Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

Σας συμφέρει ν' αγοράσετε μια τηλεόραση, που η αξία της τοις μετρητοίς είναι 199.000 δραχμές, πληρώνοντας 12 δόσεις των 20.000 δραχμών (σύνολο 240.000 δρχ.); Η αποτελεί προσφορά να αποκτήσετε ένα ραδιοκασετόφωνο αξίας 79.900 δραχμών, πληρώνοντας 6 δόσεις των 15.300 δραχμών (σύνολο 91.800 δρχ.);

Εμείς λέμε ΟΧΙ. Τέτοια σενάρια πωλήσεων με δόσεις αποτελούν νόμιμη και επίσημη κλοπή.Είναι ληστεία! Τα καταστήματα που τα προτείνουν βέβαια, αντιτείνουν το επιχείρημα πως μ' αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζεται δήθεν το πρόβλημα ρευστότητας, που όλοι μας αντιμετωπίζουμε. Η πλέον αντικειμενική και αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι η εξής: Το καθεστώς πλήρους ασυδοσίας και παντελούς ελέγχου που έχουν επιβάλει οι κυβερνώντες στην αγορά, επιτρέπει σε διάφορους μεγαλοεπιχειρηματίες - καταστηματάρχες να λειτουργούν ως κοινοί τοκογλύφοι, "προσφέροντας" ληστρικούς όρους πωλήσεων, ενώ την ίδια στιγμή όχι μόνο δεν προστατεύει τους καταναλωτές εργαζόμενους, αλλά τους σπρώχνει στα νύχια των κερδοσκόπων.

Οι διαστάσεις που έχει πάρει το σύστημα των πωλήσεων με δόσεις είναι γνωστές. Αλλωστε, σχεδόν κάθε Κυριακή, οι εφημερίδες κατακλύζονται από σχετικά ένθετα διαφημιστικά φυλλάδια,μια ανάγνωση των οποίων (με τους αναγκαίους υπολογισμούς) δίνει απτές αποδείξεις για το όργιο της αισχροκέρδειας που δεσπόζει στην αγορά. Πίσω από πολλές προσφορές, που με την πρώτη ματιά φαντάζουν συμφέρουσες, κρύβονται αστρονομικά επιτόκια πολλαπλάσια από αυτά που ισχύουν στις τράπεζες. Για να κατανοήσει κανείς το μέγεθος της ληστείας, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ακόμα και σήμερα που μετά τη συναλλαγματική κρίση οι τράπεζες έχουν αυξήσει τα επιτόκια των καταναλωτικών τους δανείων, στις περισσότερες κυμαίνονται από 20 μέχρι 23%, ενώ τα επιτόκια των πιστωτικών καρτών φτάνουν και το 25%, υπάρχουν καταστήματα που οι δόσεις τους είναι προσαρμοσμένες σε επιτόκια 30 και 35 και 40, ακόμα και 50%! Μάλιστα - κι αυτό είναι ενδεικτικό της κατάστασης που υπάρχει - για να διαπιστώσει κανείς αυτή την εικόνα, δεν είναι ανάγκη να ανακατέψει τα μυστικά τεφτέρια των μεγαλοεπιχειρηματιών. Αυτού του είδους η ληστεία μάλιστα - παρά το γεγονός ότι δεν πτοεί και δεν ενεργοποιεί καμιά κυβερνητική υπηρεσία - αποδεικνύεται ακόμα και από τα διαφημιστικά τους φυλλάδια, που κυκλοφορούν κατά εκατοντάδες χιλιάδες. Απλά, οι διάφοροι μεγαλοεπιχειρηματίες ποντάρουν σε δύο πράγματα: Πρώτον,ότι πολιτική της κυβέρνησης είναι να συντηρεί και να διευρύνει το καθεστώς της πλήρους ασυδοσίας τους. Δεύτερον,στο γεγονός ότι ο μέσος - κι όχι μόνο - καταναλωτής δεν είναι σε θέση να υπολογίσει από μόνος του το επιτόκιο που επιβάλλεται στις δόσεις που πληρώνει, αφού αυτό προκύπτει μέσα από περίπλοκους συντελεστές και μαθηματικές πράξεις. Ετσι για παράδειγμα μπορεί στην περίπτωση της τηλεόρασης που πληρώνουμε 240.000 δραχμές αντί για 199.000 δραχμές τοις μετρητοίς να θεωρεί κανείς - και σωστά - ότι πληρώνει τελικά 20,6% περισσότερο, όμως σχεδόν κανείς δε γνωρίζει πως το επιτόκιο για τη συγκεκριμένη αγορά είναι τουλάχιστον 36%!

