Ποιος θα περίμενε αλήθεια, ότι στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), αυτό το ναό του διεθνούς κεφαλαίου, έναν από τους οργανισμούς ρύθμισης της καπιταλιστικής διεθνοποίησης, θα ερχόταν στιγμή που "θα του γύριζαν όλοι την πλάτη". Από τον υπέργηρο Μίλτος Φρίτμαν, τον εκπρόσωπο του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, μέχρι τον Κίσιγκερ και τον "διάσημο παίχτη" των χρηματιστηρίων Τζον Σόρος, όλοι πλέον ζητούν την "κεφαλή επί πίνακι" των εκπροσώπων του ΔΝΤ. Κύριοι αδυνατείτε πλέον να παρέμβετε αποτελεσματικά, αποτύχατε, φωνάζουν εν "χορδαίς και οργάνοις", διάφοροι εκπρόσωποι του κεφαλαίου, τρομοκρατημένοι από τη διεθνή οικονομική κρίση και τις συνέπειές της. Ποιος να φανταζόταν τέτοια αντιμετώπιση προς τους άλλοτε πανίσχυρους εκπροσώπους του διεθνούς εκείνου καπιταλιστικού οργανισμού, που οι εκθέσεις του για την παγκόσμια οικονομία και τα "γιατροσόφια" της σκληρής λιτότητας για διάφορα κράτη και περιοχές του πλανήτη είχαν τη δύναμη της δογματικής αλήθειας...

Ενδιαφέρον έχει να δούμε και τη στάση που τηρούν τα ελληνικά ΜΜΕ στο θέμα αυτό. Δεν είναι πολύς καιρός που οι επισημάνσεις των εκπροσώπων του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία, αποτελούσαν πρώτη είδηση στις εφημερίδες. Τα διάφορα "αποκλειστικά" έδιναν και έπαιρναν. "Περικόψτε τις δαπάνες, ιδιωτικοποιήστε τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες, "ελαστικοποιήστε" την αγορά εργασίας, επισήμαιναν οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ στο προσχέδιο της έκθεσης για την ελληνική οικονομία" έγραφε και αναφωνούσε σύσσωμος - εκτός "Ρ" - ο ελληνικός έντυπος και ηλεκτρονικός Τύπος. Σήμερα έχουν γίνει οι πάντες τιμητές και καταγγέλλοντες, αναπαράγουν τη διεθνή ειδησεογραφία, αναμασώντας τη φυσικά. Και "ο γέγονε, γέγονε"... Δε χρειάζεται να απολογηθούν σε κανένα. Αλλωστε το ΔΝΤ λιθοβολούν και όχι την πολιτική που πρεσβεύει και η οποία συνεχίζει να αποτελεί την πυξίδα της ελληνικής κυβέρνησης...

Τα προβλήματα πάντως που έχει να επιλύσει ο καπιταλισμός στην Ελλάδα, μετά το ξέσπασμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης, είναι απείρως σοβαρότερα από την έλλειψη σοβαρότητας των αστικών ΜΜΕ στο χειρισμό τους ως προς το ΔΝΤ.

Αυτό που διακυβεύεται λόγω της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης είναι πλέον ο ίδιος ο στρατηγικός στόχος, το νέο όραμα της αστικής τάξης της χώρας, η ένταξή της στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση (ΟΝΕ). Για την ελληνική περίπτωση ταιριάζει απόλυτα η παροιμία "ήτανε στραβό το κλίμα το 'φαγε κι ο γάιδαρος...", δηλαδή η διεθνής καπιταλιστική κρίση.

