Στο πρόσφατο ταξίδι μας στη Μαδρίτη είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε και με τον σ. Μανόλο Μονερέο, μέλος της Γραμματείας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας (ΚΚΙ) και μέλος της Ομοσπονδιακής Εκτελεστικής Επιτροπής της Ενωμένης Αριστεράς (ΕΑ), ο οποίος με χαρά δέχτηκε να παραχωρήσει στην εφημερίδα μας μία συνέντευξη εφ' όλης της ύλης. Στη συνέχεια, παραθέτουμε τη συνέντευξη του Ισπανού συντρόφου, στην οποία, εκτός από την κατάσταση στην Ισπανία και τις εξελίξεις στην Ενωμένη Αριστερά, αναφέρεται και σε ζητήματα, όπως η πορεία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ κλπ.

- Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της σημερινής κατάστασης στην Ισπανία, αλλά και στην ΕΑ;

- Νομίζω ότι το πρώτο θέμα που πρέπει να πάρουμε υπόψη μας, όταν μιλάμε για τα ισπανικά ζητήματα, είναι ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου, που διαρκεί λίγο πάνω από ένα χρόνο και που έχει διάφορα χαρακτηριστικά. Θέτει τέρμα σε έναν κύκλο 13 ετών ηγεμονίας και απόλυτης πλειοψηφίας, σε όλα τα επίπεδα, του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE). Για να καταλάβουμε τι εννοούμε, η χώρα είχε μία εμπειρία της "Αριστεράς". Κατά δεύτερο λόγο, μπαίνουμε σε έναν κύκλο, όπου, για δεύτερη φορά μετά την πολιτική μετάβαση, η Δεξιά επιστρέφει στην εξουσία, σε συμμαχία με τη βασκική και την καταλανική αστική τάξη. Και κατά τρίτο λόγο, όλα αυτά συμβαίνουν, σε μία στιγμή ιδιαίτερα πολύπλοκη για την ισπανική Αριστερά, τόσο την πολιτική, όσο και την κοινωνική. Αυτά είναι τα τρία βασικά στοιχεία.

Η κυβέρνηση του Φελίπε Γκονζάλες προχώρησε σε μία διαδικασία πολύ ισχυρού καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού, όπου συνδυάστηκαν η ανάπτυξη της οικονομίας και υψηλότατοι βαθμοί ανεργίας, καθώς και σοβαρότατα προβλήματα πολιτικής διαφθοράς, που έφθασαν ως την κρατική τρομοκρατία. Συνολικά, μια διαδικασία, από την οποία η Αριστερά βγήκε πολύ εξασθενημένη, κοινωνικά και πολιτικά, δηλαδή, τόσο από την άποψη του κοινωνικού της περιεχομένου, όσο και από την άποψη του οράματός της. Για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, την ευθύνη γι' αυτό την έχει η ίδια η Αριστερά, αφού, όπως πιστεύει, με το Σοσιαλιστικό Κόμμα υπήρχε μία κυβέρνηση της Αριστεράς, η οποία, όμως, ακολούθησε μία πολιτική καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού, μία δεξιά πολιτική. Κατά δεύτερο λόγο, εμφανίζεται το Λαϊκό Κόμμα, ένα Λαϊκό Κόμμα, το οποίο, κατά τη γνώμη μου, ακολουθεί μία πολιτική, η οποία αποσκοπεί στο να κερδίσει, από τη θέση της εξουσίας, μία ευρεία συναίνεση και την απόλυτη πλειοψηφία στις επόμενες εκλογές. Αυτό σημαίνει ότι το Λαϊκό Κόμμα ακολουθεί μία πολιτική που είναι η συνέχεια εκείνης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, αν και τονίζει τα πιο νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά της πολιτικής αυτής. Μια πολιτική, η οποία, αυτή τη στιγμή, δε φαίνεται στα μάτια του πληθυσμού σαν μία κλασική πολιτική της ισπανικής Δεξιάς, ή, τουλάχιστον, όχι πολύ περισσότερο από αυτήν που είχε αναγγείλει το Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Και, κατά τρίτο λόγο, εμφανίζεται μια πολύπλοκη κατάσταση στο σύνολο της Αριστεράς, με μια κρίση στην Ενωμένη Αριστερά και με μια διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζεται από την κοινωνική παθητικότητα - αντίθετα με όσα συμβαίνουν στο ευρωπαϊκό κίνημα - και που φτάνει να παρουσιάζει την παράδοξη ή και απίστευτη εικόνα ότι σήμερα, μέσα στο κλίμα τις κοινωνικής παθητικότητας, υπάρχουν συμφωνίες πολύ πιο σταθερές ανάμεσα στα συνδικάτα και τη Δεξιά, απ' ό,τι στην εποχή των κυβερνήσεων του Φελίπε Γκονζάλες.

