Και ξαφνικά όλες οι μικροαστικές - και υποκριτικές, βέβαια - ενοχές βγήκαν στο παζάρι. Οπως, ακριβώς, βγαίνει η αλεπού. Ξεβράκωτες! Αδειες από - πραγματική - αυτογνωσία. Φτωχές και θλιμμένες. Σαν βρεγμένες γάτες. Και ξεχύθηκαν μέσα από τα βαθιά συμβιβασμένα κεφάλια τους εκατοντάδες ανόητα "κείμενα" και χιλιάδες περισπούδαστες "αναλύσεις". Ο Τσε έγινε - για μια, ακόμα, φορά - η σανίδα τους. Πιάστηκαν από πάνω του να βγάλουν στην επιφάνεια - έστω για λίγο - τη μύτη τους για να πάρουν αέρα. Και όπως κάνουν όλων των ειδών οι πνιγμένοι, έτσι και τούτοι, πιάστηκαν άτσαλα, πάλι. Χωρίς κανέναν σεβασμό. Οπως κάνουν για όλες - και με όλες - τις αξίες. Με ό,τι σχετίζεται με το παρόν και το μέλλον του κόσμου.

Ολη αυτή η κακοστημένη ορχήστρα, αυτή η φάλτσα - παγκόσμια και εγχώρια - χορωδία, που, συντονισμένα, "έψαλλε" τους "ύμνους" στον Τσε - και ετούτες τις μέρες - είναι μέρος του γνωστού αποσπάσματος, που τον εκτέλεσε! Μέρος της γνωστής παγκόσμιας χωροφυλακής, που τον πυροβόλησε. Είναι οι χαριστικές βολές, που πέφτουν πάνω του χρόνια, τώρα και μετά το θάνατό του, ιδιαίτερα - για να τον θανατώσουν. Γιατί ο Τσε μπορεί να χτυπήθηκε, όμως δεν πέθανε ποτέ! Μπορεί να έγινε μπλουζάκι, όμως δεν έπαψε - ούτε μια στιγμή - να είναι η ελπίδα. Μπορεί να έγινε μπρελόκ, όμως δεν υπάρχει ψυχή όρθια, που να μην τον σκέφτεται. Κάθε πιστολιά, κάθε κείμενο, κάθε "ανάλυση", που στρέφεται εναντίον του είναι μέρος του γνωστού σχεδίου εξόντωσης!

Ο Τσε, κυρίες και κύριοι, έχει διάρκεια, γιατί δε βάραγε μπουνιές στον αέρα, όπως προσπαθείτε να τον παραστήσετε ότι έκανε. Δεν πετάλωνε μύγες για να αποδείξει το αδύνατο, όπως λέτε. Πήρε την αλήθεια αγκαζέ και ξεχύθηκε στην ανθρωπότητα. Τα 'βαλε με την άγνοια και το φόβο. Συγκρούστηκε με το παλιό και το άγνωστο... Και πάταγε πάνω σε γερές - ιδεολογικές - σκαλωσιές, γι' αυτό κατόρθωσε και ανέβηκε στα σύννεφα. Για υπαρκτά προβλήματα μίλαγε. Υπαρκτές λύσεις πρότεινε. Δεν ήταν ερωτικό σύμβολο, κυρίες μου. Ανθρωπος που ήξερε το χρέος του ήταν. Σοβαρός και αποφασισμένος....

