- Πολύς θόρυβος έχει γίνει τελευταία σχετικά μ' ένα βιβλίο σας, που προορίζεται να κυκλοφορήσει στα σχολεία του Νομού Αχαϊας, και του οποίου μερικά σημεία έχουν προκαλέσει αντιδράσεις σε συντηρητικούς κύκλους της περιοχής. Τι συμβαίνει συγκεκριμένα;

- Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό συλλογικής εργασίας λαμπρών επιστημόνων και αναφέρεται στα αρχαιολογικά δεδομένα, στην Ιστορία, στην πολιτιστική κληρονομιά, στην οικονομία και στο φυσικό περιβάλλον της Αχαϊας. Τη συγγραφή του τμήματος της Μεσαιωνικής και Νεότερης Ιστορίας της περιοχής ανέλαβα προσωπικά, ξεκινώντας από τη συνείδηση, ότι μόνον η ιστορική αλήθεια, όπως αυτή εκφράζεται στο έργο δόκιμων Ελλήνων ιστοριογράφων, μπορεί, με την προβολή της, να καλλιεργήσει στους μαθητές το πατριωτικό και δημοκρατικό φρόνημά τους. Ετσι, στο κεφάλαιο της Επανάστασης του '21 δε γίνεται καμία μνεία για τη δήθεν ύψωση κάποιου λαβάρου από τον Γερμανό, ενώ, σε σχετική υποσημείωση, τονίζεται ότι ένα τέτοιο περιστατικό αποτελεί απλή παράδοση, την οποία ο ιστορικός Σπυρ. Τρικούπης διαψεύδει.

- Πώς γενικά οι Ελληνες ιστοριογράφοι αντιμετωπίζουν το δήθεν περιστατικό της ύψωσης του λαβάρου;

-Ο καλαβρυτινής καταγωγής Αιγιώτης Τάκης Σταματόπουλος το απορρίπτει, ενώ ο Ιωάννης Φιλήμων το χαρακτηρίζει "παχυλόν ψεύδος". Ο ίδιος ο Γερμανός, εξάλλου, στα Απομνημονεύματά του, δεν το αναφέρει καθόλου - ο δε ισχυρισμός μερικών ότι απέφυγε αυτή την αναφορά από μετριοφροσύνη ή επειδή έγραψε πρόχειρα και συνοπτικά τις αναμνήσεις του, δεν αντέχει στην κριτική. Επειδή η ύψωση του λαβάρου θα αποτελούσε κυρίαρχο γεγονός, που σε καμιά περίπτωση δε θα το παρέλειπε ο πρωταγωνιστής του και επειδή η υποτιθέμενη μετριοφροσύνη του Γερμανού, αν αποσιωπούσε την προσωπική συμμετοχή του στο περιστατικό, δε θα διέγραφε ασφαλώς και το περιστατικό το ίδιο. Την ύψωση, τέλος, του λαβάρου δεν την αναφέρουν καθόλου ο Κ. Παπαρηγόπουλος,ο Δ. Φωτιάδης,ο Διον. Κόκκινος και ο Μιχ. Οικονόμου,αλλά και συγγραφείς Απομνημονευμάτων, όπως ο Φωτάκος.Μερικοί υποστηρίζουν, βέβαια, ότι αυτή την ύψωση την επιβεβαιώνει ο Φραγκίσκος Πουκεβίλ,Γάλλος πρόξενος στην Πάτρα, που έζησε εκείνα τα γεγονότα. Φαίνεται, όμως, ότι δεν έχουν διαβάσει με την αρμόζουσα προσοχή τη σχετική περικοπή του Πουκεβίλ σύμφωνα με την οποία ο Γερμανός "γονυκλινεί προ του μεγαλείου του λαβάρου, όπερ ενεφανίσθη, λέγεται, εν τω ουρανώ εις τον υιόν Κωνσταντίου του Χλωρού". Ο Γερμανός, δηλαδή, δεν ύψωσε, ούτε κατά τον Πουκεβίλ, κανένα λάβαρο, αλλά αναφέρθηκε απλά και μόνο στο λάβαρο που συνδέεται με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο.