Δυο μόνο λόγια, με βάση το συγκεκριμένο παράδειγμα, ίσως φτάνουν για να καταλάβει κανείς το σχετικό μηχανισμό. Σε περίπτωση λοιπόν που ο ενδιαφερόμενος αγόραζε την τηλεόραση και πήγαινε μετά από ένα χρόνο να δώσει τις 240.000 δραχμές όλες μαζί, τότε πράγματι το επιτόκιο θα ήταν 20,6%. Κι αυτό επειδή ολόκληρο το χρέος των 199.000 δραχμών θα το "κουβαλούσε" πάνω του επί 12 ολόκληρους μήνες. Οταν όμως πληρώνουμε κάθε μήνα τη δόση των 20.000 δραχμών, μήνα με το μήνα μαζί πληρώνουμε στο κατάστημα και μέρος από το αρχικό χρέος. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μήνα οι τόκοι υπολογίζονται σε μικρότερο ποσό χρέους (υπόλοιπο). Δηλαδή τόκοι, επί του συνολικού του χρέους των 199.000 δραχμών υπολογίζονται μόνο για ένα μήνα,μέχρι να πληρωθεί η πρώτη δόση. Σύμφωνα με τις λεγόμενες "καταστάσεις απόσβεσης δανείου" η πρώτη δόση των 20.000 δρχ. περιέχει τόκους (περίπου 5.000 δρχ.) και εξόφληση χρέους (περίπου 15.000 δρχ.). Αυτό σημαίνει ότι οι τόκοι του δεύτερου μήνα θα υπολογιστούν στις 184.000 δραχμές (199.000 - 15.000), του τρίτου στις 170.500 κ. ο. κ. Γι' αυτό ακριβώς το επιτόκιο που τελικά πληρώνουμε φτάνει το 36%.

Πρέπει να σημειωθεί ότι για την τιμή και μόνο των όπλων, από την κυβέρνηση εδώ και τρία χρόνια υπάρχουν δύο αγορανομικές διατάξεις, οι οποίες υποτίθεται πως υποχρεώνουν τους επιχειρηματίες να ενημερώνουν τους πελάτες τους για τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις που μπορούν να γίνουν οι αγορές. Οι αγορανομικές αυτές διατάξεις βέβαια είναι για τα μάτια του κόσμου, αφού σε καμιά απολύτως περίπτωση δεν τηρούνται, ενώ η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Ανάπτυξης αδιαφορούν πλήρως για τα κόλπα που μετέρχονται τα διάφορα μεγαλοκαταστήματα προκειμένου να μην τις εφαρμόζουν. Οι αγορανομικές διατάξεις προβλέπουν ότι η αξία πώλησης των προϊόντων "τοις μετρητοίς", η αντίστοιχη αξία του με δόσεις, το επιτόκιο των δόσεων, η προκαταβολή και το ποσό της κάθε δόσης πρέπει να αναγράφονται υποχρεωτικά και στις πινακίδες πώλησης μέσα στα καταστήματα και σε όλα τα διαφημιστικά φυλλάδια. Ενα το κρατούμενο θα πρέπει να θεωρείται ότι κανένα κατάστημα δεν εκπληρώνει όλους αυτούς τους όρους, ενώ υπάρχουν και ορισμένα που δεν εκπληρώνουν κανέναν!

Ας δούμε όμως μερικά παραδείγματα "προσφορών", όπως αυτά περιέχονται σε διάφορα διαφημιστικά φυλλάδια που κυκλοφόρησαν μέσω των κυριακάτικων εφημερίδων τις τελευταίες βδομάδες και μετά ας επιχειρήσουμε ορισμένα συμπεράσματα.

