Το Κόμμα από το ιδρυτικό του ακόμη Συνέδριο ασχολήθηκε με τα ζητήματα της νεολαίας και πρώτ' απ' όλα μ' αυτό της εκπαίδευσης. Στο πρώτο Πρόγραμμα του Κόμματος, στο κεφάλαιο Α "Απαιτήσεις Πολιτικαί", αναφέρεται στο σημείο 16: "Εκλαϊκευσις της εκπαιδεύσεως. Αυστηρά εφαρμογή της υποχρεωτικής εκπαιδεύσεως. Παροχή τροφής και των μέσων διδασκαλίας εις τα παιδιά, υπό των δήμων και κοινοτήτων. Ανώτατος αριθμός δι' έκαστον διδάσκαλον 25 μαθηταί και τάξεων εις ας διδάσκει δύο. Εκδημοκράτησις της διοικήσεως της εκπαιδεύσεως. Κατάργησις του άρθρου του Συντάγματος περί γλώσσης και εισαγωγή της δημοτικής γλώσσης εις όλην την εκπαίδευσιν. Εισαγωγή εις τα σχολεία της γλώσσης των διαφόρων εθνικοτήτων διά τους εκ τούτων μαθητάς". Και στο σημείο 17. "Ανοικοδόμησις σχολικών κτιρίων και πολλαπλασιασμός των σχολείων". Στο δε κεφάλαιο Β "Απαιτήσεις υπέρ των εργατών", αναφέρει στο σημείο ιβ: "Τη μεταρρύθμισιν του νόμου 4029 περί ανηλίκων, ούτως ώστε οι κάτω των 16 ετών να μην επιτρέπεται να εργασθούν", ενώ στο σημείο ιγ, αναφέρει: "Τη διά νόμου απαγόρευσιν της νυκτερινής εργασίας διά παιδιά... ". Βεβαίως στο 1ο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ, δεν υπάρχει καμμιά αναφορά για μορφή συγκρότησης οργανώσεων νεολαίας. Αυτό εμφανίζεται στο Καταστατικό του Κόμματος, που ψηφίστηκε στο 2ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, (Απρίλης 1920), στο κεφάλαιο θ με τίτλο "Ομιλοι νέων και γυναικών". Στο άρθρο 39 αναφέρει ότι: "Διά την ευκολίαν της προπαγάνδας του Κόμματος και διά την σοσιαλιστικήν μόρφωσιν των νέων δύναται να οργανωθούν εντός των τμημάτων όμιλοι νεολαίας. Εις τους ομίλους τούτους ανήκουν όλοι οι νέοι, οι οποίοι δεν έχουν τα προσόντα να γίνουν μέλη του Κόμματος. Οι όμιλοι ούτοι παρακολουθούνται και εξελέγχονται παρ' αντιπροσώπου του τμήματος οριζομένου υπό της τοπικής επιτροπής". Στο ίδιο κεφάλαιο στο άρθρο 40 αναφέρει: "Οι όμιλοι ούτοι με την συγκατάθεσιν της ΚΕ δύνανται να ενώνωνται εις κεντρικήν οργάνωσιν, η δικαιοδοσία και ο ρόλος της οποίας κανονίζεται από την ΚΕ του Κόμματος. Η κεντρική οργάνωσις της νεολαίας παρακολουθείται παρ' αντιπροσώπου του Κόμματος, εκλεγομένου κατ' έτος υπό του συνεδρίου και εξελεγχομένου από την ΚΕ". Ουσιαστικά στο 2ο Συνέδριο αποφασίζεται η ίδρυση οργάνωσης της νεολαίας του Κόμματος και καθορίζεται το πλαίσιο οργάνωσής της και η σχέση της με το Κόμμα. Στο Εκτακτο Εκλογικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ), (Σεπτέμβρης 1920), παίρνει μέρος για πρώτη φορά η "Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών Ελλάδας", (ΟΣΕΝΕ), που την αντιπροσώπευε ο Ζακ Βεντούρα, και η οποία μόλις είχε ιδρυθεί. Η οργάνωση δεν πήρε μέρος στη συζήτηση, σύμφωνα με δήλωση στο Συνέδριο του Ζακ Βεντούρα γιατί:

"1) Αι νεολαίαι, συμφώνως προς τα καταστατικά του Κόμματος, οφείλουν να υποβοηθούν την πολιτικήν δράσιν του Κόμματος.

