Πάντα η κατάρτιση ενός κρατικού προϋπολογισμού είχε βαρύνουσα σημασία, λόγω ακριβώς των οικονομικών μεγεθών που ενσωματώνονται σ' αυτόν και των παραμέτρων οικονομικής πολιτικής οι οποίες εφαρμόζονται.

Για να έχουμε κάποιο μέτρο σύγκρισης των οικονομικών του μεγεθών αναφέρουμε ότι τα έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού του 1997 (δεν περιλαμβάνεται το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων) ανέρχονται στο 26,7% του ΑΕΠ, ενώ οι δαπάνες στο 33% του ΑΕΠ. Πρόκειται για τεράστια οικονομικά μεγέθη τρισεκατομμυρίων δραχμών τα οποία συγκεντρώνονται από τους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς του κράτους (σκέλος εσόδων) και αναδιανέμονται μέσω των υπουργείων προς διάφορους τομείς (σκέλος δαπανών). Η συγκέντρωση και διαχείριση από την πλευρά του αστικού κράτους τέτοιων τεράστιων οικονομικών μεγεθών, που επηρεάζουν αποφασιστικά όλες τις πλευρές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας, έχουν καταστήσει του ίδιους τους Κρατικούς Προϋπολογισμούς πεδία ταξικής πάλης, τα οποία αγκαλιάζουν μεγάλες ομάδες της ελληνικής κοινωνίας. Η κινητικότητα κοινωνικών ομάδων και τάξεων είναι πέρα για πέρα λογική, δεδομένου ότι η κατανομή και ανακατανομή του δημιουργούμενου κοινωνικού πλεονάσματος υπήρξε πάντα αντικείμενο αντιπαλότητας και σύγκρουσης. Στα πλαίσια αυτά η εισοδηματική πολιτική που εξαγγέλλεται κάθε χρόνο για το δημόσιο τομέα, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό και την "πυξίδα" για τις εισοδηματικές αυξήσεις του ιδιωτικού τομέα. Η φορολογική και αναδιανεμητική πολιτική επίσης επηρεάζουν εκατομμύρια Ελληνες πολίτες, ενώ το Πρόγραμμα Κρατικών Προμηθειών είναι η "πέτρα του σκανδάλου" και των διαπλοκών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων, όπως αρέσκονται να ονομάζουν σήμερα την κρατικομονοπωλιακή φάση του καπιταλισμού

Το διάστημα που διανύουμε έχει πυκνώσει η αρθρογραφία του Τύπου για την πορεία κατάρτισης του Κρατικού Προϋπολογισμού του 1998, ενώ τα οικονομικά υπουργεία βρίσκονται σε πυρετώδη κίνηση, καθώς οι συσκέψεις διαδέχονται η μία την άλλη. Η κινητικότητα αυτή θα αυξάνεται όσο θα πλησιάζουμε προς τις 30 Νοέμβρη, καταληκτική ημερομηνία για την κατάθεση του Κρατικού Προϋπολογισμού στη Βουλή.

