Βουλγαρία

Το παρασκήνιο της κρίσης

Οι βασικότερες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις του περασμένου χρόνου

Η κατάσταση στη Βουλγαρία τις τελευταίες βδομάδες "βράζει", όπως άλλωστε σ' όλα τα Βαλκάνια. Αιχμή, αλλά και ιδιομορφία της κατάστασης η ίδια η κρίση στις γραμμές του Βουλγάρικου Σοσιαλιστικού Κόμματος ΒΣΚ,που οδήγησε στην εκλογή νέας ηγεσίας στο Κόμμα. Ακολούθησε η προσπάθεια του ΒΣΚ για αλλαγή πρωθυπουργού, κυβέρνησης (μήπως και πολιτικής;), που αντέκρουσε στο συνταγματικό πραξικόπημα του τότε δεξιού Προέδρου της χώρας Ζέλιου Ζέλεφ, αλλά και του αντικαταστάτη του (επίσης δεξιού πολιτικού) Πέταρ Στογιάνοφ, οι οποίοι επί αρκετές βδομάδες αρνήθηκαν να δώσουν όπως ήταν υποχρεωμένοι νέα εντολή σχηματισμού στον νέο υποψήφιο του ΒΣΚ. Οι δυνάμεις της βουλγαρικής δεξιάς αντιπολίτευσης βρήκαν την ευκαιρία, εκμεταλλευόμενες τα τεράστια κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα των εργαζομένων που δημιούργησε η καπιταλιστικοποίηση και χωρίς βέβαια να αμφισβητούν την πορεία της, να απαιτήσουν την παραίτηση του ΒΣΚ από την κυβέρνηση και την προκήρυξη νέων βουλευτικών εκλογών. Απαίτηση στην οποία τελικά υποχώρησε το ΒΣΚ.

Ποιες ήταν όμως εκείνες οι σημαντικότερες οικονομικές, κοινωνικές, αλλά και πολιτικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα, που έγιναν την περασμένη χρονιά και σε μεγάλο βαθμό προκαθόρισαν τις σημερινές εξελίξεις; Σ' αυτό το ερώτημα προσπαθούμε να απαντήσουμε παρακάτω.

Το 1996 αποδεικνύεται ένα εξαιρετικά ασταθές έτος για τη βουλγαρική οικονομία. Ο ρυθμός ανάπτυξης μολονότι τα δύο προηγούμενα χρόνια ήταν θετικός 1,4% με 2%,στα τέλη κιόλας της περασμένης χρονιάς εκτιμούνταν πως για το 1996 θα ήταν αρνητικός.

Ο πληθωρισμός είχε το 1995 σημαντική μείωση και ήταν της τάξης του 33%, από 122% που ήταν το 1994, αλλά το 1996 είχε ξεπεράσει το φθινόπωρο το 100% ετησίως.Την πορεία του πληθωρισμού ακολούθησαν και τα επιτόκια, φτάνοντας στο 108% μετά το Μάη του 1996.

Η ανεργία, αφού είχε σημειώσει σημαντική μείωση το 1995, αυξήθηκε εκ νέου και έφτασε το 1996 στο 19-22%.

Το λέβα συνέχισε τη διολίσθηση και ήδη το Σεπτέμβρη του 1996 η ισοτιμία λέβα - δολαρίου έφτασε και ξεπέρασε τα 250 λέβα ανά δολάριο, ενώ η χρονιά "έκλεισε" με αντιστοιχία περίπου 500 λέβα ανά δολάριο, ενώ μέσα στον πρώτο μήνα του 1997 ξεπέρασε τα 2.500 λέβα ανά δολάριο.

Η Βουλγαρία έχει όμως απώλειες κι από το εμπάργκο της Νέας Γιουγκοσλαβίας, που ανέρχονται σε 7 δισ. δολάρια (1).

