Πενήντα τρία χρόνια έχουν περάσει από τον Αύγουστο του 1944, όταν οι Γερμανοί εκτέλεσαν μαζί με άλλους πατριώτες την Βασιλική Σταυροπούλου,τη "Μάνα του αντάρτη". Ηταν η γυναίκα που ενέπνευσε το ομώνυμο τραγούδι που έγινε γνωστό σ' όλη την Ελλάδα. Ομως λίγοι γνωρίζουν την ιστορία και το όνομα αυτής της γυναίκας του λαού, πως όπως χιλιάδες άλλες τα έδωσε όλα στον αγώνα, πεθαίνοντας με το όραμα της απελευθέρωσης να την πλησιάζει. Την ιστορία της αφηγείται ο Ευάγγελος Μαχαίρας, συνθέτης του εμβατηρίου, στο βιβλίο του "Πενήντα χρόνια μετά" (έκδοση "Σύγχρονη εποχή")

"Ενας αντιπροσωπευτικός τύπος της Ελληνίδας που πρωτοστάτησε στον απελευθερωτικό αγώνα ήταν η Βασιλική Σταυροπούλου, από το Βασαρά της Λακωνίας", γράφει ο Ε. Μαχαίρας. Πολλοί κάτοικοι του χωριού αυτού έχουν και θερινή κατοικία στα Βέροια που είναι πιο ορεινό και πιο δροσερό χωριό. Ανάμεσα σ' αυτούς και η οικογένεια Σταυροπούλου. Είχε δύο παιδιά φοιτητές και τα δύο, ΕΠΟΝίτες που είχαν ριχτεί με ενθουσιασμό στον αγώνα και η κυρά - Βασιλική ήταν ο κινητήριος μοχλός όλων των γυναικείων οργανώσεων στα Βέροια. Δραστήρια γυναίκα, ακούραστη, πρόσχαρη, ευγενική, ήταν από πολύ πρωί σε κίνηση. Συγκέντρωνε τις γυναίκες για ζύμωμα, φούρνισμα, πλύσιμο και κάθε άλλη υπηρεσία που χρειάζονταν το αντάρτικο, μοίραζε υλικά για πλέξιμο, συγκέντρωνε τα έτοιμα πλεκτά, τα παράδινε στην ΕΤΑ (Επιμελητεία του Αντάρτη) συμμετείχε στην τοπική αυτοδιοίκηση, οργάνωνε γυναικείες ομάδες για διάφορες αποστολές και φυσικά σε όλες αυτές ήταν πρώτη, δεν έδινε μόνο κατευθύνσεις, αλλά εργαζόταν πρώτη και καλύτερη. Εδινε δηλαδή το παράδειγμα.

" Η γυναίκα αυτή έμοιαζε σε πολλά (δραστηριότητα, καλοσύνη, εξυπνάδα), με τη μητέρα μου και γι' αυτό το λόγο με συγκινούσε ιδιαίτερα. Αλλά ήταν και ο αντιπροσωπευτικός τύπος της ηρωίδας Ελληνίδας, της Σουλιώτισσας, της γυναίκας της Πίνδου. Τα παιδιά την είχαν ονομάσει "η μάνα του αντάρτη".

" Και ένα βράδυ ανάβλυσε στην καρδιά μου η επιθυμία να γράψω γι' αυτή ένα τραγούδι. Εγραψα, λοιπόν, τους παρακάτω στίχους με τον τίτλο:

Η μάνα του αντάρτη

Μέσα στην καταιγίδα του πολέμου, / στου φασισμού τη μαύρη σκοτεινά, /

πήρες ντουφέκι και θέλεις γιε μου/ να πας αντάρτης, επάνω στα βουνά. /

"Σκλάβος δε θέλεις εσύ να ζήσεις, / σκλαβιάς δε στέργεις σίδερα βαριά. /Πήρες ντουφέκι, θες να πολεμήσεις/ για της Ελλάδας μας τη λευτεριά. /

γεμίζουν γιε μου δάκρυα τα μάτια, / και σπαρταρά η δόλια μου η καρδιά, / τα σωθικά μου γίνονται κομμάτια/ τώρα που φεύγεις με τ' άλλα τα παιδιά. /

