Η κουβέντα για τον πολιτισμό δεν τελειώνει ποτέ. Τα θέματα που σχετίζονται μ' αυτόν βγαίνουν κάθε τόσο στην επιφάνεια. Φτάνει μόνο να παρατηρείς σωστά, όπως ο "περιβολάρης" του Μπρεχτ. Ετσι δε λέει σε ένα ποίημά του ο μεγάλος ποιητής; Μπορεί να βλέπουμε όλοι, λέει, τις μηλιές μέσα στο περιβόλι, από όσα καταλαβαίνει όμως ο περιβολάρης που τις φροντίζει εμείς δεν καταλαβαίνουμε τίποτε. Ισως να φαίνεται απλοϊκή αυτή η άποψη και αυτονόητη. Δεν είναι όμως, και δεν είναι, γιατί πίσω της κρύβεται ολόκληρη φιλοσοφική στάση απέναντι στη ζωή. Είναι η στάση που κρίνει τη δύναμη της συστηματικής παρατήρησης, τη δύναμη των αντικειμενικών πραγμάτων. Είναι, ούτε λίγο ούτε πολύ, η άποψη που προσπαθεί ν αναδείξει τη σημασία της συνειδητοποιημένης συμμετοχής του προσώπου στα πράγματα της ζωής. Που προσπαθεί να αναδείξει ακόμα τον κίνδυνο που μπορεί να κρύβουν οι αυθόρμητες συμπεριφορές. Ολες εκείνες οι κινήσεις που μπορεί να τροφοδοτούνται από το φως, χωρίς να έχουνε μέσα τους ούτε μια από τις αχτίδες του. Μπορεί ακόμα να εμπνέονται από υψηλές ιδεολογίες κι όμως να μην έχουν ούτε ένα ίχνος από τις υψηλές τους ιδέες. Ναι, δεν είναι υπερβολή αν έλεγα πως υπάρχουν συμπεριφορές διεκδίκησης, συμπεριφορές, με αιτία την κοινωνική αγανάκτηση ή την πολιτική διαφωνία κι όμως να μη χαρακτηρίζονται από τη σοβαρότητα μιας συγκεκριμένης στρατηγικής ή, έστω, τη σιγουριά μιας καλοσχεδιασμένης πρακτικής
Και βέβαια όλ' αυτά δεν τα γράφω, γιατί θυμήθηκα το ποίημα του Μπρεχτ. Δεν προσπαθώ, με άλλα λόγια, να αναλύσω τα λόγια ενός ποιητή, για να βγάλω το κεντρικό νόημα, όπως λένε και στα πληκτικά μαθήματα των "νέων ελληνικών" στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης. Η καθημερινότητα μου τα έφερε όλ' αυτά στο μπρος του μυαλού μου. Τα όσα βλέπω και τα όσα ακούω. Τα όσα μου λένε και προσπαθούν να με αναγκάσουν να τα ακούσω. Γιατί το μεγάλο μάθημα που βγαίνει μέσα από αυτά τα χυδαία "λεξήματα" και "ακούσματα" είναι πως κάθε μέρα όλο και πιο πολύ λιγοστεύουν οι "περιβολάρηδες" του Μπρεχτ. Λιγοστεύουν αυτοί που ξέρουν να καταλαβαίνουν το χρώμα και το άρωμα της μηλιάς. Και αναγκαστικά πληθαίνουν οι αυτοσχέδιοι συμβουλάτορες, οι τυχάρπαστοι "επαϊοντες". Λιγοστεύουν οι συνειδητοποιημένοι της δράσης και πληθαίνουν οι αυθόρμητοι των κραυγών και του θορύβου. Και το κακό δεν είναι πως όλ' αυτά συμβαίνουν στον ανεξέλεγκτο χώρο των μέσων της ενημέρωσης. Δεν ήθελα να υπαινιχτώ με τα παραπάνω τη χλαλοή της τηλεοπτικής φλυαρίας ούτε την αγραμματοσύνη των γραμμένων στο πόδι έντυπων ψευδοαναλύσεων. Τα υποκείμενα με φοβίζουν. Με θλίβουν τα υποκείμενα της στέρησης και του μόχθου. Τα υποκείμενα της εκμετάλλευσης και της κρατικής κοροϊδίας. Με φοβίζουν, και με αγανακτούν πολλές φορές, όλοι αυτοί που με το ένα χέρι ματωμένο χουφτώνουν τα αγκάθια του καπιταλισμού και με το άλλο ψηφίζουν αυτούς που τα σπέρνουν και τα περιποιούνται.