Πίσω όμως από τα διάφορα νούμερα που "άφθονα" μπορεί να παραθέσει κανείς, εκείνο που δεν μπορεί να κρυφτεί, όσο κι αν τα περισσότερα δημοσιεύματα των αστικών εφημερίδων το αποσιωπούν ή το υποβαθμίζουν,είναι ότι οι ξένοι ιμπεριαλιστικοί οικονομικοί μηχανισμοί όλο τον περασμένο χρόνο πίεζαν για να παρθούν σκληρά "σταθεροποιητικά μέτρα" και να κλείσουν οι 200 περίπου ζημιογόνες επιχειρήσεις του Δημοσίου Τομέα, που απορροφούν το 15% του εθνικού προϊόντος της χώρας. Μετά τη λήψη αυτών των "σταθεροποιητικών μέτρων" υπόσχονταν πως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα θα δώσουν στη Βουλγαρία πιστώσεις ύψους 800 εκατομ. δολαρίων, εντός της προσεχούς τριετίας. Πρόκειται για 200 μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις με 200 χιλιάδες εργάτες και υπαλλήλους, μεταξύ των άλλων του τεράστιου εργοστασίου παραγωγής χάλυβα στο Κρεμίκοβτσι (2).

Ετσι τον Ιούνη του 1996 η κυβέρνηση Βίντενοφ, μετά από διαπραγματεύσεις και διαβουλεύσεις με το ΔΝΤ, ουσιαστικά κάτω από τις οδηγίες του τελευταίου, προχωρά στην εφαρμογή ενός σημαντικού "προγράμματος σταθεροποίησης των μεταρρυθμίσεων", που περιλαμβάνει:

• Κατάργηση των επιδοτήσεων στα καύσιμα, με αποτέλεσμα την τεράστια αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης, καυσίμων, τηλεφωνικών τελών και μεταφορών.
• Κλείσιμο 64 εργοστασίων με 25.000 εργαζομένους.
• Μαζική ιδιωτικοποίηση 1.227 κρατικών επιχειρήσεων.
• Αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ.
• Επιβολή φόρων στα αλκοολούχα ποτά.
• Επιβολή συμπληρωματικών φόρων στα εισαγόμενα προϊόντα.
• Περιορισμούς και ελάχιστα όρια στα κεφάλαια που προορίζονται για τραπεζικές δραστηριότητες, 100 εκατ. λέβα για εγχώριες δραστηριότητες και 1,2 δισ. λέβα στο εξωτερικό.

Στόχος, βέβαια, του ΔΝΤ ήταν η προώθηση της καπιταλιστικοποίησης και ουσιαστικά του ελέγχου της βουλγαρικής οικονομίας, της αύξησης του ιδιωτικού τομέα, που σύμφωνα με στοιχεία του 1995 έφτανε στο 34% του ΑΕΠ, όμως στη βιομηχανία ο ιδιωτικός τομέας έφτανε το 12%, ενώ στο εμπόριο στο 77%.

Στις αρχές του 1996 το μέσο επίπεδο μισθών στη χώρα κυμαινόταν γύρω στα 8.000 λέβα το μήνα (1 δολάριο = 78 λέβα, δηλαδή 102 δολάρια). Οι άνεργοι επιδοτούνταν με 2.700 λέβα το μήνα (δηλαδή 34 δολάρια). Στον τραπεζικό τομέα και σε διευθυντικές θέσεις οι μισθοί έφταναν τα 25.000 λέβα (320 δολάρια) (3).

Χώρες από τις οποίες γίνονται οι περισσότερες εισαγωγές:

1η η Ρωσία με 21,3%.

2η η Γερμανία με 15,5%.

3η η Ιταλία με 6,6%.

4η η Ελλάδα με 6,1%.

Ακολουθούν με μικρότερα μεγέθη η Αυστρία, η ΠΓΔΜ, η Γαλλία.

Χώρες στις οποίες γίνονται οι περισσότερες βουλγαρικές εξαγωγές:

1η η Ρωσία με 10,6%.

2η η Γερμανία με 8,8%.

3η η ΠΓΔΜ με 8,7%.

4η η Ιταλία με 8,5%.

5η η Τουρκία με 7,5%.

6η η Ελλάδα με 6,8%.

• Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει σαφής τάση αύξησης των εμπορικών συναλλαγών Βουλγαρίας - Ρωσίας. Ετσι οι εμπορικές συναλλαγές έφτασαν το 1995 τα 2,1 δισ. δολάρια, από 1,3 δισ. δολάρια το 1993.