Ομως, παιδί μου, χτυπάει η καμπάνα, / έφτασε η ώρα η σκληρή του χωρισμού/

Σήκω, κι εγώ σαν Ελληνίδα μάνα, / σε θέλω σταυραϊτό του λυτρωμού. /

Με του ΕΛΑΣ τους ένδοξους αντάρτες/ τη λευτεριά να φέρετε στη γη, /

νέας ζωής, εμπρός επαναστάτες, για να ροδίσει ολόφωτη αυγή. /

" Οι στίχοι άρεσαν στους αντάρτες, συνεχίζει ο Ευάγγ. Μαχαίρας. Ολοι έβλεπαν σ' αυτούς τη δική τους μάνα. Αλλά το πρόβλημα ήταν η μουσική. Δεν είχα ούτε τα στοιχειώδη προσόντα του συνθέτη. Αρχισα όμως να δοκιμάζω μουσικά μοτίβα που θα μπορούσαν να ταιριάσουν με τους στίχους. Και την άλλη μέρα είχα κάνει την εκλογή μου. Το βράδυ καθόμουν με τους αντάρτες της διμοιρίας πολυβόλων στο τζάκι ενός σπιτιού των Βεροίων, τους το τραγούδησα και τους άρεσε πολύ. Το έμαθαν αμέσως και την άλλη μέρα το πρωί ξεκινήσαμε για τις ασκήσεις μας με αυτό το εμβατήριο. Οι αντάρτες των άλλων διμοιριών αιφνιδιάστηκαν, αλλά το έμαθαν γρήγορα και κάθε πρωί το τραγουδήσαμε όλοι μαζί. Σε λίγες μέρες είχε διαδοθεί σ' όλα τα τμήματα του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου και μέσα σ' ένα μήνα σ' όλα τα τμήματα της Πελοποννήσου. Ως το τέλος του 1943 είχε περάσει τον Κορινθιακό και τραγουδιόταν στη Ρούμελη, καθώς επίσης και στη Ζάκυνθο, και στην Κεφαλλονιά. Σίγουρα τα τραγούδια του Καρβούνη και του Ρώτα ήταν καλύτερα. Αλλά "η μάνα του αντάρτη" είχε συναίσθημα και μίλαγε στην καρδιά των ανταρτών και γρήγορα έγινε πανελλήνιο εμβατήριο.

" Εμείς οι αντάρτες του Πάρνωνα που γνωρίζαμε την Βασιλική Σταυροπούλου, το συνδέσαμε και με την ηρωική αυτή Ελληνίδα. Και όταν ύστερα από πολλούς μήνες(τον Αύγουστο 1944) την έπιασαν οι Γερμανοί και την εκτέλεσαν μαζί με άλλους πατριώτες έξω από τη Σπάρτη, το τραγουδούσαμε και δακρύζαμε.... "

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ:

1. Γνωστή όπερα του Μπιζέ - Κι αυτός ο νόμος αναφέρεται.2. Πολιτικός σχηματισμός - Το αντιμάμαλο στη γλώσσα των ναυτικών - Γεωργικό εργαλείο με το οποίο σκάβουν τη γη. 3. Το επισκέπτεσαι φεύγοντας απ' το γιατρό - Το όνομα του Χατσατουριάν. 4. Τα διακρίνει αγνότητα - Γίγαντας της Ινδικής μυθολογίας. 5. Εχει τα ιδανικά του - Ανυπάκουος, απείθαρχος. 6. Συνδέει τον Κίπλινγκ με τον Βάρναλη - Ελληνικό ποτάμι - Υπάρχουν πολλοί στο Στερέωμα. 7. Αλλαζαν συχνά τις κυβερνήσεις τους - Ενίοτε, γίνεται πολύ για τίποτα - Στην αρχή, διστάζει. 8. Ζωτικό υγρό - Το όνομα του διάσημου Χόφμαν. 9. Αρχή αρχαίου όρκου - Εκμηδενίζουν τις... αποστάσεις - Μάρκα υγρού σαπουνιού. 10. Δίκυκλα οχήματα - Γερμανός φιλόσοφος και θρησκειολόγος. 11. Τροπικό τσελεμεντέδων - Μουσικός όρος. 12. Χαϊδευτικό γυναικείου ονόματος - Ενα κύμα, που δε μοιάζει με τα άλλα - Πολλαπλάσιό του είναι το εκτάριο. 13. Εκεί σεργιάνιζε τα όνειρά του ο Μακρυγιάννης - Πνευστό μουσικό όργανο. 14. Μάρκα παλιών κασμιριών - Στεγανόποδο πτηνό (καθ. ) - Εδρασε στην Κατοχή.

