Δεν πρόκειται για αστυνομικό μυθιστόρημα, από εκείνα που συρράπτονται κατά εκατοντάδες στο Χόλιγουντ ετησίως: Είναι μερικά από τα περιεχόμενα της έκθεσης, η οποία υποβλήθηκε στον Τούρκο πρωθυπουργό Μεσούτ Γιλμάζ στα τέλη Δεκέμβρη, και δημοσιεύτηκε, κατά το μεγαλύτερό της μέρος, στον τουρκικό Τύπο τις τελευταίες δύο βδομάδες.

Αφορμή της έρευνας, η "υπόθεση Σουσουρλούκ", η οποία είχε ξεσπάσει το Νοέμβρη του 1996, με αφορμή ένα δυστύχημα στην ομώνυμη άσημη επαρχιακή περιοχή της Τουρκίας, με τρεις νεκρούς και έναν τραυματία. Αποκαλύφθηκε ότι ο ένας, ο "Μεχμέτ Οζμπέι", όπως έγραφε η ταυτότητα με την υπογραφή του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Μεχμέτ Αγκάρ, ο οποίος την αρνήθηκε, ήταν ο διαβόητος ναρκέμπορος και επαγγελματίας φονιάς Αμπντουλάχ Τσατλί, που φέρεται εμπλεγμένος σε απόπειρα δολοφονίας του πάπα Ιωάννη Παύλου ΙΙ και ήταν καταζητούμενος από την Ιντερπόλ. Στην κρατική Μερτσέντες, που ξέφυγε της πορείας της και μετατράπηκε σε άμορφη μάζα σιδερικών, επέβαιναν επίσης ο άλλοτε Κούρδος οπλαρχηγός και βουλευτής του Κόμματος Ορθού Δρόμου, Σεντάτ Μπουτσάκ, ένα μανεκέν και ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Αστυνομίας. Στο αυτοκίνητο υπήρχε οπλισμός τελευταίας τεχνολογίας, κρυμμένοι στο σασί σιγαστήρες, κι ένα τρισ. τουρκικές λίρες - που, κατά πληροφορίες, ανήκε σε δολοφονηθέντα ιδιοκτήτη καζίνο.

Ακολούθησε, για δύο χρόνια, ένας καταιγισμός έναρξης ερευνών από διάφορες επιτροπές (περίπου 10 στο σύνολο) και δημοσιευμάτων. Αλλά φαίνεται πως όλες οι έρευνες εκτράπηκαν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως και η τελευταία, που επανέφερε το σκάνδαλο στην επιφάνεια.

Σ' αυτή τη φάση διερεύνησης του σκανδάλου, ίσως η πιο σημαντική ερώτηση αφορά το "γιατί". Γιατί η τουρκική πολιτεία επιλέγει να ανοίξει το φάκελο μιας υπόθεσης, η οποία, όχι μόνο απειλεί να προκαλέσει πιθανότατα αλυσιδωτές αντιδράσεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, να απειλήσει σχέσεις με - ισχυρές ή και πολύτιμες - γειτονικές με την Τουρκία χώρες και να την "ταπεινώσει" (η αρκετά δραματική διατύπωση ανήκει στον πρωθυπουργό Γιλμάζ) σε επίπεδο εντυπώσεων διεθνώς;

Η πιο πιθανή εξήγηση δείχνει εξαιρετικά απλή στην πολυπλοκότητά της. Η έρευνα η οποία από το συρτάρι του πρωθυπουργικού γραφείου έφθασε στα πρωτοσέλιδα του τουρκικού (και αμέσως μετά του παγκόσμιου) Τύπου επικεντρώνεται στη χρονική περίοδο κατά την οποία κυβέρνησε η Τανσού Τσιλέρ. Η ιστορία της δράσης του παρακράτους δεν εξαντλείται βέβαια στη δεκαετία του '90, αλλά ο δικαστικός που ηγήθηκε της έρευνας, ο Κουτλού Σαβάς, επέλεξε να φωτίσει κυρίως τις πλευρές της που συνδέονται με την πρώην "εκλεκτή" αλλά, από τη στιγμή που συμμάχησε με το κόμμα που εξέφραζε τον "ισλαμικό κίνδυνο", αποδιοπομπαία των στρατηγών.