- Κάνατε λόγο για "κρίση στην ΕΑ". Τι ακριβώς εννοείτε με τη λέξη "κρίση" και πώς την περιγράφετε;

- Ολα αυτά που προανέφερα υπήρξαν παράγοντες, που όξυναν τις αντιθέσεις στην Ενωμένη Αριστερά, ανάμεσα σε ένα τμήμα πλειοψηφικό γύρω από τον Χούλιο Ανγκίτα και ένα άλλο τμήμα το οποίο αυτοονομάζεται "Νέα Αριστερά", αν και, για μας, αποτελεί παράδειγμα της χειρότερης Αριστεράς. Αυτή η συζήτηση ανάμεσα στη "Νέα Αριστερά" και σε μας αφορά το μέλλον της Αριστεράς. Με άλλα λόγια, εμφανίζονται δυο σχέδια, τα οποία, τα τελευταία χρόνια, διαχωρίζονται όλο και πιο πολύ και γίνονται ανταγωνιστικά πάνω σε βασικά ζητήματα.

Το πρώτο τέτοιο ζήτημα είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας της Ενωμένης Αριστεράς. Η Ενωμένη Αριστερά είναι ένας συνασπισμός, όπου υπάρχουν διάφορες δυνάμεις (κομμουνιστές, σοσιαλιστές, οικο-σοσιαλιστές, Πράσινοι, κλπ.), που όλες ανήκουν στη μετασχηματιστική Αριστερά, είναι, δηλαδή, αντίπαλες του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτή είναι η βασική ουσία της σύγκρουσης.

Υπάρχει και ένα δεύτερο στοιχείο σύγκρουσης, το οποίο σχετίζεται με τη διεθνή τοποθέτηση. Ο τομέας αυτός (Νέα Αριστερά) είναι υπέρ της ένταξης στο χώρο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, ενώ εμείς είμαστε υπέρ της δημιουργίας ενός άλλου πολιτικού χώρου, που να αγκαλιάζει την ευρωπαϊκή μετασχηματιστική Αριστερά, ικανή να συζητήσει με τη σοσιαλδημοκρατία από μία αυτόνομη θέση. Ενα τρίτο στοιχείο σύγκρουσης είναι το θέμα της Ευρώπης, το θέμα του Μάαστριχτ. Εμείς είμαστε αντίθετοι στο Μάαστριχτ και η αντίθεσή μας αυτή εφαρμόζεται και στην πράξη, ενώ εκείνοι, όχι μόνο πέρασαν από ένα "κριτικό ναι" στο Μάαστριχτ, αλλά και μετατράπηκαν σε πόλο στήριξης του Μάαστριχτ και του Ενιαίου Νομίσματος.

Το τέταρτο στοιχείο σύγκρουσης, συνδεδεμένο με τα προηγούμενα, είναι το πρόβλημα των σχέσεων με το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Εμείς δεν τηρούμε μια σεχταριστική στάση απέναντι στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι σήμερα υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές, ανάμεσα σε αυτό το κόμμα και σε μας. Υπάρχουν δύο τρόποι για εφαρμογή μιας πολιτικής συμμαχιών με το Σοσιαλιστικό Κόμμα: "Η η στροφή του Σοσιαλιστικού Κόμματος προς τα αριστερά ή ο περιορισμός του δικού μας προγράμματος, ώστε να γίνει αποδεκτό από το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Για μας, το κομβικό σημείο της πολιτικής εξέλιξης είναι η προσπάθεια, μέσω της πολιτικοϊδεολογικής συζήτησης και της κοινωνικής πάλης, να πιέσουμε το Σοσιαλιστικό Κόμμα να στραφεί προς τα αριστερά.