Η υποβολή του "αναθεωρημένου προγράμματος σύγκλισης" από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, το Μάη του 1994, συνέπεσε με μία σειρά ευνοϊκές για το κεφαλαίο συγκυρίες. Η ευρωπαϊκή οικονομία μόλις είχε βγει από την ύφεση η οποία είχε ρίξει σε μηδενικά ή και αρνητικά πεδία την οικονομική ανάπτυξη. Οι εμπορικές συναλλαγές άρχισαν να ανακάμπτουν, γεγονός που είχε αρχίσει να δημιουργεί συνθήκες αισιοδοξίας. Η εφαρμογή των πανευρωπαϊκών προγραμμάτων λιτότητας τροφοδοτεί τα καπιταλιστικά κέρδη, σε βάρος των μισθών των εργαζομένων, οι οποίοι υποχωρούν σαν ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ με την εφαρμογή των περιβόητων κριτηρίων "σύγκλισης", αρχίζει η πολιορκία του λεγόμενου κοινωνικού κράτους. Με γενικό σύνθημα την "αναδιάρθρωση", αρχίζει η επίθεση κατά της δημόσιας παιδείας, της δημόσιας υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Παράλληλα, η "απελευθέρωση" της κίνησης του κεφαλαίου οδηγεί σε μία πρωτοφανή άνθηση της χρηματιστηριακής δράσης και κερδοσκοπίας και της αγοράς ομολόγων. Τεράστια χρηματικά κεφάλαια τοποθετούνται στην ελληνική αγορά, ρουφούν τις υψηλές αποδόσεις των μετοχών και των κρατικών ομολόγων και "πετούν" με ηλεκτρονική ταχύτητα σε άλλες "αναδυόμενες" οικονομίες, οι οποίες επίσης υπόσχονται μεγάλα κέρδη... Είναι η εποχή όπου η εισβολή των κεφαλαίων με τα περιβόητα "hedge funds", όχι μόνο δε θεωρούνταν κάτι το κακό (όπως σήμερα, που με πολύ μεγάλη υποκρισία εισπράττουν όλο το ανάθεμα), αλλά ο ερχομός τους ήταν στοιχείο επιτυχίας. "Οι αγορές εμπιστεύονται την οικονομική μας πολιτική", έλεγε συχνά - πυκνά γεμάτος κομπασμό ο Γ. Παπαντωνίου, όταν εισέρεαν μαζικά τα κεφάλαια στο Χρηματιστήριο και στην αγορά ομολόγων. Είναι η εποχή του θριάμβου του ριγκανισμού και του θατσερισμού, οι πολιτικές των οποίων υποτάσσουν το σύνολο των κοινωνικών δυνάμεων στην υπηρεσία των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων.

Το πρόγραμμα "σύγκλισης" της ελληνικής κυβέρνησης, που υποβλήθηκε το 1994, αντανακλούσε ακριβώς την αισιοδοξία του κεφαλαίου, το οποίο αισθανόταν παντοδύναμο και άτρωτο.

Με το που ξεσπά η διεθνής καπιταλιστική κρίση στο τέλος του προηγούμενου Αυγούστου, η αισιόδοξη αυτή εικόνα ανατρέπεται, ο ενθουσιασμός δίνει τη θέση του στο σκεπτικισμό και στην απογοήτευση. Τα χρηματιστήρια, οι αγορές ομολόγων, η υψηλή κερδοφορία των πολυεθνικών επιχειρήσεων και των τραπεζών κατακρημνίζονται κάτω από το βάρος της κρίσης. Τα κακά νέα κατακλύζουν κάθε ημέρα τις εφημερίδες, όλοι τρέμουν ένα νέο 1929, ενώ οι πιο απαισιόδοξοι εκφράζουν την άποψη ότι η σημερινή κρίση μπορεί να είναι ακόμα χειρότερη και από αυτή του 1929. Είναι προφανές ότι οι παραδοχές, πάνω στις οποίες είχε στηριχτεί το πρόγραμμα "σύγκλισης" της Ελλάδας, έχουν ανατραπεί πλήρως. Το τελευταίο βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με τη σημερινή πραγματικότητα. Ο ελληνικός καπιταλισμός πίστεψε στον... παράδεισο της καπιταλιστικής ανάπτυξης και ξαφνικά βρίσκεται στην κόλαση της καπιταλιστικής κρίσης.

