Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά (Χαριλάου Τρικούπη 31), δίπλα στο ελληνιστικό θέατρο της Ζέας, περιλαμβάνει πολλά αξιόλογα και μοναδικά κειμήλια, όπως το μετρολογικό ανάγλυφο που βρέθηκε στη Σαλαμίνα. Πρόσφατα πλουτίστηκε, με νέα εκθέματα και νέες αίθουσες. Ο επισκέπτης βλέπει τεκμήρια της καθημερινής ζωής, των οικονομικών δραστηριοτήτων, της λειτουργίας του λιμανιού, λατρευτικά και ταφικά έθιμα, επιτύμβιες στήλες και γλυπτά, από τα μυκηναϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Δυστυχώς, το Μουσείο είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό, ακόμα και του Πειραιά. Στις δέκα αίθουσές του φιλοξενούνται αντικείμενα που προέρχονται από τον Πειραιά, τη Σαλαμίνα, τα Κύθηρα, τα Μέθανα και την Τροιζήνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το πρόσφατα αναστηλωμένο, από τον γλύπτη Στέλιο Τριάντη ταφικό μνημείο της Καλλιθέας.

Το "μνημείο της Καλλιθέας" (βρέθηκε στο Μοσχάτο) αποτελεί έκφραση της ταφικής πολυτέλειας στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αι. Το έστησε ο πλούσιος, από την Ιστρο (σημερινή Κοστάντζα της Ρουμανίας), μέτοικος Νικήρατος Πολυξένου,για τον ίδιο και τον γιο του Πολύξενο.

Θραύσματα παρόμοιου μνημείου που βρέθηκε κοντά, αποδεικνύουν ότι δεν ήταν μοναδικό στην εποχή του, αλλά σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο και μεγαλοπρεπέστερο σωζόμενο αττικό ταφικό μνημείο. Ταυτόχρονα είναι το πιο ακραίο παράδειγμα της τάσης για ταφική επίδειξη. Μετά το 317 π. Χ. ο Δημήτριος Φαληρέας απαγόρευσε παρόμοια μνημεία, τα οποία αντικαταστάθηκαν με απλό κιονίσκο με το όνομα του νεκρού.

Το μνημείο της Καλλιθέας χρονολογείται, μεταξύ του χορηγικού μνημείου του Λυσικράτη (335/4 π.Χ.) και του αναθήματος του Δαόχου (αρχές του τελευταίου τέταρτου του 4ου π.Χ.). Πιθανότατα η καταστροφή του οφείλεται σε φυσικά αίτια, όπως ο σεισμός, ή στο ρέμα του Ιλισού.

Το μετρολογικό ανάγλυφο βρέθηκε στη Σαλαμίνα, αλλά αρχικά μάλλον ήταν εντοιχισμένο στο Αγορανομείο. Οι δέκα αγορανόμοι του Πειραιά, οι δέκα των Αθηνών και οι μετρολόγοι έλεγχαν την αγορά. Από τις επιγραφές πληροφορούμαστε το κόστος ζωής και τις γαστριμαργικές συνήθειες των Πειραιωτών τον 1ο π. Χ. Απεικονίζονται οι επίσημες μετρικές μονάδες: Το μισό της οργιάς (ίσο με το άνοιγμα των δύο χεριών). Ο πήχυς (0,487 μ.), η σπιθαμή (0,242 μ.), το πόδι (πους). Στο ανάγλυφο συνυπάρχουν δύο μετρικά συστήματα: ένα με βάση έναν κανόνα 0,322 μ., (όσο το μήκος του αρχαϊκού κλασικού ποδιού), που χρησίμευε για τον υπολογισμό του πήχυ, της σπιθαμής και της οργιάς. Το δεύτερο - εικονίζεται ως πόδι - έχει το μήκος του ελληνιστικού ποδιού, 0,301 μ. Δίπλα εκτίθεται ένας μετρητής (σηκώματα) με σειρά κοιλωμάτων, αντίστοιχων με διάφορα μέτρα όγκου (κύαθον, οξύβαφον, ημικοτύλιον κλπ.) για τον έλεγχο των πωλούμενων υγρών.

Η αγορανομική επιγραφή είναι ένας κατάλογος με τις ανώτατες τιμές των ειδών των εφθοπωλείων, καταστήματα ανάλογα με τα σημερινά πατσατζίδικα: Ποδαράκια, κεφαλάκι, μυαλά, κοιλίτσα, στήθος, συκωτάκια, σπλήνα, πλεμόνι, έντερα. Τα είδη χωρίζονται σε τρεις ποιότητες: Πρώτη τα χοιρινά(υειών), δεύτερη τα κατσικίσια ή αρνίσια, τρίτη τα βοδινά. Οι τιμές δίνονται για ποσότητες μισού κιλού (μνας) σε χαλκούς (1/8 του οβολού) ή σε σχέση με την τιμή του κρέατος (ισόκρεως, εξημίσους). Η επιγραφή καταστράφηκε το 86 π. Χ., όταν ο Σύλλας κατέλαβε τον Πειραιά και χαράχτηκε ξανά το 83 π. Χ.