Για μία ακόμη φορά ο Κρατικός Προϋπολογισμός του επόμενου χρόνου θα καταρτιστεί με... το κεφάλι κάτω. Αναφερόμαστε, βέβαια, στο ότι η κατάρτιση του προϋπολογισμού ξεκινάει από μερικές δογματικές και "μη επιδεχόμενες συζήτηση" παραδοχές, την... εξής μία: Οτι στο τέλος του 1998 το δημοσιονομικό έλλειμμα θα πρέπει να βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο, τέτοιο που να υπηρετεί το γενικότερο στόχο για μείωση του ελλείμματος της Γενικής Κυβέρνησης (σύμφωνα με τα κριτήρια Μάαστριχτ) στο 2,4%! Αυτός ο στόχος, ο οποίος έχει αποκτήσει στοιχεία φετίχ, συμπυκνώνει σήμερα όλες τις επιμέρους πολιτικές της άρχουσας τάξης, την προοπτική της, τις ελπίδες της, τις πολιτιστικές της αξίες. Καμία αναφορά στην αναγκαιότητα οικονομικής μεγέθυνσης (της καπιταλιστικής εννοείται), στη συγκέντρωση πόρων για την ενίσχυση παραγωγικών κλάδων ή και σε τελική ανάλυση τη διατήρηση αυτού του ελλιπέστατου "κοινωνικού κράτους". Ολα αυτά είναι στόχοι και οράματα μίας "παρωχημένης" εποχής. Σήμερα ο οικονομικός σχεδιασμός είναι φράση αιρετική, όπως και η στήριξη οικονομικών κλάδων, ενώ οι κοινωνικές δαπάνες βρίσκονται σε συνεχή διαδικασία συρρίκνωσης. Σύμφωνα με τα κυρίαρχα νεοφιλελεύθερα δόγματα, σε προβλήματα όπως η παραγωγική ανάπτυξη, η ανεργία, η περιφερειακή πολιτική, η παιδεία, ο αθλητισμός... το κράτος πρέπει να εγκαταλείψει το ρυθμιστικό του ρόλο και να εμπιστευτεί τη λύση του στις "δυνάμεις της αγοράς", δηλαδή στο κεφάλαιο που ελέγχει και κατευθύνει τις αγορές με κριτήριο το κέρδος. Στη λογική αυτή είναι υποταγμένος και ο Κρατικός Προϋπολογισμός του 1998, όπως και όλοι οι προηγούμενοι.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού του 1997, η πορεία του οποίου θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και τους στόχους του 1998. Σήμερα, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο προϋπολογισμός του 1997 θα παρουσιάσει έλλειμμα μεγαλύτερο από το προβλεπόμενο. Πόσο μεγαλύτερο όμως θα είναι; Αν πιστέψουμε τον πρώην ειδικό γραμματέα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, Δ. Δρίτσα, που έστειλε σημείωμα προς τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και σύμφωνα με άλλες πληροφορίες και στον ίδιο τον πρωθυπουργό, σε ανύποπτο χρόνο, το επιπλέον έλλειμμα του φετινού προϋπολογισμού θα φτάσει τα 700 δισ. δραχμές. Οι δυσχέρειες εκτέλεσης του προϋπολογισμού υπήρξαν και η αιτία της απομάκρυνσης, εν μέσω θέρους, του Δ. Δρίτσα, ενός έμπειρου στελέχους, το οποίο στη διάρκεια της μακραίωνης θητείας του είχε συνεργαστεί με 37 (!) υπουργούς. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι, τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση μπροστά σε αυτή την κατάσταση. Γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο να καταρτίσει ένα νέο προϋπολογισμό μεταφέροντας ένα βάρος από τον προηγούμενο, αν όχι 700, τουλάχιστον 500 δισ. δραχμών! Ολο και περισσότερο πληθαίνουν οι πληροφορίες ότι η κυβέρνηση θα καταφύγει σε αλχημείες μεταφοράς κονδυλίων που αφορούν τόκους κρατικών δανείων σε προηγούμενα χρόνια, ώστε να παρουσιάσει στο τέλος του 1997 όσο το δυνατό μικρότερο κρατικό έλλειμμα. Μία τέτοια εξέλιξη καθόλου δεν πρόκειται να μας εκπλήξει, καθώς καθημερινά είναι πλέον τα δημοσιεύματα ότι οι μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης καταφεύγουν σε διάφορες αλχημείες, ώστε να παρουσιάζουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα μικρότερα από τα πραγματικά. Φαίνεται ότι η πορεία προς την επίτευξη των κριτηρίων του Μάαστριχτ συνοδεύεται με μία άνθηση της λογιστικής αλχημείας, η οποία συντελείται υπό την υψηλή εποπτεία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.