- Για ποιο λόγο νομίζετε ότι ξεσηκώθηκε ο θόρυβος για το βιβλίο;

-Στο βιβλίο, του οποίου το περιεχόμενο πρέπει να σημειωθεί ότι έχει εγκριθεί χωρίς καμιά απολύτως επιφύλαξη από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, δεν υπάρχει μόνο το θέμα του Γερμανού. Στο τμήμα της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας αναφέρονται επίσης οι αγώνες της ελληνικής εργατικής τάξης και των αγροτών της περιοχής, καθώς και το έπος της Εθνικής Αντίστασης τοπικά, όπως και το δράμα του Εμφυλίου πολέμου στην Αχαϊα. Αναφέρονται, δηλαδή, γεγονότα των οποίων η γνώση δε συμφέρει τους αντιδραστικούς κύκλους να προσφερθεί στους μαθητές - και αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι κυρίως εκείνο που έχει δημιουργήσει το θόρυβο. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για την προσπάθεια της αντιδραστικής ιδεολογίας σε τοπικό επίπεδο να αντιμετωπίσει την αλήθεια, που είναι αντίθετη στο δικό της περιεχόμενο. Ο Γερμανός αποτελεί, ουσιαστικά, δευτερεύον θέμα για τους πολέμιους του βιβλίου. Το πρωτεύον θέμα είναι η διατήρηση της Ιστορίας που διδάσκεται στα σχολεία μέσα στα γνωστά πλαίσια που καθόρισε η μισαλλοδοξία περασμένων καιρών. Φαίνεται ότι τους πολέμιους του βιβλίου δεν τους ενδιαφέρει η αλήθεια, αλλά η προάσπιση των δικών τους ιδεολογικών θέσεων. Οπως, όμως, έχει τονίσει ο Σολωμός, εθνικό είναι μόνο το αληθινό.

- Τι γνώμη έχουν πάνω στο θέμα του λαβάρου ειδικά άλλοι Πατρινοί ιστοριογράφοι;

- Με το θέμα του λαβάρου έχει ασχοληθεί ο μεγάλος Πατρινός ιστορικός Στεφ. Θωμόπουλος ο οποίος, στα χειρόγραφά του, τονίζει ότι η ύψωση του εν λόγω λαβάρου αμφισβητείται και ότι ο Γερμανός, στα απομνημονεύματα του, όχι μόνο δε σημειώνει τέτοιο περιστατικό, αλλά με ιδιαίτερη σαφήνεια γράφει πως αρκετές μέρες πιο μπροστά είχε φύγει από την Αγία Λαύρα για τα Νεζερά και πως από τις 24 του Μάρτη και πέρα βρισκόταν στην επαναστατημένη Πάτρα. Την ύψωση του λαβάρου αμφισβητεί επίσης ο Κ. Τριανταφύλλου,ο οποίος στην πρώτη έκδοση του "Ιστορικού Λεξικού" του τη χαρακτηρίζει "θρύλο" που δε συμφωνεί με τα ιστορικά γεγονότα. Στη δεύτερη έκδοση, βέβαια, παραλείπει αυτόν το χαρακτηρισμό, άγνωστο για ποιον λόγο, ενώ στην πρόσφατη τρίτη έκδοση, επιδιώκοντας ίσως την... αυτοδιάψευσή του, επιστρατεύει κάποιον ρητορικό λόγο του Θεόφιλου Βλαχοπαπαδόπουλου,Πατρινού αρχιδιακόνου του Γερμανού και αργότερα αρχιεπισκόπου της Αθήνας, ο οποίος 50 ολόκληρα χρόνια μετά την επανάσταση μας πληροφορεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι ο ίδιος ο Γερμανός είχε κατασκευάσει το λάβαρο της Αγιας Λαύρας κόβοντας κομμάτια από το ράσο του και από τη φουστανέλα του Ζαϊμη (!). Δε χρειάζεται, βέβαια, να σχολιαστεί αυτή η αναφορά του Βλαχοπαπαδόπουλου, που σε οτιδήποτε άλλο μπορεί να συντελέσει εκτός από την επιστημονική τεκμηρίωση ιστορικών πραγμάτων. Χρειάζεται μόνο να τονιστεί ότι η συμβολή της Αχαϊας στο μεγαλείο του '21 δεν έχει ανάγκη για την επιβεβαίωσή της από ανόητα κατασκευάσματα.