Γι' αυτό θυμήθηκα τα λόγια του Μπρεχτ. Γι' αυτό μου ήρθε στο μυαλό το "περιβόλι" της κοινωνίας μας, με τις μηλιές του τις "χτικιάρες" και τους περιβολάρηδες τους ερασιτέχνες που ούτε από μήλα γνωρίζουν ούτε τα ωραία λουλούδια της μηλιάς εκτιμούν. Και μη νομίσετε πως γι' αυτό φταίει το κακό το ριζικό μας ή ο θεός που μας μισεί. Φταίει η πολιτική προχειρότητα του τόπου μας, η έλλειψη της θεωρητικής μας ανάλυσης. Φταίει η απέχθεια προς τη φιλοσοφία. Φταίει το μπέρδεμα του αντικειμενικού με το υποκειμενικό. Φταίνε οι κρυμμένοι εθνικισμοί και οι άμετρες αρχαιολατρίες μας. Και ο ρατσισμός μας φταίει που τον τελευταίο καιρό όλο και πιο θρασύς σέρνεται στις γειτονιές που κάποτε μύριζε το φρεσκοκομμένο καρπούζι και ακούγονταν το σούρουπο οι βραχνές φωνές του Βαμβακάρη και του Μπάτη. Φταίνε και τα σχολειά μας. Οι ανέτοιμοι και κακοπληρωμένοι δάσκαλοι, τα σκάρτα βιβλία και οι χάρτινες γιρλάντες με τις ζητωκραυγές "Ζήτω ο Στρατός" και "Ζήτω το Εθνος" που κρέμονται από τους τοίχους σαν τις αποκριάτικες σερπαντίνες. Μα φταίμε κι εμείς. Εμείς οι "περιβολάρηδες" της ζωής. Εμείς (και δε μιλάω για τον εαυτό μου) που ποτίσαμε του κόσμου τις μηλιές με το αίμα μας. Εμείς που μετρήσαμε πέταλο με σέπαλο τα λουλούδια της αντρειοσύνης και ρουφήξαμε σταγόνα τη σταγόνα το γλυκό ζουμί της γύρης τους. Είπαμε, βέβαια, και λέμε κάθε μέρα τις μόνες πολιτικές αλήθειες που ακούγονται σ' αυτόν τον τόπο. Είμαστε μπροστά. Αν μετρήσεις τις σηκωμένες γροθιές, θα βρεις πως οι πιο πολλές είναι δικές μας. Και τα προχειρογραμμένα συνθήματα στους τοίχους και στα πανό είναι εμπνευσμένα από τις δικές μας πολιτικές ιδέες. Φαίνεται όμως πως δεν μπορέσαμε ακόμα να περάσουμε την πολιτική μας σκέψη μέσα στο καθημερινό τσουκάλι του πολιτισμού. Φαίνεται πως δε διδάσκουμε με καθαρό τρόπο τη διαφορά του κοινωνικού από το πολιτικό. Του αυθόρμητου από το συνειδητό. Τη διαφορά του συναισθήματος από το ψυχρό συμπέρασμα. Ακόμα και στις τελευταίες, μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις της αγροτιάς περίσσεψε το θεαματικό και το συναισθηματικό και μεις δεν το μαζέψαμε. Το τσίπουρο και το σουβλάκι μπορεί να θυμίζουν τα γλέντια των αρχαίων Σπαρτιατών, των κλεφτών και αρματολών πριν από τη μάχη, δεν οδηγούν στη νίκη όμως. Αλλο να έχεις αντίπαλο τους νηστικούς στρατιώτες του Δαρείου, ή τον Τούρκο του 1821 και άλλο τον κεφαλαιοκράτη του 1998. Χρειάζεται οργανωμένα και καλοστημένα μαθήματα ο λαός. Χρειάζεται συστηματικές "ασκήσεις (πολιτικής) ακριβείας". Χρειάζεται να μάθει μια άλλης μορφής "βία". Μια "βία" που, ασφαλώς, δε θα ματώνει τους δρόμους, ούτε θα στήνει γκιλοτίνες στις πλατείες. Θα στήνει όμως "λαϊκά δικαστήρια" στις γειτονιές, θα ξυπνήσει το δάσκαλο. Θα τον αναγκάσει να συνειδητοποιήσει τις αιτίες της φτώχειας του.
