Στον λαβύρινθο που αποτελεί η σημερινή τουρκική πολιτική σκηνή, ένα πράγμα είναι σαφές: η εξαίρεση της Αριστεράς από το Κοινοβούλιο της χώρας, και ακόμη περισσότερο, η απηνής προσπάθεια εξοστρακισμού της από την πολιτική δραστηριότητα στο "κοσμικό κράτος" του Κεμάλ Ατατούρκ, που τοποτηρούν οι στρατηγοί. Αλλά, όπως λέει ο Μουσταφά Γιαλτσίνερ, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων του Κόμματος Εργασίας (ΕΜΕΡ) της Τουρκίας, μιλώντας στον "Ρ", ο αγώνας που απορρέει από το λαό δεν "παύεται" με άνωθεν αποφάσεις...

- Γνωρίζουμε ότι το συνδικαλιστικό κίνημα έχει τρομακτικά προβλήματα στη χώρα σας. Τα τελευταία 18 χρόνια, από το πραξικόπημα και προς το σήμερα, είναι δύσκολο να αρθρωθούν αιτήματα, να προβληθούν διεκδικήσεις. Πώς εξελίσσονται τα πράγματα στις παρούσες συνθήκες;

- Το συνδικαλιστικό κίνημα που συνεργάζεται με το επίσημο κράτος έχει καταρρεύσει, όπως και οι αντιλήψεις που απέρρεαν από αυτό.

Καθ' όσον αφορά τους δημόσιους υπαλλήλους, υπάρχουν τρεις συνομοσπονδίες. Κι οι τρεις, εδώ και χρόνια, δεν πήραν θέσεις ενάντια στις επιθέσεις του κεφαλαίου: απλώς έσκυψαν το κεφάλι. Μερικοί μάλιστα από τους ιθύνοντες των συνομοσπονδιών, όχι απλώς συναίνεσαν στις προταθείσες και υλοποιούμενες ιδιωτικοποιήσεις, αλλά ήθελαν οι ίδιοι να αγοράσουν κρατικές επιχειρήσεις.

Αλλά οι εργαζόμενοι πήραν θέση ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις.

Είναι πολύ σημαντικό πρόβλημα το ότι το κεφάλαιο, όπως και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, προσπαθεί στην Τουρκία να αφήσει τους εργαζόμενους χωρίς συνδικάτα. Στόχος είναι να μην υπάρχει σε καμία του μορφή συνδικαλιστικό κίνημα.

Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των εργαζομένων που είναι οργανωμένοι μειώθηκε έως και κατά 50%. Στην Τουρκία προσλαμβάνει μεγάλες διαστάσεις το φαινόμενο των απολύσεων. Ασφαλώς αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας πρακτικής, ενός παγκόσμιου σχεδίου. Εκεί που πραγματοποιήθηκαν ιδιωτικοποιήσεις, το ποσοστό των απολυμένων ξεπερνά το 70%, ή το 80%, του εργατικού δυναμικού της επιχείρησης πριν ιδιωτικοποιηθεί.

- Από το νόμο, στην Τουρκία οι κυβερνώντες δύνανται να απαγορεύουν οποιαδήποτε απεργία, να τη θέτουν εκτός νόμου. Αυτό αποτελεί σχεδόν απροσπέλαστο εμπόδιο για τις απόπειρες δυναμικής συνδικαλιστικής δράσης. Τι μορφές προσλαμβάνουν οι κινήσεις των εργαζομένων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους;

- Οποιαδήποτε κινητοποίηση των εργαζομένων στην Τουρκία εξ υπαρχής παίρνει μορφή ενάντια στην εξουσία, ενάντια στο σύστημα. Οι εργαζόμενοι δεν κινούνται εναντίον του ενός ή του άλλου εργοδότη - γενικά τίθενται ενάντια στο σύστημα.

Οι εργαζόμενοι που θέλουν να μπουν σε συνδικάτα, ή να ιδρύσουν τέτοια, ή να μην απολυθούν μαζικά, πρέπει να αγωνίζονται, να χρησιμοποιούν το όπλο της απεργίας. Αλλά αν το πράξουν βρίσκουν το νόμο απέναντί τους. Και μιας και δεν κατοχυρώνονται από κανένα νόμο, έρχονται σε σύγκρουση όχι πολιτική, αλλά βίαιη - με την αστυνομία και τον στρατό.