Και σεις καλαμαράδες της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς, απομεινάρια μιας επανάστασης, που ποτέ δεν πιστέψατε πραγματικά, παραποιώντας, σήμερα, συνειδητά, την αλήθεια, δολοφονείτε ό,τι δεν μπόρεσαν να δολοφονήσουν οι χωροφύλακες, που τον εκτέλεσαν. Αναλάβατε εσείς, με τις "περγαμηνές" της "προοδευτικής προέλευσης" να ολοκληρώσετε το δικό τους καταραμένο έργο. Πασχίζετε φιλότιμα - και αφιλότιμα - να γκρεμίσετε ό,τι έχει μείνει ωραίο και όρθιο... Την πίστη του στον κομμουνισμό πυροβολείτε. Τα ιδανικά του παλεύετε να εξαφανίσετε. Θέλετε να κάνετε το Σπάρτακο αρνάκι που πάει βελάζοντας στη σφαγή. Ο Τσε όταν τον σκοτώνανε έβριζε. Και έφτυνε τα όπλα που τον πυροβολούσαν. Δε γύρισε ποτέ - και για κανένα λόγο - το άλλο μάγουλο. Τα δόντια του έδειχνε μέχρι που ξεψύχησε. Τα δόντια του δείχνει και σήμερα - και στον αιώνα τον άπαντα - σε σας και το σύστημα που με διάφορους τρόπους υπερασπίζεστε!

Πέρασαν από τότε πάνω - κάτω σαράντα χρόνια. Ημασταν φοιτητές. Είχαμε προοπτικές, επιδιώξεις και διάφορα οράματα ανεβοκατέβαιναν μέσα μας σαν πυρακτωμένες μπίλιες. Γύρω μας, βέβαια, τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Ο Εμφύλιος είχε τελειώσει, αλλά όλο και κάτι από τις κλαγγές των όπλων κυκλοφορούσε ανάμεσά μας, μέσα στις σελίδες των βιβλίων μας. Ενα πρωί διαβάσαμε στην εφημερίδα για τη δολοφονία του Μπελογιάννη. Και ένα άλλο πρωί για μια άλλη δολοφονία. Αυτό θα πει πως πλήθαιναν τα δάκρυα και οι στεναγμοί μιας θλιβερής πατρίδας, που εμείς ήμασταν αναγκασμένοι να τη μελετούμε και να τη μαθαίνουμε μέσα σε βιβλία δήθεν αντικειμενικά, μα πάνω απ' όλα ανιστόρητα. Ετσι περνούσαν τα πέτρινα χρόνια και η συνείδησή μας προσπαθούσε να βρει άκρη. Να βρει τις ελάχιστες εκείνες περιοχές της ζωής, όπου θα μπορούσαν ακόμη και τα τριαντάφυλλα ενός ψεύτικου τραγουδιού να ανθίσουν.

Ενα πρωί αφήσαμε τα βιβλία ανοιχτά και κατεβήκαμε στο δρόμο. Θα πάμε να διαμαρτυρηθούμε, μας είπαν, στο εγγλέζικο προξενείο για την Κύπρο. Οι πιο πολλοί από μας δεν ήμασταν και τόσο ενημερωμένοι. Ξέραμε, βέβαια, πως η Κύπρος ήταν ένα μεγάλο ελληνικό νησί, που βρισκόταν στην κατοχή των Εγγλέζων. Μέσα από διάφορες διπλωματικές συμφωνίες, έπρεπε να διατηρηθεί αυτό το καθεστώς, έτσι οι Εγγλέζοι θα είχαν τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τη στρατηγική θέση του νησιού, που διευκόλυνε την πρόσβαση προς τη Μέση Ανατολή, τα πετρέλαιά της και, γενικά, προς τον πλούσιο κόσμο της λαγγεμένης Ανατολής. Οι εξαρτημένες ελληνικές κυβερνήσεις, παγιδευμένες μέσα σε πολιτικές, που δεν έκαναν καμιά προσπάθεια να τις ανατρέψουν, έδειχναν πως δε συμφωνούσαν και πως επεδίωκαν άλλες λύσεις για το μεγάλο νησί. Μια απ' αυτές ήταν η ένωση. Ισχυρίζονταν, δηλαδή, πως η Κύπρος έπρεπε να ενωθεί με την Ελλάδα, να απομακρυνθεί έτσι από την κηδεμονία των Εγγλέζων και την απειλή των Τούρκων. Αυτή την πολιτική της ένωσης την εξέφραζε και συνθηματολογικά και πρακτικά ο αρχιεπίσκοπος, τότε, του νησιού Μακάριος και την υποστήριζαν διάφορα "ανταρτικά" κινήματα, πολλές φορές αυτοσχέδια και προπαντός αναποτελεσματικά. Επρεπε, όμως, να την υποστηρίξει και η ελληνική κοινή γνώμη και ιδιαίτερα η νεολαία. Αυτός, φυσικά, ήταν και ένας τρόπος να μην ασχολούνται οι νέοι της Ελλάδας με τα οξυμένα πολιτικά προβλήματα του τόπου.