Με βάση το μέγεθος του επενδυμένου κεφαλαίου, η Ελλάδα κατέχει την 2η θέση με 700 περίπου επιχειρήσεις και 100-120 εκατ. δολάρια, που είναι το 10% του επενδυμένου κεφαλαίου στη χώρα.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις εμφανίζονται κυρίως στα:

• Τρόφιμα 3Ε, ΔΕΛΤΑ, "Αθηναϊκή Ζυθοποιία", "Φλώρινα - Χωναίος".
• Καπνά "Παπαστράτος", ΣΕΚΑΠ.
• Τηλεπικοινωνίες ΙΝΤΡΑΚΟΜ.
• Κατασκευές ΜΗΧΑΝΙΚΗ.
• Τράπεζες "Τράπεζα Χίου".
• Τουρισμό και διανομή βενζίνης "Ομιλος Βαρδινογιάννη".
• Και τέλος σιδηρουργία ΒΙΟΧΑΛΚΟ.

Οι αγωγοί πετρελαίου που είναι να περάσουν από τη Βουλγαρία αποτελούν μια ξεχωριστή υπόθεση.

Υπάρχει το σχέδιο του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, μήκους 320 χιλ., που θα ξεκινάει από τη Βουλγαρία και θα μεταφέρει τα πετρέλαια της Κασπίας Θάλασσας μέσω Ελλάδας στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης, η ετήσια δυναμικότητα του οποίου θα είναι 30-40 εκατ. τόνους και το κόστος 700 εκατ. δολάρια (ο Λουκάνοφ ανέβαζε το κόστος στο 1 δισ. δολάρια).

Εκτός αυτού του αγωγού υπάρχει η πρωτοβουλία προώθησης αγωγού Μπουργκάς - Αυλώνα (Αλβανία). Η πρωτοβουλία ανήκει στον Βούσκο Τάσκεβιτς, Αμερικανό με καταγωγή από την ΠΓΔΜ. Ο αγωγός θα αποτελέσει κοινή επιχείρηση Βουλγαρίας, ΠΓΔΜ, Αλβανίας, συγκεκριμένα από την "Albanian, Macedonian and Bulgarian Oil Corporation" (ΑΜΒΟ). Αναμένεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης να συμμετέχει κατά 30%, ενώ αναμένεται και αμερικανική συμμετοχή (4). Η κατασκευή θα κρατήσει 3 χρόνια και θα 'χει κόστος 825 εκατ. δολ., θα έχει περίπου ίση δυναμικότητα με το βουλγαρο-ελληνικό αγωγό, αλλά πολύ μεγαλύτερο μήκος. Αν η παραπάνω πρόβλεψη Λουκάνοφ είναι αληθινή, τότε και το κόστος αυτού του αγωγού θα πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερο.

Ο πληθυσμός το 1989 ήταν 8.989.000, το 1991 ήταν 8.975.000, το 1992 ήταν 8.484.000, το 1993 ήταν 8.464.000, το 1994 ήταν 8.439.000. Ενώ προβλέπεται συνεχής μείωση του πληθυσμού, ο οποίος το 2.000 θα πέσει στα 8.310.000 (5).

• Γενάρης '96: Παραίτηση των υπουργών Εμπορίου και Γεωργίας, μετά από μομφή της αντιπολίτευσης για κακή διαχείριση του τομέα των δημητριακών - με εξαγωγή σιτηρών από τα στρατηγικά αποθέματα της χώρας.
• Φλεβάρης '96: Απαλλάσσεται από τις κατηγορίες για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος ο Τ. Ζίφκοφ, όμως παραμένει υπό περιορισμό.
• Στη χώρα την ίδια εποχή γίνεται προσπάθεια να συγκροτηθεί ευρύτερο αντι-ΝΑΤΟικό κίνημα, γίνεται ανάλογη ανοιχτή συγκέντρωση από 15 βουλγαρικές οργανώσεις και κόμματα, με πρωτοβουλία της Μαρξιστικής Πλατφόρμας του ΒΣΚ (της αριστερότερης τάσης μέσα στο κόμμα), που ηγείται αυτής της προσπάθειας. Πρόκειται για προσπάθεια που μεταξύ των άλλων έχει στόχο να αποθαρρύνει φιλοδυτικές τάσεις που υπάρχουν στο ίδιο το ΒΣΚ και την κυβέρνηση. Την εκδήλωση παρακολουθούν και αξιωματούχοι της ρωσικής πρεσβείας στη Σόφια.
• Μάρτης '96: Συμφωνία των κομμάτων της αντιπολίτευσης για κοινή υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές. Και εκλογή του Π. Στογιάνοφ, ως υποψηφίου της Ενωσης.