Σε ένα εργοστάσιο στην Κωνσταντινούπολη, οι εργαζόμενοι είχαν κατέβει πάνω από 200 μέρες σε απεργία. Κάθε μέρα, επειδή η περιοχή ήταν υπό τον έλεγχο του στρατού, πραγματοποιούνταν έλεγχοι και επιθέσεις σε βάρος τους από στρατιώτες. Σε ένα άλλο εργοστάσιο της Κωνσταντινούπολης, οι εργαζόμενοι πήραν θέση ενάντια στο ελαστικό ωράριο που επιχειρήθηκε να επιβληθεί. Οχι μόνο για τους ίδιους, αλλά και για λογαριασμό μιας πολύ πιο ευρείας ομάδας εργαζόμενων. Ο συγκεκριμένος εργοδότης έχει στην κατοχή του πολλά εργοστάσια, και σκοπεύει να επιβάλλει στον κλάδο του ελαστικό ωράριο, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για πιθανούς μιμητές του. Οι εργάτες λένε ακριβώς "δεν αγωνιζόμαστε μόνο για μας", αλλά και για όλους τους ομοίους μας.

Σε μια αλυσίδα επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρισμού, επιχειρήθηκε ιδιωτικοποίηση. Αμερικανοί εμπειρογνώμονες ήρθαν στην επιχείρηση να κάνουν έρευνα. Οι εργαζόμενοι όμως αντέδρασαν και άρχισαν κατάληψη. Ενα από τα βασικά τους συνθήματα ήταν "Κάτω το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ανεξάρτητη Τουρκία" - μια αναφορά στις ιδιωτικοποιήσεις που το ΔΝΤ υπαγορεύει.

Σε διάφορες επιχειρήσεις, οι απεργίες και οι κινήσεις αντίστασης που ξεκινούν έχουν σαφώς πολιτικά χαρακτηριστικά. Στην Τουρκία είναι σε εξέλιξη η δημιουργία ενός καινούριου συνδικαλιστικού κινήματος.

- Από τη δράση αυτή, προκύπτουν κατακτήσεις;

- Ναι. Υπάρχουν επιμέρους κατακτήσεις εκεί που αντιστέκονται οι εργαζόμενοι, για παράδειγμα στον κλάδο των μεταφορών. Μετά από συγκρούσεις υπογράφτηκε από το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων Συλλογική Σύμβαση.

Εκεί που επιτυγχάνεται η ενότητα των εργαζομένων, υπάρχουν κατακτήσεις. Στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών η κεντρική διοίκηση είναι στα χέρια των φασιστών, όμως στην Κωνσταντινούπολη όχι. Ο επικεφαλής του σωματείου της Κωνσταντινούπολης είναι στο κόμμα μας, και εκεί δεν έγινε δυνατό να επιβληθεί ιδιωτικοποίηση.

Η κυβέρνηση παίρνει αποφάσεις ιδιωτικοποίησης, όμως οι εργαζόμενοι, ακόμα και σπάζοντας τα όρια και τους νόμους, κατάφεραν να αντισταθούν. Πολλές φορές αποφάσεις ιδιωτικοποιήσεων αναιρέθηκαν από δικαστήρια. Αλλο ένα παράδειγμα είναι η αντίσταση των αγροτών της Περγάμου. Στην περιοχή τελευταία, υπάρχει στάση κατά μιας πολυεθνικής εταιρίας, της "EuroGold".

Καταβάλλονται προσπάθειες οι ενέργειες να μην είναι μεμονωμένες αλλά γενικές και ενωμένες. Σίγουρα, χρειάζεται πολιτική δουλιά, όμως είναι σαφές πως το κλίμα είναι υπέρ του δέοντος κατάλληλο για μια συνδικαλιστική δραστηριότητα στην Τουρκία.

Η κατάσταση είναι άσχημη. Είμαστε στο "παραπέντε" πριν δημιουργηθούν γκέτο πεινασμένων. Λέμε μια παροιμία στην Τουρκία, "το ψωμί είναι στο στόμα του λιονταριού". Είναι πολύ δύσκολο να το πάρεις.

- Μιλήσατε για "νέο" συνδικαλιστικό κίνημα. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;

- Το καινούριο συνδικαλιστικό κίνημα στην Τουρκία έχει δύο χαρακτηριστικά. Πρώτον, πολιτικό χαρακτήρα. Δεύτερον, οργανώνεται στη βάση του με γνώμονα τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των εργαζομένων.