Θα πάμε, λοιπόν, στο προξενείο, μας είπαν, το εγγλέζικο. Το ένα κομμάτι της μεγάλης πορείας θα προχωρούσε απ' την πλευρά του Λευκού Πύργου, από τα ανατολικά, δηλαδή, της παραλίας. Το άλλο από την πλευρά του λιμανιού, από τα δυτικά. Θα συναντιόμασταν μπροστά στο προξενείο και θα φωνάζαμε τα συνθήματα της διαδήλωσης: "Ενωση" και "Εξω οι Αγγλοι από την Κύπρο". Στο τέλος, θα καθόμασταν στο οδόστρωμα και θα τραγουδούσαμε τον εθνικό ύμνο. Βέβαια, η αστυνομία είχε αντίθετη γνώμη, όπως πάντα, με το σύνδρομο της εξουσίας και της καταστολής που την κατατρέχει. Γι' αυτό δεν πέρασε πολλή ώρα, για να βρεθούμε εμείς, οι ρομαντικοί και οι οραματιστές, αντιμέτωποι με τους εκφραστές της νόμιμης βίας. Εκείνοι σήκωσαν τα γκλομπ τους κι εμείς τις γροθιές μας. Εκείνοι ήξεραν τι ζητούσαν, ήθελαν να μας διαλύσουν, να μας γυρίσουν στα σπίτια μας νικημένους. Κι εμείς, οι αφελείς, πιστεύαμε πως σε λίγο θα κατέβαινε ο Αγγλος πρόξενος στο πεζοδρόμιο, θ' άπλωνε ένα χαρτί και θα μας έλεγε να υπογράψουμε και να πάρουμε την Κύπρο πίσω. Δίπλα μου, ο Γρηγόρης έτριβε τα χέρια του για την επερχόμενη νίκη κι ο Αριστείδης προσπαθούσε να σταματήσει το αίμα από τη μύτη του. Τα πράγματα, όμως, έμειναν εκεί. Ούτε ο Εγγλέζος πρόξενος κατέβηκε, ούτε καμιά συμφωνία υπογράψαμε. Αλλού όμως, πάνω σε άλλα τραπέζια, κάθε τόσο υπογράφονταν άλλα χαρτιά, άλλες συμφωνίες, που ο μοναδικός τους σκοπός ήταν απλώς να μπερδεύουν την εικόνα του προβλήματος. Σχεδόν κανένας πια δεν ήξερε πού θα μπορούσε να βρεθεί η λύση. Ωστόσο, οι κατακτητές του νησιού γίνονταν όλο και πιο αυταρχικοί, οι κρεμάλες πλήθαιναν, τα συμφέροντα κι αυτά γίνονταν όλο και πιο σκληρά. Κι όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο το "Κυπριακό" παρουσιαζόταν απ' τους Ελληνες πολιτικούς σχεδόν σαν προϋπόθεση για να λυθούν και τα άλλα επιμέρους προβλήματα της ελληνικής ζωής. Οι αφελείς το πίστευαν αυτό. Πίστευαν, δηλαδή, πως το κυπριακό πρόβλημα ήταν ένα κλασικό πρόβλημα της διπλωματίας. Δεν έφτανε επομένως παρά να βρεθούν οι όροι μιας συζήτησης που θα οδηγούσαν στη λύση. Δεν υποπτεύονταν καν ότι όλα τα διπλωματικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο δε λύθηκαν ποτέ με συζητήσεις. Πότε λύνονταν με πολέμους, με προσφυγιές, με γενοκτονίες, με προδοσίες. Γιατί υπήρχαν κι αυτές. Κι αυτοί που τις προωθούσαν, οι προδότες δηλαδή, έκαναν πως δεν καταλάβαιναν και μας έλεγαν πως οι "συζητήσεις" κρατούνε καλά. Τα χρόνια όμως περνούσαν, εμείς δεν ήμασταν πια φοιτητές, ο Εμφύλιος άρχισε να ξεχνιέται και το όνομα του Μπελογιάννη αναφερόταν πού και πού σε κάποια επέτειο. Φυσικά, η πολιτική της ένωσης ξεχάστηκε, ο Μακάριος πέθανε, κι ένα πρωί στους δρόμους δεν ήμασταν εμείς για να διαμαρτυρηθούμε. Πηγαινοέρχονταν οι εκπρόσωποι, οι αρμόδιοι, οι διαμεσολαβητές. Οι Εγγλέζοι μπορεί να έφυγαν απ' το νησί, μπήκαν όμως οι Τούρκοι και πίσω απ' αυτούς οι Αμερικανοί. Αυτοί μας είπαν ότι έχουν λύση έτοιμη. Την επεξεργάζονται όμως. Και μια τέτοια επεξεργασία τη στηρίζουν πάνω στην καλή τους τη θέληση. Γι' αυτό δεν έπρεπε να ανησυχούμε. Το κακό όμως είναι πως αυτό το τραγικό ψέμα δεν τολμούσε κανείς απ' τους υπεύθυνους πολιτικούς να μας το εξηγήσει. Να μας πει, βρε αδελφέ, πως η Κύπρος δεν είναι ένα γεωγραφικό κόλπο. Αυτοί που πάνε κι έρχονται δεν ενδιαφέρονται για την ουσία. Να το κρατήσουν το πρόβλημα έτσι στην επικαιρότητα θέλουν. Και με τον τρόπο αυτό, θα έχουν τη δυνατότητα να πηγαινοέρχονται και πότε να παριστάνουν τους πονεμένους συμμάχους, πότε τους ειλικρινείς φίλους. Ενώ, στην πραγματικότητα, τους συσχετισμούς θέλουν να συντηρήσουν. Και μέσα από την ισορροπία αυτών των συσχετισμών, να εισπράττουν ό,τι τους συμφέρει.