Κατάστημα που έχει παραρτήματα σε Γλυφάδα, Κηφισιά, Ν. Σμύρνη και Αγ. Παρασκευή και αυτοδιαφημίζεται ως "πρώτοι στην τεχνολογία","προσφέρει" ανάμεσα στα άλλα (σε παρένθεση οι τιμές τοις μετρητοίς):

• Ατμοσίδερα (64.900 δρχ.) και κάρτες για ηλεκτρονικούς υπολογιστές (77.900 δρχ.) με εξόφληση σε έξι μηνιαίες δόσεις των 12.500 δρχ. και 15.000 δρχ. αντίστοιχα. Δηλαδή επιτόκιο 51%!
• Βιντεοκάμερα (149.900 δρχ.) και εκτυπωτή (149.000 δρχ.) με εξόφληση σε δώδεκα δόσεις των 15.700 και 15.500 αντίστοιχα. Επιτόκια 45 και 43%!
• Ραδιοκασετόφωνα (119.900 δρχ.), CD Walkman (99.500 δρχ.) σε δώδεκα δόσεις των 12.200 και 10.200 δραχμών αντίστοιχα. Επιτόκιο 38,7 και 39,2%!
• Τηλεόραση (149.900 δρχ.) με δώδεκα μηνιαίες δόσεις των 15.200. Επιτόκιο 38%!
• Ηλεκτρονικούς υπολογιστές με δόσεις 18 μηνών που το επιτόκιό τους είναι 33%!

Ενδεικτικό της πλήρους ασυδοσίας που υπάρχει ακόμα και στον τρόπο που οι διάφοροι επιχειρηματίες αποφασίζουν για τις "δοσοπροσφορές" είναι και το γεγονός ότι το ίδιο κατάστημα, σύμφωνα με το σχετικό φυλλάδιο, πουλάει άλλες βιντεοκάμερες με επιτόκιο 33%, συσκευές FAX και τηλεφωνητές με επιτόκιο 29-30%, λευκά είδη με επιτόκιο 27-28%. Και το... κλου του συγκεκριμένου καταστήματος, αν δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος: Ηλεκτρική σκούπα αξίας 45.900 δρχ. σε τρεις δόσεις με επιτόκιο 1%!

Αλλο, ομοειδές, κατάστημα που λειτουργεί στο κέντρο της Αθήνας επί της Πατησίων και στο πρόσφατο φυλλάδιο του διαφημίζει ότι "τώρα έως και 18 άτοκες δόσεις χωρίς προκαταβολή":

• Βιντεοκάμερα (159.000 δρχ.) με δώδεκα δόσεις των 16.500 δραχμών, δηλαδή επιτόκιο 42,5%, ή άλλη των 179.000 δραχμών μετρητοίς με δώδεκα δόσεις των 18.500 και επιτόκιο 41,7%. Αλλες βιντεοκάμερες "προσφέρονται" με επιτόκια από 33 μέχρι και 41%!
• Τηλεόραση (149.000 δρχ.) με 12 δόσεις των 15.000 δραχμών και επιτόκιο 36,5%.Αλλες τηλεοράσεις με επιτόκια από 31 μέχρι και 35,5%, ενώ κάποια προηγούμενα μοντέλα μπορεί κανείς να τα βρει με επιτόκιο και 25%.
• Συσκευή βίντεο (99.000 δρχ.) με 12 δόσεις των 10.000 δραχμών, δηλαδή με επιτόκιο 37,1% και άλλες ομοειδείς συσκευές με δόσεις τα επιτόκια των οποίων ξεκινούν από 30,2% και φτάνουν το 35%.
• Συσκευές FAX και τηλεφωνητές με επιτόκια από 36,5% μέχρι και 39,5%.

Στο ίδιο κατάστημα με επιτόκια μέχρι 25% μπορεί αυτή την περίοδο να αγοράσει κανείς κλιματιστικά.

Είναι άκρως ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι σχεδόν ποτέ από τα φυλλάδια αυτά δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς συγκρίσεις για τις διάφορες "προσφορές". Δεν πρόκειται βέβαια για "διαβολική" σύμπτωση, αλλά για άγραφο νόμο, που τηρούν ευλαβικά τα διάφορα μεγαλοκαταστήματα. Μάλιστα, παράγοντες της αγοράς που γνωρίζουν από μέσα τι ακριβώς γίνεται, είναι πολύ κατηγορηματικοί όταν υποστηρίζουν ότι ο κάθε επιχειρηματίας καραδοκεί πότε οι ανταγωνιστές του θα βγάλουν τα διαφημιστικά τους ένθετα, ώστε μετά να οριστικοποιήσουν ποιες ακριβώς "προσφορές" θα συμπεριλάβουν στους δικούς τους καταλόγους. Οι δυσκολίες στις συγκρίσεις υπάρχουν ακόμα και στις λίγες περιπτώσεις που λόγος γίνεται για ίδια εμπορεύματα. Τότε, ο διαφορετικός αριθμός των δόσεων, ή η απουσία των τιμών τοις μετρητοίς πάλι καθιστά περίπλοκη τη διεξαγωγή συμπερασμάτων από το μέσο καταναλωτή.