Αυτή η εξέλιξη ξεκάθαρα είναι προς όφελος των εργαζομένων. Στον κλάδο της ενέργειας, για παράδειγμα, είναι σε εξέλιξη η δημιουργία επιτροπών ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις. Υπάρχουν πολλά συνδικάτα που παίρνουν μέρος σε αυτόν τον αγώνα. Υπάρχει μια πλατφόρμα των συνδικάτων. Σε αυτήν, το κόμμα μας έχει σημαντική συμμετοχή, και πασχίζει να επιτύχει ενότητα των εργαζομένων.

- Πόσες απεργίες έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια; Με άλλα λόγια, παρατηρείται, αν μπορούμε να το πούμε, μια ένταση του απεργιακού κινήματος; Πόσοι είναι οι εργαζόμενοι, κατά ποσοστό, που είναι ενταγμένοι σε κάποιο συνδικάτο, συνολικά;

- Να ξεκινήσω από το δεύτερο. Στην Τουρκία οι εργαζόμενοι που είναι συνδικαλισμένοι είναι λίγο περισσότεροι από 1 εκατομμύριο, επί συνόλου 6 εκατομμυρίων. Οι υπάλληλοι, περίπου 1 εκατομμύριο, είναι εκτός. Οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι, είναι πάρα πολλοί, αλλά δεν είναι εύκολο να δοθούν ακριβή στοιχεία. Οι νέοι εργάτες όχι μόνο δεν έχουν συνδικάτο, αλλά ούτε καν ασφάλιση. Εύλογο: η ανεργία φθάνει το 1 εκατομμύριο ανθρώπων.

Οσον αφορά το πρώτο, τελευταία υποφώσκει ένταση. Στην Τουρκία, δύο φορές το χρόνο γίνονται αυξήσεις. Μέσα στο καλοκαίρι περιμένουμε να υπάρξει μια έκρηξη εξ αφορμής των πενιχρών αυξήσεων, ακόμη και εκεί που δεν υπάρχουν συνδικάτα. Στο ίδιο διάστημα είναι πιθανό να προκύψουν αντιδράσεις και για τις ιδιωτικοποιήσεις, που έχει ανακοινωθεί ότι θα έχουν αξία 4,5 δισ. δολαρίων. Συνδυασμένα αυτά τα ζητήματα μπορούν να προκαλέσουν σημαντική αναταραχή.

Αυτή τη στιγμή το νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει την αφαίρεση του δικαιώματος του συνδικαλίζεσθαι για τους δημόσιους υπάλληλους, περιμένει τη σειρά του στη Βουλή.

- Δεν είναι αντισυνταγματική μια τέτοια ρύθμιση;

- Δυστυχώς όχι. Καταλαβαίνετε ότι με αυτά τα δεδομένα, τους μήνες του καλοκαιριού είναι πιθανό να υπάρξουν μεγάλες εκρήξεις. Σε επτά κλάδους υπάρχουν ήδη απεργίες εν εξελίξει.

- Ας δούμε το καθαρά πολιτικό μέρος της δράσης σας. Ας αναφερθούμε κατ' αρχάς στο ιστορικό του κόμματος. Πότε ιδρύθηκε, ποιες οι βάσεις του, ποιοι οι στόχοι του, ποιες οι θέσεις του. Ποια είναι η πολιτική του πλατφόρμα, αν θα συμμετάσχει στις επόμενες εκλογές -που προβλέπονται μέσα στον επόμενο χρόνο, πιθανότατα- και πώς βλέπει το ζήτημα των συμμαχιών.

- Το Κόμμα Εργασίας (ΕΜΕΡ) δημιουργήθηκε το Νοέμβρη του 1996. Το προκάτοχό του ομώνυμο κόμμα είχε απαγορευτεί ένα χρόνο πριν, από το τουρκικό κράτος, συγκεκριμένα από την κυβέρνηση Τσιλέρ.

Το ΕΜΕΡ δημιουργήθηκε με τρεις άξονες. Πρώτον, με βάση τις κατακτήσεις του κομμουνιστικού κινήματος εδώ και 30 χρόνια. Δεύτερον, την προσπάθεια των τελευταίων 10 χρόνων από μια πρωτοποριακή μερίδα των εργαζομένων, που έκανε προσπάθεια και πήρε αριστερές θέσεις. Και τρίτον, με βάση τη δράση των διανοούμενων ενάντια στις παραφυάδες και τα κατάλοιπα του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου (1980). Βασικό κριτήριο όσον αφορά τους διανοούμενους είναι να έχουν ενωθεί με την εργατική τάξη στον αγώνα της, να έχουν ταξική συνείδηση.

