Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε το εργατικό κίνημα στη δράση του, λόγω αντίξοων συνθηκών, που είχαν δημιουργηθεί τόσο στην Ελλάδα, (χτυπήματα απεργιών, τρομοκρατία, διώξεις, στρατοδικεία κλπ.), όσο και στην Ευρώπη, (ήττα και υποχώρηση του επαναστατικού κινήματος στη Γερμανία, την Πολωνία, τη Βουλγαρία), επέδρασαν στην ένταση στο εσωτερικό του ΣΕΚΕ (Κ), αρνητικά, με τη διαμόρφωση ισχυρών οπορτουνιστικών και τυχοδιωκτικών αντιλήψεων. Η άποψη, ότι η εργατική τάξη δεν εμπνέεται από επαναστατικές ιδέες, ότι δεν μπορεί να διεξάγει μακροχρόνιους αγώνες, συνοδευόταν και από τον ισχυρισμό της παραίτησης του Κόμματος από την επαναστατική δράση. Αντίστοιχα, δυνάμωνε η αντίληψη της άρνησης των συμμαχιών. Η διαπάλη στο Κόμμα οξυνόταν, εμποδίζοντας την ανάπτυξη και τη δράση του. Σ' αυτές τις συνθήκες συνήλθε το Εθνικό Συμβούλιο, στις 3 - 8 Φλεβάρη 1924, το οποίο εκτίμησε την αρνητική κατάσταση, διέγραψε όσους συνέβαλαν στην κρίση και εξέλεξε τριμελή ΚΕ, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση. Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα, με πρόταση της κυβέρνησης Παπαναστασίου, (Μάρτης 1924), κηρύσσεται έκπτωτη η δυναστεία των Γλύξμπουργκ, απαλλάσσεται η χώρα από τη μοναρχία και ανακηρύσσεται η κοινοβουλευτική δημοκρατία ως πολίτευμα. Τον ίδιο μήνα Μάρτη η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζει την ΕΣΣΔ. Ενα μήνα αργότερα, τον Απρίλη 1924, γίνεται δημοψήφισμα, όπου το 70% του ελληνικού λαού, επικυρώνει την κοινοβουλευτική δημοκρατία και το διώξιμο των βασιλιάδων. Βεβαίως, η κυβέρνηση Παπαναστασίου ήταν κυβέρνηση της αστικής τάξης και συνέχιζε την ίδια αντιλαϊκή πολιτική των προηγούμενων. Το ΣΕΚΕ (Κ) όχι μόνο συνέβαλε με όλες του τις δυνάμεις ενάντια τη μοναρχία και στην επιτυχή έκβαση του δημοψηφίσματος, αλλά συνέχιζε τη δράση του για την οργάνωση της πάλης της εργατικής τάξης των άλλων λαϊκών στρωμάτων, ρίχνοντας βάρος στα τεράστια προβλήματα των προσφύγων και των παλαιών πολεμιστών.

Σ' αυτές τις συνθήκες συνήλθε το Τρίτο Εκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ), από τις 26 Νοέμβρη ως τις 3 Δεκέμβρη του 1924. Το Συνέδριο προβλεπόταν να είναι ταχτικό, αλλά επειδή δεν προετοιμάστηκε καλά αμέσως μετά την έναρξη των εργασιών του χαρακτηρίστηκε ως Εκτακτο. Στο Συνέδριο πήρε μέρος αντιπροσωπεία της Γ Κομμουνιστικής Διεθνούς, (ΚΔ) και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, (ΒΚΟ). Το Συνέδριο έπρεπε βασικά να λύσει ζητήματα που είχαν σχέση με τη διασφάλιση του επαναστατικού χαρακτήρα του Κόμματος, τόσο προγραμματικά όσο και καταστατικά, να αντιμετωπίσει μέσα απ' αυτή τη διαδικασία την οξύτατη διαπάλη στις γραμμές του, ώστε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να ανταποκριθεί στην αποστολή του. Σύμφωνα με ανακοίνωσή του στο "Ριζοσπάστη", 12 Δεκέμβρη 1924, "το Συνέδριο μπόρεσε να εξετάσει όλα τα ζητήματα αρχών και ταχτικής, να δώσει στο Κόμμα σαφείς γραμμές κατευθύνσεως στα διάφορα πεδία του αγώνα και να θέσει τις γερές βάσεις της μπολσεβικοποίησης του Κόμματος".