Εκτακτη σύνοδος της ολομέλειας του ΒΣΚ. Εντονη κριτική στον Βίντενοφ για την κυβερνητική πολιτική. Σκληρή κριτική της "Μαρξιστικής Πλατφόρμας" του ΒΣΚ προς την ηγεσία του Κόμματος για την πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων.

• Μάης '96: Λήψη πρώτων "σκληρών μέτρων" από την κυβέρνηση, κλείσιμο 67 επιχειρήσεων. Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Βίντενοφ οδηγεί σε σοβαρές διεργασίες τόσο στο Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΒΣΚ), όσο και γενικότερα στην κοινωνία. Ο τότε Πρόεδρος της Βουλγαρίας Ζ. Ζέλεφ, ο οποίος ανέκαθεν πίεζε για την "προώθηση των μεταρρυθμίσεων", βγήκε στη δεδομένη στιγμή "απ' τα αριστερά" στον Βίντενοφ, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι "λειτουργεί ανοιχτά ως συνήγορος των καθαρά ιδιωτικών συμφερόντων, γεγονός που εμποδίζει την πραγματοποίηση μιας σοβαρής οικονομικής μεταρρύθμισης υπέρ της προαγωγής των συνολικών συμφερόντων της χώρας" (6).

Προσωρινό κλείσιμο του πυρηνικού αντιδραστήρα 1 στο Κοζλοντούι.

• Ιούνης '96: Ανασχηματισμός της κυβέρνησης Βίντενοφ, εκλογή του ΥΠΕΞ Πιρίνσκι ως υποψηφίου του ΒΣΚ για την Προεδρία της Βουλγαρίας.
• Σεπτέμβρης '96: Ακύρωση της υποψηφιότητας του Πιρίνσκι, λόγω της γέννησής του στο εξωτερικό, στις ΗΠΑ, από μητέρα Αμερικανίδα. Τοποθέτηση του Ι. Μαράζοφ υπουργού Πολιτισμού ως υποψηφίου του ΒΣΚ για την Προεδρία της Βουλγαρίας.
• Οκτώβρης - Νοέμβρης '96: Συντριπτική ήττα του υποψηφίου του ΒΣΚ στις προεδρικές εκλογές.

Διάφορες πηγές σημειώνουν, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση των σκληρών κυβερνητικών μέτρων, μια συνεχή κριτική προς το πρόσωπο του Βίντενοφ και την πολιτική του από ηγετικά στελέχη του ΒΣΚ όπως από τον αντιπρόεδρο του ΒΣΚ Παρβάνοφ, ενώ άλλοι σημειώνουν και τη δυσαρέσκεια του Λίλοφ απέναντι στο πρόσωπο του πρωθυπουργού. Η κατάσταση στο ΣΚ οξύνεται μετά την ήττα που σημείωσε ο υποψήφιος του κόμματος. Ετσι το ΒΣΚ οδηγείται σε έκτακτο συνέδριο στις 22/12/1996, με θέμα ηγεσίας, αλλά και αλλαγή πολιτικής. Το συνέδριο εκλέγει Πρόεδρο του Κόμματος τον Παρβάνοφ, ενώ η νέα ηγεσία προτείνει για νέο πρωθυπουργό τον Ν. Ντόμπρεφ. Λίγο μετά το συνέδριο και οι αλλαγές προσώπων που γίνονται οδηγούν στην έντονη διαφοροποίηση, έως και αποχώρηση από το ΒΣΚ στελεχών της σοσιαλδημοκρατικής, της δεξιότερης τάσης μέσα στο ΒΣΚ.