Αυτά, μαζί με το πρόβλημα του χειρισμού των διαφωνιών μέσα στην Ενωμένη Αριστερά (αφού ο τομέας αυτός πολεμούσε όλο και πιο ανοιχτά τις αποφάσεις που έπαιρνε η πλειοψηφία), θα οδηγούσαν αργά ή γρήγορα σε ένα σημείο ρήξης, αφού αυτή η πλευρά θα κατέληγε να γίνει, αυτό λίγο - πολύ βλέπουμε τώρα στον Τύπο, δηλαδή, μια υποδεέστερη συμμαχία του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

- Πώς βλέπετε τις επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής;

- Η κατάσταση μάς ανησυχεί και η κρίση είναι οδυνηρή, αλλά πιστεύουμε ότι αυτή η διαδικασία θα επιβεβαιώσει την πολιτική μας. Είμαστε βέβαιοι ότι το κόστος που θα πληρώσει η Ενωμένη Αριστερά θα είναι σημαντικό, αλλά είμαστε, επίσης, βέβαιοι και για τη δυνατότητα ανάκτησης της Ενωμένης Αριστεράς σε μια επομένη περίοδο.

Ωστόσο, αυτό δε λύνει το πρόβλημα. Περνώντας σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα ήθελα να πω ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ισπανική Αριστερά στην έξοδο του αιώνα (και δεν εννοώ μόνο το Σοσιαλιστικό Κόμμα, αλλά και τα συνδικάτα και όλους τους άνδρες και τις γυναίκες της Αριστεράς) συνίσταται σε ένα δίλημμα: Αλλαγή ή εναλλαγή;

Με άλλα λόγια, μπροστά σε μία κυβέρνηση της Δεξιάς - για την οποία εμείς πιστεύουμε ότι είναι στερεά εδραιωμένη, που θα διαρκέσει και για την οποία έχουμε ανησυχία όσον αφορά τη μελλοντική της στρατηγική - υπάρχουν δύο μεγάλες επιλογές:

Πρώτον, επικράτηση ενάντια στη Δεξιά, εφαρμόζοντας βασικά την πολιτική της Δεξιάς, και απλώς διορθώνοντάς την κοινωνικά. Αυτή είναι μία επιλογή σήμερα πλειοψηφική στο Σοσιαλιστικό Κόμμα και έχει αρκετό βάρος στην Ευρώπη. Και υπάρχει και μία άλλη επιλογή: Επικράτηση απέναντι στη Δεξιά για την εφαρμογή μιας πολιτικής της Αριστεράς, δηλαδή, μιας εναλλακτικής πολιτικής και όχι ενός διορθωμένου νεοφιλελεύθερου λόγου.

- Δώσατε μεγάλη σημασία στην "ευρωπαϊκή διάσταση" των προβλημάτων. Μπορείτε να μας πείτε λίγα περισσότερα γι' αυτό;

- Το δίλημμα που προανέφερα δεν αφορά μόνο την ισπανική Αριστερά, αλλά και την ευρωπαϊκή. Είναι το δίλημμα μπροστά στο οποίο βρίσκεται, π.χ., η Γαλλία. Εμάς μας απασχολεί πολύ το μέλλον της ευρωπαϊκής Αριστεράς από την άποψη της δεύτερης επιλογής. Η διαδικασία ευρωπαϊκής οικοδόμησης, η εφαρμογή του ενιαίου νομίσματος, πέρα και από το οικονομικό περιεχόμενο ή και τους ρυθμούς και τα χρονοδιαγράμματα, σημαίνει μία γιγαντιαία στροφή προς τα δεξιά. Στην πραγματικότητα, θεσμοποιούνται νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ενώ τα περιθώρια ελιγμών των κυβερνήσεων περιορίζονται όλο και περισσότερο. Ωστόσο, οι δυσκολίες για την εναλλακτική λύση αυξάνονται, δε μειώνονται. Γι' αυτό, η στάση μας απέναντι στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση γίνεται όλο και πιο κριτική και μας ανησυχεί επίσης η σημερινή διαδικασία, π.χ., οι πρόσφατες ιδιωτικοποιήσεις στη Γαλλία στις συνθήκες μιας κυβέρνησης σοσιαλιστών - κομμουνιστών, η υποχώρηση της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία, η καθαρά νεοφιλελεύθερη θέση της βρετανικής κυβέρνησης, η διφορούμενη στάση της ιταλικής κυβέρνησης, η τεράστια συζήτηση που γίνεται για τη λεγόμενη διεύρυνση προς Ανατολάς, όλα αυτά είναι βασικά στοιχεία βαθέματος του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα της Ευρώπης. Ολα αυτά, λοιπόν, μπορούν να οδηγήσουν σε μία ακόμα πιο δεξιά στροφή στην Ευρώπη.