Ονειρεύομαι μιας άλλης μορφής "βία" που θα μπει μέσα στην επιστήμη, στην τέχνη, τον καθημερινό λόγο, μέσα στα χρώματα της ζωής, στα καφενεία, στις λαϊκές αγορές, στα λεωφορεία και στα χωράφια. Ονειρεύομαι μια άλλης μορφής"βία" που θα πάρει τη μορφή του πολιτισμού. Κι αυτό σημαίνει πως ονειρεύομαι μια "ΒΙΑ" που θα διαρρήξει τις συνειδήσεις των επαναπαυμένων. Γιατί όπως φαίνεται, οι κοιμισμένες συνειδήσεις δεν ανοίγουν πια με τα γνωστά μας κλειδιά. Ηρθε η ώρα της "διάρρηξης"!
Αλλο να έχεις αντίπαλο τους νηστικούς στρατιώτες του Δαρείου, ή τον Τούρκο του 1821 και άλλο τον κεφαλαιοκράτη του 1998. Χρειάζεται οργανωμένα και καλοστημένα μαθήματα ο λαός. Χρειάζεται συστηματικές "ασκήσεις (πολιτικής) ακριβείας". Χρειάζεται να μάθει μια άλλης μορφής "βία". Μια "βία" που, ασφαλώς, δε θα ματώνει τους δρόμους, ούτε θα στήνει γκιλοτίνες στις πλατείες. Θα στήνει όμως "λαϊκά δικαστήρια" στις γειτονιές, θα ξυπνήσει το δάσκαλο. Θα τον αναγκάσει να συνειδητοποιήσει τις αιτίες της φτώχειας του.
Είμαι γάιδαρος...
"Οχι αυτό, κύριε πρωθυπουργέ, όχι αυτό με τις πρόγκες, ούτε αυτό με τα καρφιά, το άλλο... αυτό με τα ξυράφια. Αυτό ακριβώς. Χτυπάτε... Δυνατά, σας παρακαλώ... Δυνατά, ακόμα... δυνατότερα. Μου αρέσει έτσι που με μαστιγώνετε. Χτυπάτε με και φτύστε με παράλληλα! Θέλω απόλυτο - και ολοκληρωτικό - εξευτελισμό. Δε μου φτάνει που με στήνετε στην - ατέλειωτη - ουρά για να περάσω το αυτοκίνητο από το ΚΤΕΟ. Θέλω να με ταπεινώσετε ακόμα περισσότερο. Να μην υπάρχει αριθμός προτεραιότητας. Κανένας που να βάζει τα πράγματα σε κάποια τάξη. Να μας αμολάτε όλους μαζί - να σκοτωθούμε μεταξύ μας - για να βρούμε τη θέση μας. Και ύστερα, αν, τελικά, παραμείνουμε ζωντανοί, και έρθει η ώρα της εξέτασης... Εκεί, κύριε πρωθυπουργέ, θέλω να δείξετε όλον τον οχαδερφισμό σας. Να κάνετε μια εξέταση - καθαρά - κοροϊδία... και ο θεός να μας έχει καλά και εμάς και το αυτοκίνητό μας.
" Χτυπάτε με... χαρακώστε μου το κορμί. Βάλτε μου σε όλες τις πληγές αλάτι. Θέλω να καταλάβω σε όλο το βάθος και το πλάτος το νόημα του εκσυγχρονισμού. Να μη μου διαφύγει τίποτα από την "κεντροαριστερά". Να κατανοήσω απόλυτα το σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Μην σας νοιάζει - καθόλου - για τις εργατοώρες που χάνονται. Εσείς να είστε καλά και το επιτελείο σας. Για τα χάλια της οικονομίας, το μάθαμε το μάθημα, φταίει η τεμπελιά του λαού μας...