Ο κύριος σκοπός του κόμματος δεν είναι απλώς να πετύχει κάποιες κατακτήσεις, αλλά να φέρει την ενότητα των εργατών και των εργαζομένων. Να πετύχει την πολιτική οργάνωσή τους.

Οσον αφορά στην ιδεολογία μας, αυτή πηγάζει στο σοσιαλισμό, στον κομμουνισμό, στα συμπεράσματα της 3ης Διεθνούς.

Αυτή τη στιγμή έχουμε ολοκληρώσει τις διεργασίες που προβλέπει ο νόμος για τη συγκρότησή μας και έχουμε οργανώσεις, ενώσεις και συνδικάτα σε επαρχίες και πόλεις όλης της Τουρκίας, μάλιστα αρκετά ισχυρά. Σε όλα τα αστικά κέντρα είμαστε οργανωμένοι. Οπου υπάρχουν βιομηχανίες, όπου υπάρχουν εργοστάσια. Μπορώ να πω ότι είμαστε μια σημαντική δύναμη στους εργαζόμενους.

Οσον αφορά τις εκλογές, σκοπεύουμε να συμμετάσχουμε σ' αυτές, με στόχο την ενότητα. Τη θεωρούμε ως μια ενότητα των εργαζομένων, συνδικάτων, πολιτικών οργανώσεων, επαγγελματικών φορέων, οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα περιλάβουμε και μέλη κομμάτων που υποστηρίζουν τα δικαιώματα του κουρδικού λαού. Υπάρχει μια δυνατότητα, αν αυτή η ενότητα επιτευχθεί, να ξεπεράσουμε το πλαφόν του 10% που απαιτείται για την είσοδό μας στη Βουλή.

- Το θεωρείτε εφικτό;

- Είναι σοβαρή η πιθανότητα να ξεπεράσουμε το πλαφόν, αλλά στην Τουρκία η κατάσταση είναι πάντοτε ρευστή. Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε κάτι τέτοιο με βεβαιότητα.

- Θυμούμαστε το παράδειγμα του Χαντέπ, του κόμματος των Κούρδων, το οποίο στις εκλογές του 1995 συγκέντρωσε έως και 40% στη νοτιοανατολική Τουρκία, αλλά σε εθνικό επίπεδο - και μέσω αλχημειών ενδεχομένως - δεν ξεπέρασε το 10% και έμεινε εκτός Βουλής.

- Πρέπει να σημειώσουμε δε, ότι είναι πολύ πιθανό να μη δοθεί καν άδεια στο ΕΜΕΡ να κατέλθει στις εκλογές...

- Υπάρχει, φαίνεται, μια προσπάθεια να εκκαθαριστεί το πολιτικό σκηνικό από τους ισλαμιστές (είτε είναι οργανωμένοι πολιτικά, με το Κόμμα Ευημερίας που μετουσιώθηκε στο "μετριοπαθέστερο" Κόμμα της Αρετής, είτε πραγματοποιούν άλλου τύπου παρεμβάσεις, όπως δωρεές προς κόμματα) κι επίσης από κάθε δύναμη που τους βοήθησε - σ' αυτήν την περίπτωση, ο στόχος προσωποποιείται στην Τανσού Τσιλέρ. Πώς το βλέπετε;

- Πρώτα απ' όλα, ας σημειώσουμε κάτι. Η κύρια σύγκρουση στην Τουρκία είναι μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου. Και οι καθοδηγητές του κεφαλαίου, οι στρατηγοί, όσο κι αν φαίνονται αδύνατοι ορισμένες στιγμές, πάντως έχουν ως τελική τους κατεύθυνση τη σύγκρουση μεταξύ των δυνάμεων της εργασίας και του συστήματος. Το πολιτικό ισλάμ, όπως και ο φασιστικός ριζοσπαστισμός, είναι στο πλαίσιο του συστήματος.

Υπάρχουν δύο στόχοι όσον αφορά αυτήν την προσπάθεια. Η θέση των ΗΠΑ για την άμυνα έχει αλλάξει, και οι στρατηγοί προσπαθούν να προβάλλουν την Τουρκία στην (ισλαμική) Ασία και Μέση Ανατολή ως έναν κύριο σύμμαχο. Το Ρεφάχ εκπροσωπεί το κεφάλαιο μια χαρά, απλώς δεν "ταίριαζε" στην εικόνα.