Και εδώ υπάρχει ένα μεγάλο δίλημμα. Εδώ βρίσκεται, νομίζω, το μεγάλο πρόβλημα. Το μεγάλο, νομίζω, υπαρκτό πρόβλημα - που επισήμανε και ο Χούλιο Ανγκίτα στην ομιλία του στη "Γιορτή του ΚΚΙ" - είναι ότι αν η Αριστερά σήμερα δεν είναι ικανή να έχει ένα αυτόνομο πρόγραμμα στην Ευρώπη και ένα συντονισμό των αγώνων, των στόχων και του προγράμματος, στο μέλλον θα έχουμε πολλά προβλήματα. Από μία άποψη, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές δυσκολίες, είναι πολύ πιθανό να καθιερωθεί το Ενιαίο Νόμισμα. Στην ουσία, πρόκειται για την αμερικανοποίηση της Ευρώπης, δηλαδή τίθεται τέλος στο ευρωπαϊκό μοντέλο και εισάγεται το αμερικανικό, γεγονός που θα έχει φοβερές συνέπειες για την Αριστερά. Από αυτήν την προοπτική, εκτιμούμε την κατάσταση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ανησυχούμε γιατί δεν είμαστε ικανοί ούτε ατομικά ούτε συλλογικά να προχωρήσουμε πέρα από τα στενά όρια, όπου βρισκόμαστε. Είμαστε, δηλαδή, ουσιαστικά το μοναδικό εθνικιστικό κομμάτι που θα μείνει στην Ευρώπη, με την έννοια ότι η μοναδική, βασική μας, ανησυχία είναι: Ενα έθνος, όπου όλο και πιο σημαντικό είναι το βάρος των αποφάσεων που θα παίρνονται σε αδιαφανείς, αντιδημοκρατικούς οργανισμούς, που είναι οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί. Αλλωστε, όλα αυτά δεν αφορούν μόνο τη λεγόμενη "διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης". Υπάρχουν και πολλά άλλα...

- Δηλαδή, ποια άλλα;

- Πιστεύουμε πως δεν είναι να απορεί κανείς για το ότι, σε αυτά τα πλαίσια, δημιουργούνται τόσο σοβαρά ζητήματα, όπως η διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι σοβαρό ζήτημα για διάφορους λόγους:

Ο πρώτος λόγος είναι ότι το αμερικανικό στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα δεν έχει αφοπλιστεί, εξακολουθεί να δρα και συνεχίζει να είναι ένα αποφασιστικό, συστατικό μέρος του καπιταλισμού σε αυτήν τη φάση. Δεν πρέπει να απορούμε με το γεγονός ότι συνεχώς εμφανίζονται νέες στρατιωτικές τεχνολογίες, ότι δημιουργούνται νέοι μηχανισμοί και εργαλεία θανάτου. Αρα, λοιπόν, αυτό που πολύς κόσμος πίστευε - εμείς, φυσικά, όχι - ότι η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα σήμαινε μία διαδικασία ειρήνης, η ζωή απέδειξε ότι δεν είναι έτσι. Και όχι μόνο δεν είναι έτσι, άλλα αυτός ο μονοπολικός κόσμος, που διευθύνουν οι ΗΠΑ, θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες.