" Εχετε, δίκαιο κύριε πρωθυπουργέ. Με εμπόδισε εμένα κανένας; Εκεί που περίμενα στην ουρά ας έφερνα - μαζί μου - το πλεκτό. Ας καθάριζα τις φακές, ας έπλενα τα δόντια μου, ας έκανα, τέλος πάντων, κάτι για να μην πάει στράφι ο χρόνος μου. Τεμπέλης, όμως, περίμενα εκεί σαν τον γάιδαρο χωρίς να κάνω τίποτα. Μόνο γκρίνιαζα μαζί με τους διπλανούς μου για τη συμπεριφορά σας. Γι' αυτό, σας λέω, σας παρακαλώ, βαράτε. Πάρτε το μαστίγιο και βαράτε. Μουντζώστε με κιόλας. Εξευτελίστε με τελείως. Μου πρέπει το χειρότερο.
" Τι είναι το πρόστιμο που πλήρωσα; Τίποτα κύριε πρωθυπουργέ! Με 18.000, τελικά, ποιος σου δίνει άδεια ότι το αυτοκίνητό σου είναι εντάξει; Κανένας. Μόνο ο εκσυγχρονισμός κάνει αυτά τα θαύματα. Μόνο αυτός βάζει τους πολίτες στις ουρές. Τους συγκεντρώνει όλους μαζί έξω από τους "γκισέδες" της - πολυπλόκαμης - γραφειοκρατίας και τους φέρνει σε επαφή. Επιτελείτε κοινωνικό έργο, αναγνωρίζω. Αναγκάζετε τους πολίτες - πώς θα περάσουν οι ώρες - να πιάσουν κουβέντα, να γνωριστούνε. Πέρα απ' τον καπιταλισμό, υπάρχει και η μοναξιά, θυμάστε;...
" Κύριε πρωθυπουργέ, μη με λυπάστε. Είμαι μαζοχιστής! Οι φωνές μου δεν είναι από οργή, από ευχαρίστηση φωνάζω. Χτυπάτε με. Βάλτε με στις μέγκενες. Στους τροχούς. Στο κρεβάτι του Προκρούστη. Μαζί σας θα πάω στο 2001. Μαζί σας θα κατακτήσω μια θέση στην Ενωμένη Ευρώπη. Δίπλα στον Μπλερ και τον Κολ. Δίπλα στον Αλέμα... Σε όλους αυτούς που αγωνιούν για τη νέα Αριστερά. Προχωρήστε. Δεν είμαστε μόνοι μας. Εχουμε μαζί μας και τον Κλίντον. Και αυτός αριστερός είναι!
" Ολοι αριστεροί είμαστε, κύριε πρωθυπουργέ. Πόσο λέτε ότι κοστίζει το ψέμα; Τίποτα! Με τον καιρό παύουν να κοκκινίζουν και τα μάγουλα. Το κίτρινο παραμένει κίτρινο. Ούτε οι μύτες μεγαλώνουν. Αυτά είναι παραμύθια για τους ευαίσθητους. Βαράτε, λοιπόν. Κανένας δε θα σας κακολογήσει. Στήστε μας στις ουρές και στους τοίχους. Βάλτε μας στις λίστες αναμονής. Στις λίστες της ανεργίας. Πρέπει - οπωσδήποτε - να πιάσουμε όλους τους δείκτες της Ευρώπης. " Βαράτε, λοιπόν. Μαστιγώστε - αλύπητα - αυτό το λαό. Τον βλέπετε πώς σας γυρίζει την πλάτη; Χτυπάτε! Εφυγαν - αηδιασμένοι - οι αγρότες από τα μπλόκα. Χτυπάτε. Κερδίσατε. Η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ έχει πιάσει το νόημα. Αυτή ξέρει. Πιστολιές στον αέρα. Βαράτε! Είστε κυρίαρχος, κύριε πρωθυπουργέ. Σας θέλουν τα κανάλια. Σας θέλει το κεφάλαιο. Σας θέλουν οι Αμερικάνοι. Σας θέλουν και στην Ευρώπη. Είστε ιδανικός πρωθυπουργός για τη νέα τάξη πραγμάτων. Σκοτώνετε τις ώρες και τις μέρες μας στις ουρές της αναμονής και της απελπισίας. Μας εξοντώνετε αργά, βασανιστικά. Είστε πραγματικός αριστερός, κύριε πρωθυπουργέ. Οπως ο Μπλερ και ο Κλίντον.
Feeds