Αλλά και στο επίπεδο των ιδεών, τον ιδεολογικό τομέα, τα πράγματα είναι αρνητικά για την κυβέρνηση Σημίτη. Δυστυχώς γι' αυτή, το 1998 δεν είναι 1991 και κάθε ημέρα που θα περνάει, το ισοζύγιο θα γέρνει περισσότερο σε βάρος της. Δεν είναι πολλά χρόνια - πέτρινα χρόνια κυριολεκτικά για τους εργαζομένους της χώρας, αλλά και το κομμουνιστικό κίνημα - που η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού γινόταν η αιχμή του δόρατος της αστικής ιδεολογίας. Ηταν η εποχή της "τρομοκρατίας" των ελλειμμάτων και του πληθωρισμού, όπου οι κυβερνήσεις, στο όνομα της μείωσής τους, εφάρμοσαν πολιτικές άκρατης εκμετάλλευσης των λαϊκών στρωμάτων. Βεβαίως, οι νεοκεϋνσιανές μορφές διαχείρισης, που εκδηλώνονται ακριβώς την ίδια περίοδο, προβάλλοντας τον άλλο αποτυχημένο διαχειριστικό τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης (η μεταπολεμική εφαρμογή του δεν την απέτρεψε, με αποκορύφωμα την ένταση της κρίσης στις αρχές της 10ετίας του '70), είναι επίσης η άλλη όψη του νομίσματος. Η προπαγάνδισή της αποσκοπεί μάλλον στο να προλάβει τα χειρότερα από την ανάπτυξη των λαϊκών αγώνων, αλλά είναι πλέον και δοκιμασμένη μορφή διαχείρισης και αναποτελεσματική για να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές αντιφάσεις των νόμων του καπιταλισμού, που είναι και η πηγή των κρίσεων. Αυτό λοιπόν που σήμερα είναι φανερό, χτες ήταν κρυμμένο. Τα νεοφιλελεύθερα δόγματα της "διεθνοποίησης" και του "μονόδρομου" είχαν αποκτήσει τη δυναμική της δογματικής αλήθειας και όποιος τολμούσε να τα αμφισβητήσει θεωρούνταν κάτι μεταξύ τρελού και γραφικού. Οπως ακριβώς χαρακτήριζαν τους Ελληνες κομμουνιστές, οι οποίοι σε πείσμα των καιρών συνέχιζαν να μάχονται σχεδόν μόνοι ενάντια στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα, αλλά και σε κάθε μορφή αντιλαϊκής διαχείρισης, έχοντας καθαρό ότι η κρίση είναι αναπόφευκτη, αλλά και ότι τις συνέπειές της η αστική τάξη τις φορτώνει στην εργατική τάξη, στα λαϊκά στρώματα.

Τα πράγματα όμως σιγά σιγά άρχισαν να αλλάζουν, όχι βέβαια από μόνα τους. Η πάλη των πιο συνειδητών στρωμάτων των εργαζομένων, οι μικρές και μεγάλες κινητοποιήσεις των ευρωπαϊκών λαών, τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων σε Δανία, Γαλλία, ασκούν επίδραση. Στη συνείδηση πλατιών στρωμάτων των εργαζομένων της Ευρώπης, ο νεοφιλελευθερισμός, σαν ιδεολογία και πρακτική, αρχίζει να αμφισβητείται, ανεξάρτητα από το βαθμό και την έκταση της αμφισβήτησης. Με το νεοφιλελευθερισμό φυσικά δεν ξεμπερδέψαμε, όμως ο τελευταίος στη συνείδηση εκατομμυρίων εργαζομένων θεωρείται πλέον εχθρικός και επικίνδυνος. Γι' αυτό και οι κορυφαίοι εκπρόσωποι του κεφαλαίου προσπαθούν να ελιχθούν. Γι' αυτό και χρειάζεται αποκάλυψη κάθε προσπάθειας ελιγμού του κεφαλαίου, κάθε προσπάθειας αλλαγής στη μορφή διαχείρισης, κάθε επιδίωξης διαμόρφωσης "αντι-νεοφιλελεύθερων" μετώπων για την προσπάθεια σωτηρίας (αν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη μετακύληση των αρνητικών συνεπειών της κρίσης στις λαϊκές μάζες) του συστήματος. Γιατί η ουσία των ελιγμών είναι να μεταφέρουν τα βάρη της κρίσης στο λαό, αλλά και να αποτρέψουν τα χειρότερα: την αμφισβήτηση του ίδιου του καπιταλισμού.

