κύρια εξαγωγικό προσανατολισμό και αποφέρει κάθε χρόνο σε συνάλλαγμα περίπου 4 εκατομμύρια δολάρια. Ακόμα, η ΕΕ δίνει κίνητρα για να μετατρέψουν οι μαστιχοπαραγωγοί τις καλλιέργειές τους σε δάση, έναντι κάποιας ψευτοεπιδότησης!

Μπρος σ' όλα αυτά η παρέμβαση του κράτους κρίνεται απαραίτητη, ώστε να αναστραφεί η αρνητική πορεία της μαστίχας, με την ενίσχυση των μαστιχοπαραγωγών, την παροχή κινήτρων και τη βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας. Απαιτείται, επίσης, η επαναφορά των επιδοτήσεων, είτε από τα εθνικά, είτε από τα κοινοτικά κονδύλια, καθώς και του εξαγωγικού πριμ. Ακόμα, πρέπει να αναπτυχθεί η έρευνα στον τομέα των νέων εφαρμογών και της εμπορίας και να γίνει το προϊόν ευρύτερο γνωστό στις διεθνείς αγορές.

Το μοναδικό αυτό φυσικό προϊόν στον κόσμο παράγεται με ειδική διαδικασία από τον κορμό του Μαστιχοφόρου Σχίνου ή μαστιχόδεντρο όπως ονομάζεται σήμερα το φυτό και η καλλιέργειά του είναι γνωστή στο νησί από αρχαιοτάτων χρόνων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι έχει πάμπολλες χρήσεις αφού χρησιμοποιείται, σαν αυτούσιο φυσικό προϊόν για μάσημα, στη μαγειρική, την οινοποιία, τη ζαχαροπλαστική, την αρτοποιία, την ιατρική και τη βιομηχανία.

Η διαδικασία για να παραχθεί η μαστίχα ξεκινά τον Μάη με την αποψίλωση των χωραφιών και το κέντημα των μαστιχόδεντρων. Στη συνέχεια, το Σεπτέμβρη γίνεται η συγκομιδή και η όλη διαδικασία τελειώνει το Δεκέμβρη, όταν το προϊόν καθαρισμένο πια παραδίδεται για τυποποίηση στην Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Τα μαστιχόδεντρα ευδοκιμούν μόνο σε 24 χωριά της νότιας Χίου, τα λεγόμενα Μαστιχοχώρια και περίπου 5.000 οικογένειες ζουν από το εκχύλισμά τους. Η ετήσια παραγωγή από το 1990 και μετά ακολουθεί καθοδική πορεία και εξαιτίας των πυρκαγιών και η εσοδεία του 1994 υπολογίζεται γύρω στους 100 τόνους. Επίσης, στο νησί έχουν δημιουργηθεί 20 πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί και μία δευτεροβάθμια οργάνωση, η οποία ασχολείται με την τυποποίηση και την εμπορία.

Το μεγάλο πρόβλημα πάντως που θέτουν οι μαστιχοπαραγωγοί είναι η χαμηλή τιμή που πωλούν τη μαστίχα, με συνέπεια να αποκομίζουν ένα ισχνό μεροκάματο. Η τιμή που πληρώνονται οι παραγωγοί είναι κατά μέσο όρο γύρω στις 7.000 δρχ. το κιλό και η Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου την εμπορεύεται με 10.000 δρχ. το κιλό κατά μέσο όρο, αφού πρώτα την τυποποιεί.

Ο "Ρ" μίλησε με ανθρώπους που βρίσκονται μέσα στην παραγωγή της μαστίχας, οι οποίοι καταθέτουν τη δική τους άποψη.

"Δε νοείται Χίος χωρίς μαστίχα", λέει ο Πρόεδρος της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών Κώστας Γανιάρης."Η μαστίχα είναι ένα προϊόν που έχει δεθεί άρρηκτα με την ιστορία, τον πολιτισμό, τον κοινωνικό ιστό και το εμπόριο της Χίου. Είναι χρέος της πολιτείας να την προστατέψει. Εμείς σαν Ενωση δεν μπορούμε να αυξήσουμε την τιμή και να επιβάλουμε την τιμή που επιθυμούμε. Αυτό που προσπαθούμε είναι να ανοίξουμε νέες αγορές και να επεκτείνουμε τις χρήσεις της μαστίχας. Επίσης πρέπει να εκσυγχρονιστεί ο τρόπος παραγωγής ώστε να μειωθεί το κόστος σε όλες τις μορφές του. Αυτό μπορεί να γίνει με την υιοθέτηση μηχανικών τρόπων στη διαδικασία παραγωγής και τη συλλογή υγρής μαστίχας".