2) Η επιτροπή της Ομοσπονδίας των σοσιαλιστικών εργατικών νεολαιών δεν δύναται ποτέ να γνωρίζει τας γνώμας των νέων επί ενός ζητήματος τοιούτου ως το εκλογικόν, διότι δεν είναι ζήτημα επί του οποίου αι νεολαίαι ν' αποφανθούν εις γενικάς συνελεύσεις, καθώς κάμνουν τούτο τα τμήματα του Κόμματος.

Διά τας ως άνω αιτίας, αντί να υποστηρίξη εδώ μίαν γνώμην, η οποία δεν θα είναι παρά μόνον η γνώμη των Κεντρικών Επιτροπών της Ομοσπονδίας των νεολαιών, προτιμά να αφήση εις τα τμήματα του Κόμματος τη φροντίδα να αποφασίσουν μόνα των επί των εκλογών, αλλά η ομοσπονδία των νεολαιών δηλώνει εκ νέου ότι οποιαιδήποτε και αν είναι αι αποφάσεις που θα ληφθούν, συμμετοχή ή αποχή με δράσιν η Ομοσπονδία των σοσιαλιστικών εργατικών νεολαιών θα βοηθήση με όλας της τας δυνάμεις την δράσιν του Κόμματος, την οποίαν τούτο θα διεξάγη εναντίον των εχθρών της τάξεως". ("Εργατικός Αγών", 29 του Σεπτέμβρη 1920).

Η Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Εργατικών Νεολαιών Ελλάδας είχε ιδρύσει ως τμήμα της την Ενωση Σοσιαλιστών Φοιτητών και Σπουδαστών Ελλάδας, για την ανάπτυξη της δράσης του Κόμματος στη σπουδάζουσα νεολαία. Η Ομοσπονδία λειτούργησε και έδρασε για δύο χρόνια έως το Νοέμβρη του 1922, που με πρωτοβουλία του ΣΕΚΕ (Κ) ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, η ηρωική ΟΚΝΕ. Πράγματι στις 28 Νοέμβρη 1922 συνήλθαν στη Θεσσαλονίκη, σε συνέδριο, οι αντιπρόσωποι των σοσιαλιστικών νεολαιών και ομίλων νέων από την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Χαλκίδα, τη Δράμα, το Βόλο, την Πάτρα, την Καβάλα και τη Θεσσαλονίκη και ίδρυσαν την ΟΚΝΕ. Η ΟΚΝΕ προσχώρησε αμέσως στην Κομμουνιστική Διεθνή Νέων, η οποία είχε ιδρυθεί το Νοέμβρη του 1919 και αποτελούσε τμήμα της Γ Διεθνούς. Το συνέδριο της ΟΚΝΕ εξέλεξε Κεντρική Επιτροπή και αποφάσισε η εφημερίδα "Νεολαία" να είναι δημοσιογραφικό της όργανο. Στην ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε μετά το συνέδριο, η ΚΕ της ΟΚΝΕ τόνιζε ότι σκοπός των καθηκόντων που χάραξε το ιδρυτικό της συνέδριο είναι "να προσελκύσουμε εις τας τάξεις μας όλην την Εργατική και Αγροτική Νεολαίαν της χώρας μας". Εκτίμησε δε ότι "εφ' όσον η Ομοσπονδία μας δεν καταστεί μία οργάνωσιν μαζών, δεν θα μπορέσουμε να συντείνουμε διόλου εις την επικράτησιν του αγώνα που η εργατική τάξις διεξάγει εναντίον της κρατούσης τάξεως. Και ως εκ τούτου, υιοθέτησε το σύνθημα του Γ Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς "ΕΜΠΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑΣ ΜΑΖΑΣ". Ετσι μονάχα η Ομοσπονδία μας θα γίνει ένας σπουδαίος παράγων εις τον αγώναν που το Κόμμα μας, ως αντιπροσωπεύον τας εργαζόμενας μάζας, διεξάγει αδιακόπως, για την απελευθέρωσίν των από τον εγχώριον και ξένον καπιταλιστικόν ζυγό". Η ΟΚΝΕ σύμφωνα με απόφαση του συνεδρίου της αποτελούσε τμήμα του Κόμματος, δρούσε μέσα στα πλαίσια του προγράμματος και της πολιτικής του, είχε όμως εσωτερική αυτονομία. Η ίδρυση της ΟΚΝΕ αποτέλεσε σημαντικό γεγονός στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος της νεολαίας της Ελλάδας.