Δε θα επιβληθούν νέοι φόροι μέσα στο 1998, ισχυρίστηκε στη Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός, αλλά θα επιχειρηθεί η αξιοποίηση του σημερινού οπλοστασίου. Ο δε υπουργός Οικονομικών είχε δηλώσει ότι το 1998 θα είναι έτος λιτότητας... για το κράτος.

Αν και το φορολογικό πρόβλημα είναι από τα πλέον σοβαρά για τους εργαζόμενους οι οποίοι πλήττονται από την πολιτική λιτότητας, διακινδυνεύουμε να πούμε ότι αυτό που πρωτίστως ενδιαφέρεται να επιτύχει η κυβέρνηση το 1998 είναι η μετάλλαξη της δομής του κράτους σε αντιδραστικότερη ακόμα κατεύθυνση. Στόχος: το ξεφόρτωμα από την κεντρική εξουσία (τα υπουργεία) όλων των κοινωνικών, προνοιακών, ασφαλιστικών, εκπαιδευτικών και ερευνητικών της χαρακτηριστικών, που υλοποιούν τα περίπου 7.000 ιδρύματα και φορείς του δημοσίου. Στη θέση, δηλαδή, ενός κρατικού εποικοδομήματος - οδηγού των σε καπιταλιστικό κέλυφος, κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων, θέλουν να δημιουργήσουν σήμερα έναν κρατικό μηχανισμό διεκπεραίωσης και υλοποίησης αποφάσεων που παίρνονται στις Βρυξέλλες και σε άλλα διεθνή κέντρα. Ολες οι υπόλοιπες δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνταν μέχρι πρότινος το κράτος - οδηγός, είτε περνούν και αυτές σε υπερεθνικά κέντρα (πχ περιφερειακή ανάπτυξη) είτε αναθέτουν τη λύση τους στις "δυνάμεις της αγοράς", στο ιδιωτικό δηλαδή κεφάλαιο, έναντι τιμολογίου. Αυτός είναι ο στόχος της διυπουργικής επιτροπής των υπουργείων Δημόσιας Διοίκησης, Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας, η οποία - αφού συγκέντρωσε πληροφορίες για τους περίπου 7.000 φορείς του δημοσίου και τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου - έχει ήδη καταθέσει τις προτάσεις της στον πρωθυπουργό. Οπως αναφέρουν παράγοντες της επιτροπής, θα υπάρχουν προτάσεις - "σοκ" για συγχωνεύσεις φορέων, κατάργησης άλλων, αλλαγής της νομικής τους μορφής κλπ. Οπως αναφέρουν οι ίδιοι παράγοντες, στόχος είναι οι χιλιάδες αυτοί φορείς, όσοι μείνουν, να λειτουργήσουν με ιδιωτικά - οικονομικά κριτήρια...

Ιδιαίτερο ρόλο για το σκοπό αυτό επιφυλάσσει η κυβέρνηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Μία Αυτοδιοίκηση, όμως, που θα στερείται πλήρως τα χαρακτηριστικά της έπαλξης για τις όποιες λαϊκές διεκδικήσεις, αλλά μία Αυτοδιοίκηση - προέκταση της κεντρικής εξουσίας, "διατεθειμένη να αναλάβει υποχρεώσεις", όπως επισήμαινε και ο πρωθυπουργός στη Θεσσαλονίκη. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και το σχέδιο για τις αναγκαστικές συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων ("Ι. Καποδίστριας") που προωθεί το υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης. Δε θα πρέπει άλλωστε να θεωρείται τυχαίο ότι συνδετικός κρίκος των δύο αυτών αντιδραστικών αλλαγών, που αφορούν τη δομή του κράτους, είναι ο ίδιος υπουργός, ο επί της Δημόσιας Διοίκησης, Αλ. Παπαδόπουλος, βασικός πολιτικός εκφραστής σε κυβερνητικό επίπεδο και διεκπεραιωτής των επιλογών των πιο αυταρχικών και επιθετικών κύκλων του κεφαλαίου.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