Το Συνέδριο, ομόφωνα δέχτηκε όλες τις αποφάσεις της ΚΔ, της ΒΚΟ και τους 21 όρους εισδοχής των Κομμουνιστικών Κομμάτων στην ΚΔ. Σ' αυτό το Συνέδριο, και σύμφωνα με τους 21 όρους της ΚΔ, το Κόμμα μετονομάστηκε από ΣΕΚΕ (Κ), σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς), ΚΚΕ (ΕΤΚΔ). Συζήτησε ακόμη και αποφάσισε την αναδιοργάνωση του Κόμματος με βάση τους πυρήνες, ψήφισε νέο καταστατικό, το οποίο επαναβεβαίωνε την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, σαν βασική αρχή συγκρότησης και λειτουργίας του. Αντιμετώπισε τις κάθε μορφής οπορτουνιστικές αντιλήψεις στις γραμμές του, που το είχαν οδηγήσει σε διαπάλη χωρίς αρχές, φτάνοντάς το στα πρόθυρα της διάλυσης, ενώ συζήτησε και μέτρα για την παράνομη οργάνωση του Κόμματος. Το Κόμμα άρχισε να εξασφαλίζει τις βάσεις για την οργάνωσή του, πάνω στις λενινιστικές αρχές. Στο Πρόγραμμά του αποδέχτηκε την ταχτική του Ενιαίου Μετώπου, και προσανατόλισε το Κόμμα στην οργάνωση της καθημερινής πάλης για τα άμεσα προβλήματα του λαού και τις διεκδικήσεις για τη βελτίωση της εξαθλιωμένης θέσης του.

Η αμέσως επόμενη χρονική περίοδος, η οποία χαρακτηρίζεται ως περίοδος μερικής σταθεροποίησης του καπιταλισμού, διακρίνεται για την ένταση της αντιλαϊκής πολιτικής των αστικών κυβερνήσεων. Η οικονομία στηρίζεται αφ' ενός στο δανεισμό από το εξωτερικό, από την εισροή ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα για τη δημιουργία διαφόρων έργων, όπως ύδρευση, συγκοινωνία, αποξηράνσεις κλπ., και αφ' ετέρου στην ένταση της εκμετάλλευσης που σηματοδοτείται από τη μεγάλη ακρίβεια, τη φορολογία, που σήμαιναν μείωση του εργατικού εισοδήματος. Οι αγρότες ήταν καταχρεωμένοι από την αγροτική μεταρρύθμιση στα 1923-1927, αφού πλήρωναν υπέρογκα ποσά για την αγορά της γης, η οποία απαλλοτριώθηκε. Η επιβολή αυτής της πολιτικής συνοδευόταν από μεγάλο περιορισμό σε συνδικαλιστικές και πολιτικές ελευθερίες, χτύπημα των αγώνων και άγρια τρομοκρατία. Το ίδιο αυτό χρονικό διάστημα το ΚΚΕ, συνέβαλε στην ανάπτυξη ενός πλατιού μαχητικού αγροτικού κινήματος, με επικεφαλής τις ενώσεις των παλαιών πολεμιστών για τη διανομή της γης. Οργανώθηκαν συλλαλητήρια στη Θεσσαλία, καταλήψεις τσιφλικιών και μοναστηριακών κτημάτων, τόσο στη Θεσσαλία όσο και στη Βοιωτία. Οι αγώνες αυτοί κράτησαν από τα μέσα του Γενάρη ως τις αρχές Φλεβάρη, το μεγάλο συλλαλητήριο στα Τρίκαλα, στο οποίο συμμετείχε και το Εργατικό Κέντρο, και που χτυπήθηκε από το στρατό. Επίσης, αναπτύσσονται μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις των σιδηροδρομικών, το Μάρτη 1925, εδώ άρχισαν και οι πρώτες εκδηλώσεις ταξικής αλληλεγγύης από τους ναυτεργάτες, τους εργάτες ηλεκτρισμού και φωταερίου. Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, επιβλήθηκε η δικτατορία του στρατηγού Θεοδώρου Πάγκαλου, που ανάγκασε το ΚΚΕ να περάσει στην παράνομη δράση. Δε σταματά την προσπάθεια ανάπτυξης της αντιδικτατορικής πάλης για την ανατροπή της δικτατορίας του Πάγκαλου. Βεβαίως, η δικτατορία δεν μπορούσε να ανακόψει το εργατικό κίνημα και παρά το πέρασμα της ΓΣΕΕ, στο Τρίτο της Συνέδριο, στους ρεφορμιστές. Τον Ιούλη του 1926 οργανώθηκε μεγάλη καπνεργατική απεργία, κράτησε πάνω από μήνα, στο Αγρίνιο, στην οποία συμπαραστάθηκαν όλοι σχεδόν οι εργάτες της πόλης. Η δικτατορία του Πάγκαλου ανατράπηκε με στρατιωτικό κίνημα του Στρατηγού Γεωργίου Κονδύλη. Αλλά και η κυβέρνηση Κονδύλη, παρά το ότι απέλυσε τους πολιτικούς κρατούμενους και εξόριστους κομμουνιστές, ακολουθούσε πολιτική, ενάντια στα λαϊκά συμφέροντα. Το Κόμμα, περνώντας στη νόμιμη δράση ανασυντάσσει τις δυνάμεις του, για να οργανώσει, με μεγαλύτερη μαχητικότητα, τους εργατικούς αγώνες. Το Νοέμβρη του 1926 έγιναν οι πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές, με απλή αναλογική και σχηματίστηκε η λεγόμενη "Οικουμενική" κυβέρνηση, απ' όλα τα αστικά κόμματα. Το ΚΚΕ έβγαλε για πρώτη φορά 10 βουλευτές. Οι αντιθέσεις στους κόλπους της "Οικουμενικής" σε σύντομο χρονικό διάστημα, (μετά 8 μήνες), οδήγησαν στην κυβέρνηση του "Ευρέως Συνασπισμού". Σ' αυτή την περίοδο συνέχισης της πολιτικής "σταθεροποίησης του καπιταλισμού", καθήλωναν τους μισθούς και τα μεροκάματα, έβαζαν βαριά φορολογία, ενώ συνεχιζόταν η στήριξη της οικονομίας στον εξωτερικό δανεισμό. Ετσι φούντωναν οι απεργιακές κινητοποιήσεις, από το Γενάρη 1927, (οδηγοί ταξί και λεωφορειούχοι), το Φλεβάρη πανελλαδική απεργία καπνεργατών με αίτημα τα επιδόματα ανεργίας, το Μάρτη οι επαγγελματοβιοτέχνες της Αθήνας, το Μάη οι καπνεργάτες στη Μακεδονία - Θράκη για κοινωνική ασφάλιση, το Νοέμβρη οι φοιτητές, κλπ. Οι αγώνες χτυπήθηκαν από τη χωροφυλακή και το στρατό. Το Δεκέμβρη στη Βουλή συζητήθηκε η άρση ασυλίας των κομμουνιστών βουλευτών.