Τι θα γίνει όμως, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε όλοι μας με σηκωμένες τις γροθιές. Τολμηροί και ρομαντικοί, κόντρα στους εκπροσώπους της νόμιμης βίας, που τώρα δεν είναι πια οι χωροφύλακες του εγγλέζικου προξενείου. Είναι οι χωροφύλακες της "νέας τάξης πραγμάτων". Θέλω να πω πως είναι καιρός, έστω και τυπικά, να το πούμε πως έχουμε καταλάβει το ψέμα και πως ούτε λύσεις υπάρχουν, ούτε οι περιφερόμενοι διαμεσολαβητές κρατούνε τίποτε κρυφό μέσα στους κλειδωμένους χαρτοφύλακές τους. Τα προσωπικά τους είδη έχουν κλειδωμένα εκεί, γιατί όλα αυτά τα ταξίδια έχουν και κάποιες ιδιαίτερες "προσωπικές" ανάγκες. Κι όμως, άκουσα προχτές στην τηλεόραση τον υπεύθυνο εκπρόσωπο της Νέας Δημοκρατίας, αν θυμούμαι καλά, που δήλωνε πως οι προϋποθέσεις για τη λύση του Κυπριακού έχουν "ωριμάσει". Κάποιοι τρίτοι, όμως, δεν το επιτρέπουν. Μα, θα μπορούσε να είναι αλήθεια αυτό; Να μην ξέρουμε, δηλαδή, ποιοι είναι οι "τρίτοι"; Η να το ξέρουμε και να μην το αποκαλύπτουμε; Τόσα χρόνια που πέρασαν από τότε είναι δυνατόν να υπάρχουν τέτοιες απορίες;