"Εδώ". Τη λέξη αυτή ψιθύρισε η μεγάλη χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν,όταν το 1903 στάθηκε για πρώτη φορά στο μικρό λόφο της "Αύρας" στο Βύρωνα. Εκεί έκανε την πιο αγαπημένη της κίνηση. Εριξε το κεφάλι της προς τα πίσω, όπως στις σκηνές των Διονυσιακών τελετών, που είχε μελετήσει στα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα ελληνικά αγγεία. Και "εδώ" έχτισε με πεντελική πέτρα το σπίτι της, που στις αρχές του 20ού αιώνα αποτέλεσε το στέκι πολλών πνευματικών ανθρώπων της εποχής, αλλά και σχολή χορού, όπου χόρευαν τα Ελληνόπουλα. Μια σχολή, όμως, όπου ο χορός δε διδασκόταν, απλά χορευόταν.

Για αρκετό χρονικό διάστημα η σημαντική αυτή γωνιά του πολιτιστικού μας παρελθόντος - το σπίτι της Ντάνκαν στο λόφο Κοπανά, όπως τον λένε οι κάτοικοι της περιοχής - έμεινε στο έλεος της εγκατάλειψης. Μετά τη μεταπολίτευση λειτούργησε σαν θέατρο, όπου δόθηκαν σημαντικές θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις. Ωστόσο, το μέγεθος της πολιτιστικής της αξίας αναγνωρίστηκε και τυπικά το Νοέμβρη του 1994, όταν ο Δήμος Βύρωνα ολοκλήρωσε την αναπαλαίωση του σπιτιού της Ντάνκαν και δημιούργησε πάνω στους τέσσερις τοίχους που είχαν απομείνει το Κέντρο Μελέτης και Ερευνας Χορού Ισιδώρας και Ραϋμόνδου Ντάνκαν.

Ο πρώην δήμαρχος Βύρωνα Δημήτρης Νικολαφιδης μας εξηγεί πώς ο Δήμος αξιοποίησε το πολιτιστικό αυτό κεφάλαιο: "Πριν από 15 χρόνια περίπου αποκτήσαμε και επίσημα την κυριότητα του σπιτιού της Ντάνκαν, το οποίο μετά το θάνατό της πέρασε στους κληρονόμους της. Οταν το αγοράσαμε, το σπίτι είχε πέσει. Είχαν μείνει μόνο οι τοίχοι, πάνω στους οποίους χτίστηκε και το σημερινό Κέντρο. Με τη βοήθεια της Μελίνας Μερκούρη, πήραμε την άδεια από το Σύνδεσμο Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών του υπουργείου Πολιτισμού που απαιτούνταν τότε για αναπαλαίωση κτιρίων και αρχίσαμε το χτίσιμο".

Ο χώρος διαμορφώθηκε γοργά, όχι όμως και βιαστικά, με απόλυτο σεβασμό στην ιστορική παράδοση. Στους τέσσερις πέτρινους τοίχους που είχαν απομείνει από το "Ανάκτορο του Αγαμέμνονα" - όπως βάπτισε το σπίτι της η Ντάνκαν - προστέθηκαν κι άλλες πέτρες που πάρθηκαν από την Πεντέλη. Και το σπίτι ξαναγεννήθηκε με τη μορφή του Κέντρου Μελέτης και Ερευνας Χορού. Διατηρήθηκαν οι δυο αίθουσες, τις οποίες αποκαλούμε και σήμερα με τις ονομασίες που τους είχε αποδώσει η Ντάνκαν, δηλαδή "Διόνυσος" και "Απόλλων".Τα χρήματα που χρειάστηκαν για την κατασκευή του Κέντρου αντλήθηκαν αποκλειστικά από τον προϋπολογισμό του Δήμου. "Ουδέποτε πήραμε λεφτά από το υπουργείο Πολιτισμού. Καταφέραμε, ωστόσο, να φτιάξουμε μια αξιόλογη Ακαδημία Χορού", μας είπε ο Δημήτρης Νικολαφιδης. Το ποσό που δαπανήθηκε ήταν αρκετά υψηλό και το αποτέλεσμα εντυπωσιακό. "Νομίζω ότι ο Δήμος Βύρωνα είναι από τους λίγους που δαπάνησε τόσα χρήματα για έναν χώρο που εξυπηρετεί καθαρά τον πολιτισμό και ιδιαίτερα τον χορό, που τόσο έχει υποβαθμιστεί στην Ελλάδα", μας λέει η Αιμιλία Δημοπούλου,υπεύθυνη της διοίκησης του Κέντρου. Το σίγουρο είναι ότι έπιασαν τόπο... κι αυτό το βλέπεις στα γελαστά πρόσωπα των παιδιών, αλλά και των πιο μεγάλων που έρχονται εδώ.