Συνδυαζόμενη με την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, πριν τρεις βδομάδες, να θέσει εκτός νόμου το Κόμμα Ευημερίας (Ρεφάχ), η προφανής απόδοση στην Τσιλέρ της κύριας πολιτικής ευθύνης και της ηθικής αυτουργίας για το "σκάνδαλο Σουσουρλούκ" ολοκληρώνει την προσπάθεια θέσης εκτός μάχης των δύο "αποσταθεροποιητικών" παραγόντων στην τουρκική Βουλή: Του Ρεφάχ του Νετσμετίν Ερμπακάν και του Κόμματος Ορθού Δρόμου της Τανσού Τσιλέρ.

Οι εμπνευστές της απόφασης να χρησιμοποιηθεί το "χαρτί" του Σουσουρλούκ για να πληγεί η Τσιλέρ, καθ' όλες τις ενδείξεις, είναι οι στρατηγοί, που σιωπούν επισήμως όσον αφορά την υπόθεση.

Οσο για τον καταληκτικό στόχο της όλης προσπάθειας, είναι να "ρυθμιστούν" τα πολιτικά πράγματα και, αφού ολοκληρωθεί η πολιτική εξόντωση των Ερμπακάν και Τσιλέρ, να υπάρξει η ποθούμενη εδώ και χρόνια "σταθερή κυβέρνηση", κατά προτίμηση κεντροδεξιάς σύνθεσης.

Αυτή η υπόθεση ενισχύεται από το γεγονός ότι η δράση των παρακρατικών ομάδων που ακολούθησε το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 ελάχιστα απασχόλησε την έρευνα και ελάχιστο μέρος της έκθεσης που την ακολούθησε καταλαμβάνει - και, ούτως ή άλλως, κρατήθηκε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας κατόπιν πρωθυπουργικής εντολής. Εξάλλου, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή που διερευνά τις διασυνδέσεις κυβερνητικών, παρακρατικών και μαφιόζων έχει "διαμαρτυρηθεί" πολλές φορές για την απόκρυψη πληροφοριών και το πισωγύρισμα της έρευνας από τους στρατιωτικούς.

Ακούγεται ίσως εύκολος αφορισμός, αλλά είναι η πιο ισχυρή πιθανότητα: Φαίνεται πως η πραγματική έκταση της διαπλοκής των παρακρατικών ομάδων, των μαφιόζων και της εξουσίας στην Τουρκία (είτε πρόκειται για καθεαυτό τον κρατικό μηχανισμό, είτε για στελέχη του που λειτουργούν προς ίδιον όφελος) θα παραμείνει στο σκοτάδι, επιτρέποντας στους εξουσιαστές να διαθρέψουν τέτοιες σχέσεις ξανά. Εστω και αν το "σκάνδαλο Σουσουρλούκ" καταλήξει σε μια δίκη, είναι ξεκάθαρο πως αυτή στην πιο ακραία περίπτωση θα αναλωθεί στη (σχεδόν τελετουργική, οπωσδήποτε πάντως παραδειγματική) θυσία της Τσιλέρ και μιας ντουζίνας ακόμη πρώην συνεργατών της. Ουδείς δικαστικός είναι σε θέση - ή θα είχε την τόλμη - να εμβαθύνει στην υπόθεση, επιζητώντας τις ρίζες της. Πρόκειται εξάλλου για ένα τμήμα της "διαθήκης" των πραξικοπηματιών του 1980, των προκατόχων των στρατηγών, οι οποίοι διοικούν την Τουρκία από το παρασκήνιο. Αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα, που πάει πολύ πίσω χρονικά - στο 1923, την εποχή που ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ δημιουργούσε το διάδοχο της οθωμανικής αυτοκρατορίας "κοσμικό κράτος"...

Μπ. Γ.