Στον έλεγχο των τιμών και του κέρδους των μεταπρατών στο ιχθυεμπόριο, αναφέρεται ο αγορανομικός νόμος με μορφή επιστολής του αυτοκράτορα Αδριανού.

Στην αίθουσα 1 τα εκθέματα αναφέρονται στη θρησκευτική ζωή της Αττικής: αναθήματα διαφόρων ιερών, όπως το πρώιμο αρχαϊκό ιερό του Διός στην Πάρνηθα και το Πειραϊκό ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος. Μια σπάνια συλλογή χάλκινων ανδρικών και γυναικείων ειδωλίων. Περίτμητες μορφές, ειδώλια σκορπίου, ένα κοχλιάριο από στεατίτη με επιγραφή σε Γραμμική Γραφή Α (από μινωικό ιερό των Κυθήρων). Σε προθήκη αφιερωμένη στο ναυτικό είναι ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα χάλκινα έμβολα, ο μαρμάρινος οφθαλμός τριήρους και μια λίθινη άγκυρα.

Στην αίθουσα 2 υπάρχουν ευρήματα ανασκαφών στην Αττική και τον Αργοσαρωνικό. Σπανιότατα ειδώλια αρμάτων, ιππέων και ταυροκαθάπτου, ένα ρυτό με μορφή κεφαλής χοίρου από μυκηναϊκό ιερό των Μεθάνων. Πρώιμα γεωμετρικά αγγεία και κοσμήματα από τη Σαλαμίνα. Αγγεία, γεωμετρικής έως κλασικής περιόδου, από τους Τράχωνες. Μινιατούρες αγγείων, παιχνίδια και παραστάσεις από τη ζωή του παιδιού. Αντικείμενα και παραστάσεις από την παλαίστρα, τον πόλεμο και επαγγελματικές ασχολίες. Μουσικά όργανα, εργαλεία γραφής και κείμενα σε πάπυρο και σε ξύλινα πινακίδια από το λεγόμενο τάφο του "Ποιητή της Δάφνης".

Στις αίθουσες 3 και 4 είναι ο, μοναδικός στον κόσμο, αρχαϊκός Απόλλων,τα πέντε χάλκινα αγάλματα που βρέθηκαν στον Πειραιά (1959), η πρώιμη αρχαϊκή κόρη του Αγ. Γιάννη Ρέντη και ο κούρος της Αφαίας, τα δύο χάλκινα αγάλματα της Αρτέμιδος και η Αθηνά του Πειραιώς.

Στην αίθουσα της Κυβέλης (5) υπάρχει αναπαράσταση ενός τυπικού ιερού των κλασικών χρόνων με το λατρευτικό άγαλμα της μητέρας των θεών. Αναθήματα από διάφορα ιερά, όπως το ανάγλυφο του Ασκληπιού που θεραπεύει μια γυναίκα. Δύο σπουδαία ηρωικά ανάγλυφα (νεκρόδειπνα) του 5ου π. Χ. αιώνα. Δύο ερμαϊκές στήλες του 1ου π. Χ. αιώνα.

Η αίθουσα των κλασικών επιτυμβίων (6) παρουσιάζει μια αξιόλογη συλλογή επιτύμβιων ανάγλυφων (420 - 350 π. Χ), που αποτέλεσαν βασικό εκφραστικό μέσο της αντίληψης του αρχαίου Αθηναίου για τη ζωή και το θάνατο. Στις αίθουσες 7 και 8 είναι τα ταφικά μνημεία.

Στην ελληνιστική πλαστική, όπου κυριαρχεί η γυναικεία χάρη και η παιδική τρυφερότητα αφιερώνεται η αίθουσα 9. Κεντρική θέση κατέχει το άγαλμα νεαρής γυναικείας θεότητας ή προσωποποίησης, που βρέθηκε πρόσφατα στη χωματερή των Ανω Λιοσίων. Επίσης, αγάλματα παιδιών από πειραϊκά ιερά.