Η Βουλγαρία συμμετέχει στο ΝΑΤΟικό "Συνεταιρισμό για την ειρήνη", όμως δεν τάσσεται ανοιχτά υπέρ της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς.

Οπως σημειώνεται "ο πρωθυπουργός Ζ. Βίντενοφ στάθηκε πολύ επιφυλακτικά απέναντι στην ιδέα για ένταξη της χώρας του στη Συμμαχία. Η στάση αυτή δεν αναθεωρήθηκε ούτε και στις συζητήσεις της Συνόδου των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στο Βερολίνο (σ. σ. στις 3/6/1996), όπου μεταξύ των θεμάτων εθίγη και αυτό της επέκτασης της Συμμαχίας προς Ανατολάς" (7).

Σύμφωνα με τον Μπ. Σέντοφ (πρόεδρος του Κοινοβουλίου), η Βουλγαρία τάσσεται υπέρ ενός "συλλογικού συστήματος πανευρωπαϊκής ασφάλειας, χωρίς τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ" (8), θέση που συμπίπτει μ' αυτή της Ρωσίας.

Μοιάζει πως όλα αυτά έχουν σχέση με τη θέση της Ρωσίας απέναντι στο ΝΑΤΟ που γίνεται όλο και πιο σθεναρή, αλλά και τις βλέψεις της ίδιας της Ρωσίας στο εξωτερικό.

Χαρακτηριστικά στις 29/3/1996 με την ευκαιρία των διαβουλεύσεων μεταξύ Ρωσίας, Λευκορωσίας, Καζαχστάν και Κιργιζίας, για δημιουργία μιας "ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής διακρατικής συμφωνίας", που ολοκληρώθηκε με την υπογραφή της "τελωνειακής ένωσης των 4",τότε ο Γιέλτσιν προσκάλεσε, όχι χωρίς προηγούμενο,και τη Βουλγαρία να πάρει μέρος σ' αυτές τις διαπραγματεύσεις. Νωρίτερα είχαν προηγηθεί:

• Η συνάντηση (Φλεβάρης του '96) του Βούλγαρου ΥΠΕΞ στη Μόσχα με το Ρώσο ομόλογό του, όπου συζητήθηκαν τα θέματα του πετρελαιαγωγού, του Κοσσυφοπεδίου και η συμπεριφορά της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης.
• Επίσκεψη Βίντενοφ μαζί με υπουργικό κλιμάκιο στη Μόσχα (Μάρτης '96), όπου είχε συνάντηση με τη ρωσική ηγεσία και υπογράφτηκαν διάφορες συμφωνίες, μεταξύ των άλλων παροχής στη Βουλγαρία πετρελαίου και φυσικού αερίου με τιμές χαμηλότερες από τις διεθνείς,δωρεάν παροχή στη Βουλγαρία στρατιωτικού υλικού κλπ.

Ομως η βουλγαρική κυβέρνηση θορυβημένη από τις αντιδράσεις της Δύσης και της δεξιάς φιλοδυτικής αντιπολίτευσης, μετά την πρόταση Γιέλτσιν, θέλησε να επιδώσει διάβημα διαμαρτυρίας προς τον Γιέλτσιν, μέσω του Ρώσου πρεσβευτή στη Σόφια, ο οποίος όμως αρνήθηκε να το παραλάβει. Η βουλγαρική κυβέρνηση ισχυρίστηκε τότε πως η επίσημη αίτηση ένταξης της Βουλγαρίας στην ΕΕ (που είχε κατατεθεί το Δεκέμβρη του 1995) "επιβεβαιώνει την ευρωπαϊκή κατεύθυνση της εξωτερικής της πολιτικής" (9).

Εκτός των άλλων η βουλγαρική κυβέρνηση δέχεται συνεχή πίεση από τους Δυτικούς για να κλείσει τον πυρηνικό αντιδραστήρα 1 στο Κοζλοντούι. Τελικά προσωρινά διακόπτεται η λειτουργία του αντιδραστήρα, για να εξεταστεί από εμπειρογνώμονες (Αμερικανούς, Γερμανούς, Ρώσους). Μετά την έκβαση των προεδρικών εκλογών, οι εμπειρογνώμονες - κυρίως κάτω από την πίεση των Ρώσων - δίνουν το πράσινο φως για την επαναλειτουργία του αντιδραστήρα.