Ενδεικτικό το παράδειγμα καταστήματος, με παραρτήματα στις δυτικές συνοικίες, που λανσάρει το σύνθημα "όταν η ποιότητα και η τεχνολογία παρουσιάζονται με προσφορές".Στο διαφημιστικό του φυλλάδιο λοιπόν με αριστοτεχνία παρουσιάζει πλήρη στοιχεία μόνο για τις πωλήσεις με δόσεις που το επιτόκιο είναι 22-26%, ενώ για τα υπόλοιπα εμπορεύματα εμφανίζει μόνο τα ποσά των δόσεων. Επιτόπια έρευνα αποκαλύπτει ότι τα επιτόκια των δόσεων σ' αυτά τα καταστήματα είναι από 34 μέχρι 39%!

Τα παραπάνω αφορούν τα διαφημιστικά φυλλάδια. Εκεί όμως που πραγματικά ο μέσος καταναλωτής τα χάνει εντελώς, είναι όταν επιχειρεί να πάει αυτοπροσώπως στο κατάστημα για να βολιδοσκοπήσει και να κάνει τις αγορές του. Εκεί διαπιστώνει ότι τα διαφημιστικά φυλλάδια είναι σχεδόν άχρηστα,αφού αγοράζοντας πραγματικά τοις μετρητοίς, οι τιμές είναι αισθητά μικρότερες από αυτές των φυλλαδίων. Αυτό όμως αποδεικνύει την πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση - τη ληστεία - που γίνεται στις πωλήσεις με δόσεις. Κλασικό, αλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το παράδειγμα γνωστής φίρμας που είναι "στις τιμές καλόβολη".Μπορεί το συγκεκριμένο δίκτυο καταστημάτων να μην εκδίδει διαφημιστικά φυλλάδια, μία επίσκεψη όμως σε οποιοδήποτε κατάστημα είναι αποκαλυπτική. Η πρώτη έκπληξη έρχεται από τις ίδιες τις "πινακίδες τιμών", που υπάρχουν σε κάθε εμπόρευμα. Σε κάθε μία από τις εκατοντάδες τέτοιες, αναφέρεται η λεγόμενη "αρχική τιμή τοις μετρητοίς" με την πολύ σημαντική παρενθετική παραίνεση: Συμβουλευτείτε τον πωλητή μας!Ε, λοιπόν οι συμβουλές των πωλητών του καταστήματος αποκαλύπτουν και την όλη κομπίνα που είναι στημένη σε βάρος του συνόλου των καταναλωτών. Εκεί διαπιστώνει κανείς ότι η "αρχική τιμή τοις μετρητοίς", υπάρχει μόνο για να υπολογιστούν οι δόσεις και να παρουσιαστεί χαμηλό το σχετικό επιτόκιο, που εμφανίζεται να είναι 20%, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολλαπλάσιο. Αν κάποιος θέλει πράγματι να αγοράσει τοις μετρητοίς οι... "συμβουλές" του πωλητή λένε ότι οι τιμές είναι μικρότερες από την "αρχική τιμή τοις μετρητοίς" από 17 μέχρι και 21%. Ιδού λοιπόν τι γίνεται με τα επιτόκια των δόσεων, που το συγκεκριμένο κατάστημα λέει ότι είναι 2Ο% (σε παρένθεση οι πραγματικές τιμές τοις μετρητοίς, ενώ όλοι οι διακανονισμοί είναι 18μηνοι):

• Κουζίνα (190.000 δρχ.) με 15.766 δραχμές το μήνα, δηλαδή επιτόκιο 55%!
• Ψυγείο (195.000 δρχ.) με 15.766 δρχ. το μήνα, δηλαδή επιτόκιο 51,5%!
• Ψυγειοκαταψύκτης (210.000 δρχ.) με 16.566 το μήνα και επιτόκιο 48%!
• Τηλεόραση (185.000 δρχ.) με 14.664 το μήνα και επιτόκιο 48,8%!

Αυτά κι άλλα πολλά μπορεί να συναντήσει κανείς στις μέρες της... ελευθερίας του καταναλωτή. Στις μέρες δηλαδή που οι εργαζόμενοι "απαλλαγμένοι" από κάθε είδους "προστατευτισμό" και ελέγχους του κράτους στην αγορά, μπορούν... ανεμπόδιστα να μετατρέπονται σε βορά της ασυδοσίας των μεγαλοεπιχειρηματιών.

Κ.