Με τα σημερινά δεδομένα, από τα πέντε (5) κριτήρια που θα πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το τέλος του 1999, για να ενταχθεί η Ελλάδα στην ΟΝΕ, μόνο το κριτήριο του ελλείμματος έχει επιτευχθεί και αυτό χάρη στους πλασματικούς προϋπολογισμούς. Τα υπόλοιπα τέσσερα (χρέος, επιτόκια, πληθωρισμός, συναλλαγματική ισοτιμία) βρίσκονται υπό αίρεση.

Σε ό,τι αφορά το δημόσιο έλλειμμα, μπορεί στο τέλος του 1998 να παρουσιαστεί σαν 2,1% του ΑΕΠ, αλλά η μείωση αυτή δεν είναι πραγματική. Για να γίνει αυτό επιστρατεύτηκε η λεγόμενη "δημιουργική λογιστική", η οποία μέσω αλχημειών βοήθησε στη μείωση του ελλείμματος. Στα πλαίσια αυτά η κυβέρνηση προχώρησε σε κεφαλαιοποίηση ληξιπρόθεσμων τόκων 1,3 τρισ. δραχμών, τα οποία μετέφερε σε επόμενες χρήσεις. Επίσης, άλλα 600 δισ. δραχμές που αφορούν επιχορηγήσεις φορέων (και προσμετρούνται στο έλλειμμα) βαφτίστηκαν κεφαλαιακές μεταβιβάσεις και δε λαμβάνονται υπόψη.

Στο υπόλοιπα κριτήρια, ο πληθωρισμός στο τέλος του 1998 αναμένεται να διαμορφωθεί στο 4,8% - 5%, γεγονός που σημαίνει ότι μέσα στο 1999 θα πρέπει να μειωθεί περισσότερο από 3 εκατοστιαίες μονάδες, κάτι που θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο. Τα επιτόκια των μακροπρόθεσμων δεκαετών ομολόγων, στην περίοδο της κρίσης αυξήθηκαν από περίπου 7,5% σε 8,4% σήμερα και η απόστασή τους από τα αντίστοιχα γερμανικά (3% σήμερα), που λαμβάνονται ως βάση σύγκρισης, διευρύνθηκε. Πρόσφατα ο υφυπουργός Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκης αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ότι υπάρχει πρόβλημα με τα ομόλογα μακροχρόνιας απόδοσης. Το δημόσιο χρέος στο τέλος του 1998 αναμένεται να διαμορφωθεί στα 42,5 τρισ. δραχμές, από 40 τρισ. δραχμές το 1997, ενώ κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις εξελίξεις στις τιμές συναλλάγματος σε συνθήκες διευρυμένης οικονομικής κρίσης.

Βεβαίως για όλα τα παραπάνω και ανεξάρτητα από την όποια πολιτική διαχείρισης ακολουθήσει η κυβέρνηση, για να προωθηθούν οι στόχοι της άρχουσας τάξης, την εργατική τάξη, τις άλλες λαϊκές δυνάμεις, ουδόλως τις απασχολεί αν μπει η Ελλάδα στην ΟΝΕ είτε όχι. Και ανεξάρτητα από την έκβαση αυτής της πορείας, το μόνο που μπορούν να περιμένουν είναι η, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση, εκμετάλλευσή τους. Θα μεγαλώσει η ανεργία, η φτώχεια, θα εξανεμίζονται δικαιώματα κατακτημένα με αγώνες και αίμα χρόνων, θα μεγαλώνει η εξαθλίωση. Οσο πιο γρήγορα και πιο ολοκληρωμένα το συνειδητοποιήσουν, τόσο πιο αποφασιστικά θα αγωνίζονται ενάντια στην πολιτική των μονοπωλίων συνολικά, αμφισβητώντας την ίδια την εξουσία τους.

Θ. Κ.