Στο Νταβός (8/2/1996) ο Ζ. Βίντενοφ ανακοινώνει πρωτοβουλία του για τη διαβαλκανική συνεργασία, με στόχο να επιτευχθούν οι αρχές:

• Της αμοιβαίας αποδοχής των αρχών του απαραβίαστου των συνόρων.
• Της εδαφικής ακεραιότητας.
• Της καλής γειτονίας και συνεργασίας.
• Του σεβασμού των εσωτερικών υποθέσεων.

Η υπόθεση αυτή προωθήθηκε με συνάντηση που έγινε στη Βάρνα (16-17 Μάρτη 1996), στην οποία συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών της Βουλγαρίας, Ελλάδας, Ρουμανίας με θέματα:

• Οικονομική συνεργασία.
• Σταθερότητα, ασφάλεια στα Βαλκάνια και τη Μ. Θάλασσα.
• Ενίσχυση του ρόλου της ΕΕ στην περιοχή.
• Αμεση έναρξη διαπραγματεύσεων για την ένταξη των συνδεδεμένων χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στην ΕΕ.
• Συνεργασία στην αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, της διακίνησης ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος.
• Διευκόλυνση της διακίνησης ανθρώπων και ιδεών και της προώθησης των πολιτιστικών και κοινωνικών επαφών.

Στις 6-7 Ιούλη 1996 πραγματοποιείται η Διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών της ΝΑ Ευρώπης, στην οποία συμμετείχαν: Βουλγαρία, Ρουμανία, Ελλάδα, ΟΔ Γιουγκοσλαβίας, Αλβανία (με υφυπουργό), Βοσνία - Ερζεγοβίνη (με υφυπουργό), Τουρκία (με υφυπουργό). Υπήρχαν επίσης προσκεκλημένοι διεθνών οργανισμών όπως οι ΕΕ, ΟΗΕ, Συμβούλιο Ευρώπης, ΟΑΣΕ, αλλά και τρίτες χώρες όπως η Σλοβενία, Κροατία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ κλπ.

Κεντρικό θέμα στην ατζέντα της Διάσκεψης ήταν η προώθηση της πολυμερούς βαλκανικής συνεργασίας, σε θέματα ασφαλείας και σταθερότητας, οικονομίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτισμού και αντιμετώπισης του οργανωμένου εγκλήματος.

Οσον αφορά στην εμπέδωση σταθερότητας, ασφάλειας και σχέσεων καλής γειτονίας, οι υπουργοί τόνισαν τη σημασία υιοθέτησης των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης και της πλήρους εφαρμογής της Συνθήκης Ειρήνης στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Επίσης, υιοθέτησαν πρόταση της γιουγκοσλαβικής αντιπροσωπείας, σχετικά με την ίδρυση Συμβουλευτικής Συνέλευσης, αποτελούμενης από εκπροσώπους των Κοινοβουλίων των συμμετεχόντων, και τη συνεργασία μεταξύ των βαλκανικών κρατών.

Για την προώθηση της περιφερειακής οικονομικής συνεργασίας, οι υπουργοί τόνισαν την ανάγκη βελτίωσης της υποδομής στους τομείς των μεταφορών, ενεργείας και τηλεπικοινωνιών και την προώθηση των εμπορικών συναλλαγών. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική αντιπροσωπεία πρότεινε τη δημιουργία ενός Περιφερειακού Κέντρου Προωθήσεως του Εμπορίου και των Επενδύσεων, με έδρα τη Θεσσαλονίκη και ταυτόχρονα υποστήριξε την αμερικανική πρωτοβουλία για συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη με ίδρυση στη Θεσσαλονίκη Κέντρου Μεταφοράς Τεχνολογίας.

Τέλος, οι υπουργοί συμφώνησαν να συνεργαστούν στο δικαστικό τομέα και να συντονίσουν τις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, του παράνομου εμπορίου όπλων και ναρκωτικών και την εξάλειψη της τρομοκρατίας.