Σ.

Πηγές: "Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ", τόμος 1ος

"Σαράντα Χρόνια του ΚΚΕ, Επιλογή Ντοκουμέντων"

Οι πρώτες σοσιαλιστικές οργανώσεις νεολαίας εμφανίζονται από το 1912 και μετά. Στην Αθήνα ιδρύθηκε ο "Σοσιαλιστικός Ομιλος της Ελληνικής Νεολαίας", από νέους εργάτες το 1912. Από το Μάη του ίδιου χρόνου εκδίδει 15ήμερο περιοδικό με τίτλο "Ανάστασις". Σκοπός του ομίλου, όπως φαίνεται από το περιοδικό του (τεύχος 8, 19 Αυγούστου 1912), ήταν "να ενώσει όλην την νεολαίαν της Ελλάδος εις έναν πανελλαδικόν όμιλον των νέων και να προετοιμάσει κατηχητάς διά τον σοσιαλιστικόν αγώνα". Ο όμιλος αυτός συνδέθηκε με τη Διεθνή Σοσιαλιστική Νεολαία (της Β Διεθνούς). Η δράση του ήταν προσανατολισμένη στη διαπαιδαγώγηση των μελών του και κυρίως των νέων εργατών για τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών στη νεολαία. Το 1916 ιδρύθηκε στην Αθήνα η "Σοσιαλιστική Νεολαία της Αθήνας". Την πρωτοβουλία πήρε ο φοιτητής τότε Δημοσθένης Λιγδόπουλος μαζί με τους συμφοιτητές του Σπύρο Κομιώτη, Φρ. Τζουλάτη και τους αδελφούς Δούμα. Η δράση της ήταν αξιόλογη, γιατί ήταν η πρώτη οργάνωση που έδωσε έμφαση στις αρχές του επιστημονικού σοσιαλισμού και στην ανάγκη διαφώτισης και οργάνωσης της εργατικής και εργαζόμενης νεολαίας. Ο Δημοσθένης Λιγδόπουλος, ο οποίος θα εκδώσει αργότερα και την εφημερίδα "Εργατικός Αγών", (ήταν εβδομαδιαία και έγινε το επίσημο όργανο του ΣΕΚΕ πριν το "Ριζοσπάστη"), έδωσε αποφασιστική ιδεολογική μάχη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ, για να εξασφαλιστεί όσο ήταν δυνατό στις τότε συνθήκες ο επαναστατικός χαρακτήρας του Κόμματος. Επίσης τόσο ο Λιγδόπουλος όσο και ο Κομιώτης συνέβαλαν στην απόφαση για την ένταξη του Κόμματος στη Γ Διεθνή, (ο Λιγδόπουλος ήταν ο πρώτος που ορίστηκε ως εκπρόσωπος του Κόμματος στη Γ Διεθνή το 1920), μετά από σκληρή ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση.

Στο 1ο Ιδρυτικό Συνέδριο του Κόμματος εμφανίζονται ως αντιπρόσωποι από οργανώσεις σοσιαλιστικών νεολαιών, που ήταν από τις συνιδρυτικές οργανώσεις του ΣΕΚΕ, από την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και το Βόλο.

Η ΚΝΕ έκλεισε τριάντα χρόνια πρωτοπόρας δράσης στο νεολαιίστικο κίνημα. Τριάντα ολόκληρα χρόνια ηρωικής δουλιάς στο πλευρό του ΚΚΕ, με την ιδεολογικοπολιτική καθοδήγηση του οποίου έγραψε και γράφει τις δικές της σελίδες ιστορίας, οργανώνοντας τους αγώνες της νέας γενιάς στο πλευρό του εργατικού κινήματος και διαπαιδαγωγώντας τους νέους και τις νέες, την αυριανή στρατιά της εργατικής τάξης και της επανάστασης, στις αξίες και τα ιδανικά της μαρξιστικής λενινιστικής θεωρίας και στην επαναστατική δράση για το σοσιαλισμό. Αν η ιστορία της ΚΝΕ είναι συνυφασμένη με την πρόσφατη ιστορία του κινήματος της νεολαίας, η πορεία του ξεκινά από πολύ μακριά, πολύ πριν την ΟΚΝΕ, από τις πρώτες προσπάθειες διάδοσης του σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Σταύρος Καλλέργης όταν ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Ομιλο Αθηνών ήταν φοιτητής.