ΚΑΘΕΤΑ:

1. Ενότητες στις οποίες διαιρείται ένα βιβλίο - Μορφή καταδίωξης. 2. Σκληρή και στιλπνή ουσία που καλύπτει τα δόντια - Υποδιαίρεση της βούας στην αρχαία Σπάρτη. 3. Το πιο γνωστό των αρχαίων πεδίων - Αδυναμία ενέργειας από σύγχυση του μυαλού. 4. Κάποιοι τη βάζουν σε μια κοιλότητά τους - Νοστιμίζει τα φαγητά (καθ. ). 5. Γάλλος τυπογράφος, που ανακάλυψε σύστημα στερεοτυπίας - Περιοχή του... Βόλου - Ερυθρά βαφή - Ενδιαφέρει το βιολόγο. 6. Καρποί δέντρου - Των διαστημοπλοίων γίνεται από τους πυραύλους. 7. Παλιά οργάνωση, αντίστοιχη του ΝΑΤΟ των κρατών της νοτιοανατολικής Ασίας - Ξύλινο υποστήριγμα. 8. Ποιητικός ο καλπασμός του - Δεν έχει ακόμα σκαλιστεί. 9. Ιστορική πόλη της Αγγλίας - Αυτά αναφέρονται σε μια ήπειρο. 10. Είχε στο κεφάλι του τον ηλιακό δίσκο - Αδύνατο να λιώσουν - Τα παραρτήματά του πολλά. 11. Δεν έχουν άνεση κι ευρυχωρία - Το όνομα του Μπαλζάκ. 12. Οπου σκούπα κι αυτό - Διατέλεσε Γραμματέας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος - Συστατικά του... λίπους. 13. Ασιατικό κρατίδιο - Μάρκα αυτοκινήτων - Εχει θεραπευτικές ιδιότητες. 14. Ενδεικτικά ή και σπάνια - Λιμάνι της Αλγερίας.

ΛΥΣΗ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ:

1. ΚΑΡΜΕΝ - ΑΓΡΑΦΟΣ 2. ΕΔΑ - ΡΕΣΤΙΑ - ΑΜΗ 3. ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ - ΑΡΑΜ 4. ΑΜΙΑΝΤΑ- ΡΑΒΑΝΑ 5. ΛΑΟΣ - ΑΤΑΚΤΟΣ 6. ΑΝ - ΕΒΡΟΣ - ΗΛΙΟΙ 7. ΙΤΑΛΟΙ - ΚΑΚΟ - ΜΑ 8. ΑΙΜΑ - ΝΤΑΣΤΙΝ 9. ΝΗ - ΚΙΑΛΙΑ - ΑΒΑ 10. ΜΗΧΑΝΑΚΙΑ - ΟΤΟ 11. ΑΛΑ - ΟΣΤΙΝΑΤΟ 12. ΝΙΝΑ - ΩΣΤΙΚΟ - ΑΡ 13. ΙΛΙΣΟΣ - ΟΚΑΡΙΝΑ 14. ΑΛΑ - ΝΗΣΣΑ - ΕΠΟΝ.

ΚΑΘΕΤΑ:

1. ΚΕΦΑΛΑΙΑ - ΜΑΝΙΑ 2. ΑΔΑΜΑΝΤΙΝΗ - ΙΛΑ 3. ΡΑΡΙΟ - ΑΜΗΧΑΝΙΑ 4. ΜΑΣΕΛΑ - ΑΛΑΣ 5. ΕΡΑΝ - ΒΟ - ΚΝΑ - ΟΝ 6. ΝΕΚΤΑΡΙΝΙΑ - ΩΣΗ 7. ΣΕΑΤΟ - ΤΑΚΟΣ 8. ΑΤΙ - ΑΣΚΑΛΙΣΤΟΣ 9. ΓΙΟΡΚ - ΑΣΙΑΤΙΚΑ 10. ΡΑ - ΑΤΗΚΤΑ - ΙΚΑ 11. ΑΒΟΛΟΙ - ΟΝΟΡΕ 12. ΦΑΡΑΣΙ - ΝΑΤΑ - ΙΠ13. ΟΜΑΝ - ΟΜ - ΒΟΤΑΝΟ 14. ΣΗΜΑΔΙΑΚΑ - ΟΡΑΝ.