Στα εγκαίνια του Κέντρου, που έγιναν την 1η Νοέμβρη 1994, ήρθαν "διονυσιακοί" χορευτές (λέγονται έτσι επειδή χορεύουν το χορό της Ντάνκαν) απ' όλο τον κόσμο. Στις τετραήμερες εκδηλώσεις που έγιναν, συμμετείχε και η ανιψιά της Ντάνκαν, κόρη του αδερφού της Ραϋμόνδου, η οποία διευθύνει στο Σαν Φρανσίσκο ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα χορού που διδάσκουν το χορό της Ντάνκαν. "Εχουμε συνεργασία με το κέντρο αυτό, αλλά και με άλλους συλλόγους, ανά τον κόσμο, που είναι εμπνευσμένοι από την Ντάνκαν και από την αρχαία ελληνική τέχνη. Στην Ιαπωνία, μάλιστα, υπάρχει σύλλογος με την ονομασία Κοπανά, όπως λέγεται ο λόφος όπου έχτισε το σπίτι της η Ντάνκαν", σημειώνει η Αιμιλία Δημοπούλου.

Στο Κέντρο λειτουργούν τμήματα χορού για μικρά παιδιά και για ενήλικες, όπου διδάσκονται στοιχεία κλασικού και μοντέρνου χορού, κινησιολογία και παραδοσιακοί χοροί απ' όλο τον κόσμο. Ενώ δε λείπει και το θεατρικό παιχνίδι. Συγκεκριμένα υπάρχουν δύο τμήματα, όπου "γίνεται προσπάθεια να γνωρίσουν τα νέα παιδιά το θέατρο, να τους δοθούν τέτοια ερεθίσματα ώστε να βγάλουν προς τα έξω την προσωπικότητά τους", μας εξηγεί η Αιμιλία Δημοπούλου.

Μια άλλη, εξίσου ενδιαφέρουσα δραστηριότητα του Κέντρου είναι η διοργάνωση σεμιναρίων χορού για ηθοποιούς. Σ' όλες αυτές τις δραστηριότητες είναι εμφανής η επίδραση του χορού της Ντάνκαν. Η ίδια πίστευε πως ο χορός δεν είναι απλά μια τέχνη που απλώς επιτρέπει στην ανθρώπινη ψυχή να εκφραστεί, αλλά πάνω απ' όλα θεμελιώνει μια πιο φυσική αντίληψη των πραγμάτων. Κι αυτό επιβεβαίωνε στην πράξη, αρνούμενη να φορέσει τα στενά κορσάζ και τις πουέντ της μπαλαρίνας, τα οποία - όπως πίστευε - κατέστρεφαν τη φυσική ομορφιά του σώματος. Αντίθετα χόρευε πάντα με γυμνά πόδια, ενώ οι κινήσεις της αντανακλούσαν κινήσεις και χειρονομίες που θα έκανε ο άνθρωπος σε στιγμές πόνου, θυμού, τρόμου, όταν αυτές δεν προσκρούουν στην κοινωνική καταπίεση.