- Το Ρεφάχ πάντως προέτεινε ένα φιλολαϊκό πρόσωπο, βρίσκοντας δουλιά και παρέχοντας βοήθεια σε πολύ κόσμο.

- Αυτό είναι αλήθεια.

- Ισως πρόκειται για προσπάθεια προσέγγισης στρωμάτων που πολιτικά ανήκαν στην Αριστερά, αλλά στην παρούσα πολιτική σκηνή δεν εκφράζονται, αφού η Αριστερά είναι συνήθως εκτός νόμου.

- Οντως, είχε αρκετούς ψήφους στους εργαζόμενους. Αλλά οι στρατηγοί επανεφηύραν το δίλημμα του κοσμικού ή ισλαμικού χαρακτήρα του κράτους. Εξάλλου, το Ρεφάχ, αν ήταν στην κυβέρνηση, θα έφερνε εμπόδια στη δεύτερη εισβολή στο Ιράκ. Αρα...

- Στο Κουρδικό, η πάγια θέση σας συμπυκνώνεται στο ότι ο κουρδικός λαός μπορεί να αποφασίσει μόνος του για την τύχη του. Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα σε αυτό το μέτωπο; Ακόμη, εξ όσων γνωρίζουμε, έχετε αποκλίσεις απόψεων με το ένοπλο Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Ποιες είναι αυτές;

- Το Κόμμα της Εργασίας απαγορεύτηκε διότι είχε περιλάβει στο πρόγραμμά του την έκφραση "αυτοδιάθεση του κουρδικού λαού". Αυτός ήταν ο λόγος.

Το Κόμμα μας παίρνει θέσεις, σε όλα τα ζητήματα, ενάντια στην αδικία και την εκμετάλλευση.

Πρέπει να σταματήσει ο πόλεμος. Οι αγρότες που έχουν εκδιωχθεί από τις εστίες τους, τα χωριά τους, πρέπει να γυρίσουν πίσω. Για όποια ζημιά έγινε, πρέπει να υπάρξει αποζημίωση. Και βέβαια, πρέπει να αρθεί ο στρατιωτικός νόμος που έχει επιβληθεί στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Τουρκίας. Να διαλυθούν οι ένοπλες ομάδες του συστήματος κατά των Κούρδων, παραστρατιωτικές και εντός στρατού.

Οσον αφορά τις διαφωνίες μας με το ΡΚΚ. Το ΡΚΚ είναι εθνικιστική οργάνωση, δημιουργήθηκε με βάση αλυτρωτισμούς. Μιλά για "εθνικό ζήτημα". Το Κόμμα μας, μην ξεχωρίζοντας εθνικές διαφορές, προσπαθεί να οργανώσει τους εργαζόμενους. Από αυτό, όπως είναι εύλογο, προκύπτουν διαφωνίες.

- Υπάρχουν φημολογίες, εδώ και χρόνια, περί σχέσεων του ΡΚΚ με τη Συρία.

- Στην Τουρκία η βασική προπαγάνδα που γίνεται και απορρέει από τους εκφραστές του κεφαλαίου, θέλει τη Συρία, την Αρμενία, τη Ρωσία και την Ελλάδα να βοηθούν το ΡΚΚ. Τελευταία, οι "ομολογίες" του συλληφθέντος στελέχους Σακίκ του ΡΚΚ, που ο κόσμος ήξερε ως ήρωα του πολέμου, βοήθησαν στη διαμόρφωση μιας τέτοιας εικόνας.

- Κλείνοντας, πώς είδατε τη διάσκεψη των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων στην Αθήνα;

- Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές απόψεις, αλλά μας δίνει ελπίδα ο αγώνας της παγκόσμιας εργατικής τάξης. Αυτός δημιουργεί την ανάγκη τέτοιων συναντήσεων. Η εργατική τάξη πρέπει να συνεργαστεί σε διεθνές επίπεδο. Οφείλουμε να αγωνιστούμε μαζί. Η ενότητά μας πρέπει να έχει ως βάση τις απαιτήσεις των εργαζομένων.

Μπ. Γ.

Το ψευτοδίλημμα ισλαμιστών και κοσμικών κρύβει την αληθινή αντίθεση μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου

Αστυνομικές ειδικές δυνάμεις φρουρούν την πόρτα του πανεπιστημίου

Aπό τα βίαια επεισόδια της Πρωτομαγιάς