- Από ποιους προκλήθηκαν οι αντιδράσεις για το βιβλίο;

- Τις αντιδράσεις ξεκίνησε ένας από τους δύο τοπικούς Συλλόγους των Καλαβρυτινών, ο οποίος με τις διάφορες ανακοινώσεις που εκδίδει αναφορικά με το θέμα, προβάλλει ουσιαστικά πολιτικές θέσεις. Αντιμετωπίζει, δηλαδή, το θέμα του βιβλίου ως πολιτικό και όχι ως επιστημονικό και με την έκφραση της αντίθεσής του στην ειδική έκδοση προσπαθεί να στηρίξει, με τη διατήρηση κάποιων μύθων, τη γενικότερη συντηρητική του ιδεολογία. Το τελευταίο, βέβαια, τούτο δεν το ομολογεί ανοιχτά, περιοριζόμενος σε ρητορισμούς, που φέρνουν ωστόσο στο νου περασμένες σκληρές δεκαετίες, όπου η αναφορά συγκεκριμένων ιστορικών αληθειών αποτελούσε έγκλημα καθοσίωσης για το κατεστημένο. Οι ρητορισμοί πάντως αυτοί φαίνεται ότι επηρεάζουν κάποιους κύκλους οι οποίοι, χωρίς να πείθονται από τα ψεύτικα επιχειρήματα του εν λόγω Συλλόγου, αρχίζουν ήδη να υποχωρούν μπροστά στις πιέσεις του. Είναι άλλωστε χαρακτηριστική η πρόσφατη δήλωση του νομάρχη Αχαϊας Στ. Αθανασόπουλου - Σερέτη ο οποίος, σε σχετικές ερωτήσεις δημοσιογράφων, αποδέχτηκε ως ιστορικό γεγονός την ύψωση του λαβάρου αντιπαρερχόμενος την ανάγκη της προάσπισης της σοβαρότητας που πρέπει να χαρακτηρίζει το βασικότερο εκπρόσωπο της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Ο λαός, όμως, δεν παίρνει μέρος σ' αυτό το παιχνίδι, επειδή, εκτός των άλλων, πολύ σοβαρότερα προβλήματα απορροφούν σήμερα το ενδιαφέρον του.

- Εκείνοι που υποστηρίζουν ως ιστορικό γεγονός την ύψωση του λαβάρου από τον Γερμανό, αποβλέπουν στην προβολή του ρόλου της Εκκλησίας στην Επανάσταση του '21;

- Δεν το νομίζω. Επειδή, για παράδειγμα, δεν κόπτονται ιδιαίτερα για τον αρχιμανδρίτη Παπαφλέσα, τον οποίον μάλιστα ο Γερμανός στην περίφημη σύσκεψη της Βοστίτσας χαρακτήρισε "εξολέστατο", δηλαδή παράγοντα που με την επανάσταση που σχεδίαζε, θα κατέστρεφε τον τόπο. Το ίδιο, άλλωστε, έχει συμβεί και στα χρόνια μας, όπου μόνο μερικοί εκπρόσωποι της Εκκλησίας αναφέρονται ως συντελεστές ιστορικών περιστατικών, όπως ο Δαμασκηνός, ενώ άλλοι καθυβρίζονταν, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, αν και αγωνίστηκαν στις πρώτες γραμμές της Εθνικής Αντίστασης κατά των κατακτητών. Και εννοώ, στην προκειμένη περίπτωση, εκτός των άλλων, τους μητροπολίτες της Κοζάνης Ιωακείμ και της Ηλείας Αντώνιο. Δεν αποβλέπουν, επομένως, αυτοί που υποστηρίζουν ως ιστορικό γεγονός την ύψωση του λαβάρου από τον Γερμανό στην προβολή του ρόλου της Εκκλησίας στην Επανάσταση του '21, αλλά στην υπογράμμιση της δήθεν αποφασιστικής παρουσίας στον αγώνα της συγκεκριμένης τάξης των προυχόντων της εποχής, στην οποία περιλαμβάνονταν και ανώτατοι κληρικοί και κοτζαμπάσηδες. Ετσι, δεν περιορίζουν τους επαίνους τους στον Γερμανό, αλλά τους επεκτείνουν και στον Ζαϊμη.