Αυτή η άποψη για τον χορό και την τέχνη, "βγαίνει" και από τους τέσσερις δασκάλους (δύο χορού και δύο θεάτρου). "Εμείς έχουμε την πολυτέλεια να προβάλλουμε τον ελεύθερο χορό, ώστε ο χορευτής, μέσα από τις δικές του κινήσεις, να εκφράσει αβίαστα την προσωπικότητά του. Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται για μια κερδοσκοπική σχολή. Εμείς δεν πρόκειται να πούμε λόγια που θα προσελκύσουν τους γονείς για να φέρουν τα παιδιά τους εδώ. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε στα παιδιά μια ευαισθησία στις τέχνες και να μην βλέπουν το χορό σαν ένα μάθημα που πρέπει να μάθουν", μας λέει η Αιμιλία Δημοπούλου.

Στους στόχους του Κέντρου είναι να δημιουργήσει κι ένα εργαστήρι μελέτης και εκμάθησης παραδοσιακών μουσικών οργάνων απ' όλο τον κόσμο. Ενώ στα άμεσα σχέδια περιλαμβάνεται και η δημιουργία καλλιτεχνικής Βιβλιοθήκης - Βιντεοθήκης με έμφαση σε ό,τι αφορά στο χορό, αλλά και στο θέατρο. Η υλοποίησή του θα καταλήξει στη λειτουργία της πρώτης, σε ολόκληρη τη χώρα, εξειδικευμένης καλλιτεχνικής βιβλιοθήκης με πιλοτικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται, όμως, για ένα δαπανηρό εγχείρημα που από μόνος του ο Δήμος δεν μπορεί να υλοποιήσει. Και ίσως είναι μια ακόμη ευκαιρία για τους κρατικούς φορείς να αποδείξουν το ενδιαφέρον τους για τη δημοτική πρωτοβουλία και ανάπτυξη, αλλά και γι' αυτόν ιδιαίτερα το χώρο, που προβάλλει τον ελληνικό πολιτισμό διεθνώς.

Χριστίνα ΔΙΑΜΑΝΤΗ

Η Βορειοαμερικανίδα χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν ήταν η πρώτη που συνέλαβε την ιδέα ενός χορού ελεύθερου, εμπνευσμένου από την ίδια τη φύση. Γεννημένη το 1878 στον Αγιο Φραγκίσκο, εκδήλωσε από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον της για την τέχνη και το χορό, που την "εξέθεσε" σε αμέτρητους θριάμβους.

Οι χορευτικές κινήσεις της Ντάνκαν ήταν φυσικές, παρορμητικές, παραμερίζοντας τους κανόνες του ακαδημαϊκού χορού, τον οποίο θεωρούσε αφύσικη και τεχνητή πειθαρχία. Η Ντάνκαν χόρευε πάντα με γυμνά πόδια, χωρίς σκηνογραφία, αλλά με αραχνοφυφαντους, λιτούς και συχνά κοντούς χιτώνες, εφόσον θέλησε να εμπνευστεί από μορφές της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Το 1899 αρχίζει η πορεία της ανά την Ευρώπη και το 1903 έρχεται στην Ελλάδα. Αγόρασε από τους αδερφούς Γκιώνη το λόφο Κοπανά στο σημερινό οικισμό του Βύρωνα και εκεί άρχισε να χτίζει το σπίτι της. Με ομάδες από Ελληνόπουλα που συγκρότησε, εφάρμοζε χορευτικά τα συμπεράσματα των μελετών της για την αρχαία ελληνική τέχνη και όρχηση, κατά τους αρχαίους Ελληνες. Εκτοτε, η Ισιδώρα ερχόταν και ξαναρχόταν στην Ελλάδα. Το χορό της μιμήθηκαν πολλοί σπουδαίοι χορευτές, ενώ η ίδια έλεγε: "Δεν προκάλεσα το χορό μου, υπήρχε μέσα μου και τον ξύπνησα".