Και ένας δεύτερος λόγος είναι ότι διαπράττεται ένα βασικό στρατηγικό λάθος με την υποτίμηση της Ρωσίας και ό,τι αυτή σημαίνει. Εκείνο που κάνουν οι ΗΠΑ είναι να κερδίζουν πλεονεκτήματα, εκμεταλλεύονται τη βαθιά κρίση της Ρωσίας, τους καταστρεπτικούς και αυτοκαταστρεπτικούς της μηχανισμούς, την τάση της για διάλυση για να κερδίζουν στρατηγικά πλεονεκτήματα. Αυτό, βραχυπρόθεσμα, μπορεί να έχει πλεονεκτήματα, αλλά θα έπρεπε να ξέρουν ότι αυτό δεν μπορεί να διαρκέσει μια ζωή και ότι η Ρωσία συνεχίζει να είναι μία πυρηνική δύναμη, και όχι μικρή, μία πολύ σημαντική τεχνολογική δύναμη και έχει στρατιωτικές δυνάμεις, που, αν και βρίσκονται σε μια διαδικασία διάλυσης, ακόμα μπορούν να δημιουργήσουν μία εθνικιστική διαδικασία στη Ρωσία, μία αυταρχική, δεξιά, μιλιταριστική διαδικασία, που μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για όλη την περιοχή.

Και, τρίτον, αυτή η διεύρυνση του ΝΑΤΟ χωρίς αντίπαλο - σ' αυτήν την περίπτωση - μετατρέπει το ΝΑΤΟ, de facto, σε ένα στρατιωτικό όργανο της G - 7, δηλαδή στο οπλισμένο χέρι των πλούσιων και ισχυρών χωρών, που καθορίζουν τη Νέα Παγκόσμια Τάξη. Και είναι φανερό ότι αυτό μπορεί να είναι κακό μόνο για τις χώρες του Νότου και της Ανατολικής Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο, από αυτήν την άποψη, πως, παρά τις εξαιρετικές, αυτή τη στιγμή, σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, η τελευταία κίνηση που έγινε για σύναψη συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας και ο φόβος της Κίνας μήπως γίνει κάτι ανάλογο με συμμετοχή και της Ταϊβάν, πιθανότατα να έχει να κάνει με την αναδιάρθρωση των δυνάμεων των ΗΠΑ, κάτι που μπορεί να φτάσει να έχει κάποια σχέση με το χώρο της Κίνας.

- Μπορείτε, λοιπόν, να μας συνοψίσετε κάπως την άποψή σας για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε;

- Τελικά, για να καταλήξω, εκείνο που βλέπουμε είναι τρία ή τέσσερα στοιχεία:

Το πρώτο στοιχείο είναι μια διαδικασία, ακόμη ζωντανή, αναδιάρθρωσης της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το δεύτερο στοιχείο είναι μια διαδικασία βαθέματος της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας στην Ευρώπη, χωρίς εναλλακτική λύση από την Αριστερά.

Το τρίτο στοιχείο είναι μια βαθιά διάσπαση της ίδιας της Αριστεράς, όπου εμφανίζονται μια Αριστερά που υποστηρίζει τη νεοφιλελεύθερη διαδικασία και μια μετασχηματιστική Αριστερά, που, όμως, δεν κατορθώνει να διαμορφώσει ένα δικό της αυτόνομο πρόγραμμα.

Και όλα αυτά, στα πλαίσια διαφόρων κοινωνικών αγώνων, οι οποίοι, όμως, κατά ένα μέρος των περιπτώσεων, δεν κατορθώνουν να γίνουν πολιτική εναλλακτική λύση ή κατά ένα άλλο μέρος, το μόνο που κατορθώνουν, πράγμα ακόμη χειρότερο, είναι να αλλάξουν την κυβερνητική ομάδα, πράγμα που σημαίνει ότι αυτοί που έρχονται μετά ακολουθούν την πολιτική που εφάρμοζαν οι προηγούμενοι.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε μια στιγμή αρκετά δύσκολη για την Αριστερά, που απαιτεί πολύ θάρρος, πολλή τόλμη, χωρίς να χάσουμε τον προσανατολισμό μας γι' αυτό που είμαστε, την ταυτότητά μας.

Γιάννα ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