Από την πλευρά του ο Γιώργος Ψαρούδης,πρώην μέλος του ΔΣ της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών και μέλος της ΝΕ Χίου του ΚΚΕ, επισημαίνει πως η τιμή της μαστίχας είναι χαμηλή. "Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαστιχοπαραγωγοί του νησιού - τονίζει - οφείλονται στη γενικότερη κυβερνητική πολιτική απέναντι στην Ενωση Μαστιχοπαραγωγών και στην κυρίαρχη λογική των διοικήσεών της, που τις καθιστούσε τοποτηρητές των εκάστοτε κυβερνητικών επιλογών. Οφείλονται επίσης στο κόψιμο, από την ΕΕ, των επιδοτήσεων και των εξαγωγικών πριμ, στα υψηλά επιτόκια της ΑΤΕ και στις υπέρογκες αυξήσεις των λιπασμάτων και των γεωργικών εφοδίων. Ακόμη, αρνητικό ρόλο παίζουν τα κίνητρα που δίνονται στα πλαίσια της ΚΑΠ, για τη δάσωση των χωραφιών και τη μετατροπή των μαστιχόδεντρων σε δάση. Αν δεν υπάρξουν άμεσα λύσεις στα παραπάνω προβλήματα, τότε οι μαστιχοπαραγωγοί θα ξεκληριστούν. Πρέπει, λοιπόν, η κυβέρνηση να ενδιαφερθεί για τη μαστίχα και να πάρει ουσιαστικά μέτρα για την προστασία του εισοδήματος των μαστιχοπαραγωγών και της Ενωσης, αν δε θέλει να μετατραπεί η Χίος σε βραχονησίδα υπό εκποίηση".

Την αύξηση του κόστους παραγωγής, σε συνδυασμό με τη χαμηλή τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός βλέπει ως βασικό πρόβλημα ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Μαστιχοπαραγωγών Νενήτων Γιώργος Σταματιός."Η κατάσταση αυτή λειτουργεί ως τροχοπέδη για τη συνέχιση της καλλιέργειας της μαστίχας και της ένταξης νέων αγροτών στη διαδικασία παραγωγής", τονίζει ο ίδιος.

Ο Αργύρης Ζερβούδης,μέλος του ΔΣ του Συνεταιρισμού Πατρικών, θυμίζει και τις καταστροφές που υπέστησαν πολλοί μαστιχοπαραγωγοί από τις μεγάλες πυρκαγιές του 1990 και του 1994. "Πρόσθετος λόγος μείωσης της παραγωγής μαστίχας είναι και οι πυρκαγιές, αφού 260.000 μαστιχόδεντρα κάηκαν και η παραγωγή μειώθηκε κατά 45 τόνους. Για το απολεσθέν εισόδημα των παραγωγών που καταστράφηκαν το 1990 κανείς δεν ενδιαφέρθηκε - λέει ο Αργ. Ζερβούδης - ενώ το ίδιο φαίνεται πως θα συμβεί και το 1994. Επίσης, το 1990 δε δόθηκαν κίνητρα - χρηματικές αποζημιώσεις - ώστε να γίνουν οι απαραίτητες καλλιεργητικές προσπάθειες για να ξαναβλαστήσουν τα καμένα. Αντί, λοιπόν, να δοθούν κίνητρα για ανάπτυξη της μαστιχοκαλλιέργειας, μεθοδεύτηκε η τροποποίηση του κοινοτικού κανονισμού 2080/92 και προπαγανδίζεται η αντιπαραγωγική διαδικασία μετατροπής της γεωργικής γης σε δασική με τη μέθοδο της "ανασχοίνωσης", που εξυπηρετεί καθαρά τους αντιαγροτικούς στόχους της ΕΕ".

Η χαμηλή τιμή της μαστίχας και η σκληρή εργασία που απαιτείται για την παραγωγή της, είναι δύο από τα βασικά προβλήματα κατά τον Κώστα Μονιώδη μαστιχοπαραγωγό, από την Κοινή Χίου. "Ο παραγωγός νιώθει ανασφάλεια γιατί εκτός των άλλων εξαρτάται απόλυτα από τις καιρικές συνθήκες. Αν βρέξει για παράδειγμα το καλοκαίρι, τότε η παραγωγή καταστρέφεται και καταλαβαίνετε,όταν εξαρτάται κανείς από τις καιρικές συνθήκες τότε είναι χαμένος". Μεγάλο όμως πρόβλημα για τον Κ. Μονιώδη είναι και η έλλειψη επαρκούς παραγωγής της μαστίχας που διώχνει το προϊόν για πάντα από τις ξένες αγορές.

"Αν σταματήσει η παραγωγή μαστίχας θα αιμορραγήσει η περιοχή μας", λέει η Πόπη Σύλλα από την Καλημασιά. "Οπως είναι τα πράγματα τώρα, κανείς δεν μπορεί να ζήσει από τη μαστίχα. Εγώ έχω 800 δέντρα και δουλεύω ασταμάτητα από το Μάη μέχρι τον Δεκέμβρη για να βγάλω 1.000.000 δρχ. Καταλαβαίνετε ότι τα λεφτά αυτά δεν είναι αρκετά για να ανταποκριθούμε στις ανάγκες μας. Αυτό που θέλω από την κυβέρνηση είναι να βρει τρόπους να μας βοηθήσει".

Στο ίδιο χωριό μιλήσαμε και με τον 70χρονο Γιώργο Συράκη,ο οποίος δουλεύει από 6 χρονών στη μαστίχα. "Για μας η μαστίχα σημαίνει βίωμα, σημαίνει μεράκι και όλοι εδώ θέλουμε ένα πράγμα: Την αξιοποίησή της. Η τιμή όμως είναι μικρή και οι 6.000 με 7.000 δρχ. που παίρνουμε το κιλό, μας προσφέρουν μόνο ένα μικρό μεροκάματο. Αυτό που πρέπει να γίνει - τονίζει - είναι να αυξηθεί η τιμή και κατά συνέπεια η παραγωγή, για να μπορέσουμε να ζήσουμε και να μη χαθεί η μοναδική στον κόσμο μαστίχα Χίου".