Η τελευταία αίθουσα του Μουσείου περιέχει αντιπροσωπευτικά δείγματα της νεοαττικής βιοτεχνίας (1ος - 3ος μ.Χ.). Διακοσμητικές πλάκες αντίγραφα γνωστών προτύπων, όπως η αμαζομαχία της ασπίδας της Αθηνάς από ναυάγιο πλοίου με προορισμό τη Ρώμη. Αντίγραφα κλασικών αγαλμάτων και χαρακτηριστικά δείγματα της εξέλιξης του επιτύμβιου ανάγλυφου. Πορτρέτα ιδιωτών και αυτοκρατόρων, μεταξύ των οποίων μια υπερφυσική κεφαλή του Τραϊανού, δύο κολοσσιαίοι ανδριάντες του Αδριανού και ο σπάνιος ανδριάντας του Βαλβίνου, αυτοκράτορα για τρεις μήνες το 238 μ. Χ.

Να σημειωθεί ότι τα περισσότερα χρήματα για την ανασύνθεση εκθεμάτων όπως το μνημείο της Καλλιθέας, δόθηκαν από ιδιώτες (μεγαλέμπορους, εφοπλιστές κλπ.) που "ενδιαφέρονται" για την ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου του Πειραιά και της πόλης, αφού η κυβέρνηση στο όνομα της επίτευξης του "εθνικού στόχου" της ΟΝΕ, θεωρεί τον πολιτισμό περιττή δαπάνη. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τον υπουργό Πολιτισμού, εγκαινιάζοντας τις νέες αίθουσες του Μουσείου, να δώσει εύσημα στην ιδιωτική πρωτοβουλία, η οποία και τα κέρδη της αυξάνει με την κυβερνητική πολιτική και με το αζημίωτο παρουσιάζεται και σαν"ευεργέτης".

Παρότι μοναδική η αρχαιολογική κληρονομιά του Πειραιά δεν έχει ακόμα αναδειχτεί. Η από ετών πρόταση για ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων του, που θα συμπλήρωνε το Μουσείο ως κέντρο ιστορικής και αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, δεν υλοποιείται. Μνημεία, όπως το τείχος της Πειραϊκής, κινδυνεύουν από τη φθορά του χρόνου, των καιρικών συνθηκών και της αποχέτευσης. Η ενοποίηση του χώρου των αρχαίων πυλών του Πειραιά, μοναδικό ιστορικό μνημείο, δεν προχωρά, γιατί αντιδρούν οι ιδιοκτήτες των παρακείμενων νυκτερινών κέντρων. Η Ηετιώνεια Πύλη στο λιμάνι, μετά από πολύχρονες προσπάθειες, αναδείχτηκε μόνο κατά ένα τμήμα της. Οι νεώσοικοι παραμένουν θαμμένοι. Ιδια τύχη έχει το λείψανο (στην αυλή του Πανεπιστημίου Πειραιά) της αρχαίας πόλης, σχεδιασμένο από τον "πατέρα" της πολεοδομίας Ιππόδαμο.

Γιάννης ΚΩΣΤΑΚΗΣ

Το επιβλητικό μνημείο της Καλλιθέας, το οποίο αναστήλωσε ο ειδικευμένος στις αναστηλώσεις γλύπτης Στέλιος Τριάντης

Αρχαιολογική

έρευνα και

μαρξιστική

μεθοδολογία

"Η Αρχαιολογία είναι η ιστορία του απλού ανθρώπου, οι πράξεις του, για να τραφεί, να πιει νερό, να καλλιεργήσει, να κατοικήσει, να ζήσει και αργότερα να ζήσει όμορφα", επισημαίνει στη συζήτησή του με τον "Ρ" ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Χουρμουζιάδης

Σελίδες 2 - 3

Η μαρτυρία μιας

αγωνίστριας του

Δημοκρατικού Στρατού

"Πόσες σκοτώθηκαν; Δεν ξέρω... Πήγαιναν πρώτες.. Ορμούσαν στη μάχη τραγουδώντας... σηκώνονταν όρθιες στο χαράκωμα με τα μαλλιά τους ν' ανεμίζουν... Ηταν κάτι αφάνταστο. Εγώ που το ζούσα, καμιά φορά έλεγα μέσα μου: "Ονειρο είναι ή πραγματικότητα";"...

Σελίδα 7

Το νεολαιίστικο

κίνημα δε "μασάει"...

Αντιμέτωπη με ένα συνεχώς διογκούμενο κύμα αγωνιστικών

κινητοποιήσεων στο χώρο της παιδείας, η αντιεκπαιδευτική κυβερνητική

πολιτική. Την ερχόμενη Τετάρτη η επόμενη πανελλαδική πανεκπαιδευτική

κινητοποίηση

Σελίδες 8 - 9

Μ Π Α Σ Κ Ε Τ

- - - - - - - - - - - - -

Οι πλούσιοι

πλουσιότεροι

και οι φτωχοί

φτωχότεροι

Οι συνέπειες στο ευρωπαϊκό μπάσκετ από την αναμενόμενη απόφαση της

ΦΙΜΠΑ για πλήρη "κατάργηση των συνόρων"

Σελίδα 14