Σ' αυτές τις συνθήκες το Μάρτη του 1927 συνήλθε το Τρίτο Τακτικό Συνέδριο του ΚΚΕ. Τις εργασίες του παρακολούθησε αντιπροσωπεία της ΚΔ και της ΒΚΟ.

Το Συνέδριο αντιμετώπισε τη λικβινταριστική ομάδα, που προπαγάνδιζε την ανασυγκρότηση του Κόμματος με "εκλεκτά στοιχεία", ότι "δεν μπορεί στην Ελλάδα να υπάρξει σοβαρό κομμουνιστικό κίνημα, αν δεν τραβηχτούν με το μέρος του Κόμματος ιδεολόγοι από τα αστικά και μικροαστικά στρώματα", για να φωτίσουν "το αμόρφωτο προλεταριάτο", ότι οι εργάτες αποτελούν το πιο καθυστερημένο κοινωνικό στρώμα, άρα δε χρειάζονται στρατολογίες εργατών. Το συνέδριο είχε αποφασιστικό ρόλο στην ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική συσπείρωση του Κόμματος, με βάση τις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού. Ψήφισε θέσεις για την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας, θέσεις για το συνδικαλιστικό κίνημα και απόφαση για τα οργανωτικά ζητήματα. Χάραξε άμεσα καθήκοντα, με στόχο την εξασφάλιση της λειτουργίας του Κόμματος με βάση το Δημοκρατικό Συγκεντρωτισμό, την ανάπτυξη των γραμμών του με στρατολογία εργατών, (πλάνο 5.000), την ανάπτυξη της δράσης στα συνδικάτα και το χωριό, την προσοχή του στη δουλιά στη νεολαία και ιδιαίτερα στην ΟΚΝΕ, την πάλη ενάντια στη μοναρχική παλινόρθωση και κάθε στρατιωτικό πραξικόπημα, υπέρ της εργατοαγροτικής κυβέρνησης, την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, ιδιαίτερα τον αγγλικό και προετοιμασία για παράνομη δράση. Το Κόμμα εξοπλισμένο με τις αποφάσεις του Συνεδρίου, ρίχνεται στην πάλη για τη διεκδίκηση και προώθηση των λαϊκών συμφερόντων. Ετσι ξεσπούν αγώνες με μεγάλη ένταση το 1928, με τους αγρότες στις αρχές του χρόνου ενάντια στη φορολογία, (τότε έκαψαν την εφορία στις Μοίρες Ηρακλείου - Κρήτης), ενώ τον Ιούνη οργανώθηκε πανελλαδική απεργία για τη λύση οικονομικών προβλημάτων των εργατών, ενάντια στην τρομοκρατία, ενάντια στο νομοσχέδιο για το διαβόητο "Ιδιώνυμο".

Σ. Λ.

Πηγές: ΚΚΕ "Επίσημα Κείμενα", Τόμος 1ος

"Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ", Τόμος 1ος

Η ομάδα εξορίστων κομμουνιστών της Αμοργού (1926)