- Γενικότερα, σε τι χρησιμεύει η γνώση της τοπικής Ιστορίας;

Η τοπική Ιστορία πρέπει να γίνεται γνωστή, όχι για τοπικιστικούς λόγους, αλλά επειδή αποτελεί αντικαθρέφτισμα ιστορικών γεγονότων σε τοπική κλίμακα. Ετσι, εκείνος που γνωρίζει την Ιστορία του τόπου του αντιλαμβάνεται, εκτός των άλλων, πληρέστερα και τα αγωνιστικά μηνύματα, που αποτελούν το σημαντικότερο κέρδος από τη γνώση της Ιστορίας.

λ9

Ο Γιώργος Φαρσακίδης ευχαριστεί όλους τους φίλους και τους συντρόφους που στάθηκαν δίπλα του στις δύσκολες ώρες και τίμησαν τη μνήμη της συντρόφισσάς του Ιωάννας.

Για το 40ήμερο από την απώλεια τής Ιωάννας Πυλωνά, μέλους του ΚΚΕ, που πραγματοποιείται αυτή την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη, προσφέρει στο ΚΚΕ, μέσω της ΚΟΒ εικαστικών, 500.000 δρχ. και στον Πανδημοκρατικό Σύλλογο Γυναικών Θεσσαλονίκης (μέλους της ΟΓΕ), του οποίου μέλος υπήρξε η Ιωάννα, 1.000.000 σε βιβλία και άλλο έντυπο υλικό

Γιώργος Φαρσακίδης

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου κάποιοι προσπαθούν να εκδικηθούν την ιστορική αλήθεια, επιχειρώντας να τη φέρουν στα δικά τους μέτρα. Είναι συνήθως οι απόντες. Εκείνοι που λοιδορούσαν τους πρωταγωνιστές των εξελίξεων. Εκείνοι, που στη συνέχεια έρχονταν πρώτοι και καλύτεροι να καρπωθούν τις δάφνες. Είναι ακόμα κι εκείνοι που έχουν συμφέρον να ξεχαστούν πράξεις και ενέργειες ανθρώπων που έγραψαν Ιστορία και να εμφανιστούν ως"ιστορικά γεγονότα" μύθοι και δοξασίες που αλλοιώνουν την αλήθεια. Μια από αυτές τις περιπτώσεις είναι και ο κουρνιαχτός που ξέσπασε πρόσφατα στην Αχαϊα. Αφορμή γι' αυτό το κυνήγι μαγισσών αποτέλεσε ένα βιβλίο που γράφτηκε από ομάδα επιστημόνων με στόχο να κυκλοφορήσει στα σχολεία της Αχαϊας. Το βιβλίο, που εγκρίθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, δέχτηκε τα πυρά τοπικών παραγόντων του νομού, επειδή ακριβώς χαλά το μύθο που θέλει ως αφετηρία της Επανάστασης του 1821 την "ύψωση λαβάρου" από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Με αυστηρή ιστορική σπουδή και ανατρέχοντας σε ιστορικές πηγές, το βιβλίο τοποθετεί αυτό το γεγονός στο πραγματικό του επίπεδο: στη σφαίρα του μύθου και της παράδοσης.

Με αφορμή το θόρυβο που ξέσπασε, ο "Ριζοσπάστης" συζήτησε με τον ιστορικόΒασίλη Λάζαρη, ο οποίος συμμετείχε στη συγγραφή του βιβλίου και είχε την ευθύνη της συγγραφής του επίμαχου κεφαλαίου. Ο ιστορικός παραθέτει τις πηγές του και καταθέτει την άποψή του τόσο για τα ιστορικά γεγονότα όσο και για τους λόγους που προκάλεσαν την υστερία κάποιων ανιστόρητων.