Τα αποτελέσματα των εργασιών αποτυπώθηκαν σε κοινή δήλωση των υπουργών με τίτλο "Διακήρυξη της Σόφιας για σχέσεις καλής γειτονίας, για σταθερότητα και ασφάλεια στα Βαλκάνια" (10).

Πρέπει να σημειώσουμε πως υπήρξε πρόβλημα με τη συμμετοχή της ΠΓΔΜ και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, η αντιπροσωπεία της οποίας αμφισβητήθηκε από την ΟΔ Γιουγκοσλαβίας. Αποφασίστηκε η επόμενη σύσκεψη να γίνει το 1997 στην Αθήνα.

Τον Απρίλη του 1996 ο Γκ. Πιρίνσκι, υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας, επισκέφτηκε την Αθήνα και είχε συνάντηση με τον Πάγκαλο. Συζητήθηκαν η προετοιμασία της Διαβαλκανικής και ο αγωγός. Η βουλγαρική πλευρά ζητά η τριμερής συμφωνία Ελλάδας - Βουλγαρίας - Ρωσίας να πάρει κυρίως "κρατική μορφή" και όχι "ιδιωτική" όπως έχει σήμερα, αφού στην προκειμένη περίπτωση τη "μερίδα του λέοντος" την έχουν ιδιωτικές εταιρίες (11). Επίσης η βουλγαρική πλευρά ζητά να αυξηθεί το μερίδιο της Βουλγαρίας πάνω από το 5%, και διαρρέει πως η κυβέρνηση Βίντενοφ φοβάται πως στην αντίθετη περίπτωση θα κατηγορηθεί για σύναψη "αποικιοκρατικής συμφωνίας" από την αντιπολίτευση.

Ο Πιρίνσκι πραγματοποίησε επίσης συνάντηση με τον υπουργό Αμυνας Γερ. Αρσένη.

Εγιναν επίσης κατά τη διάρκεια της χρονιάς συναντήσεις Ελλήνων και Βουλγάρων αξιωματούχων και υπογράφτηκαν οικονομικές συμφωνίες (αποφυγή διπλής φορολογίας, υλοποίηση της Συμφωνίας για την εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων του Νέστου - συμφωνία που τελικά επικυρώθηκε από το βουλγαρικό Κοινοβούλιο στις 28/3/1996, παρά το αρχικό βέτο του Προέδρου Ζέλεφ και της Δεξιάς - νέες συνοριακές διαβάσεις), αλλά και αστυνομική συνεργασία (για τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα, λαθρομετανάστευση, εμπόριο βρεφών, κλοπή αυτοκινήτων, διακίνηση όπλων, ναρκωτικών, χημικών, ραδιενεργών υλικών).

Τα παραπάνω στοιχεία δεν μπορούν βέβαια να αποκαλύψουν όλο το παρασκήνιο των εξελίξεων που προηγήθηκαν της σημερινής κατάστασης, όμως μπορούν να δώσουν μια εικόνα των σοβαρών πιέσεων που δέχτηκε την περασμένη χρονιά το ΒΣΚ, από διάφορους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς και χώρες. Πιέσεις εξαιτίας της έλλειψης ενός ισχυρού ταξικού εργατικού κινήματος, αλλά και εξαιτίας του ίδιου του χαρακτήρα του ΒΣΚ, ενός "μεταλλαγμένου", πρώην ΚΚ, με πολλές τάσεις στο εσωτερικό του - που η κάθε μια έχει τη δική της, διαφορετική αντίληψη για την πορεία της χώρας - και που οδήγησαν σε επιτυχία τα ξένα σχέδια και τη χώρα στα δεσμά του ΔΝΤ. Κι όταν αυτό έγινε κάτι παραπάνω από φανερό, δυνάμεις του ΒΣΚ, που θέλησαν να βάλουν κάποιο φρένο στο τράβηγμα της χώρας στα σχέδια του ΔΝΤ, αλλά και άλλες δυνάμεις μέσα σ' αυτό το κόμμα που είχαν εκδηλώσει την επιθυμία τους για επιστροφή της χώρας στη σοσιαλιστική προοπτική, έθεσαν ζήτημα αμφισβήτησης και επαναπροσδιορισμού της κυβερνητικής πολιτικής του ΒΣΚ, όπως τουλάχιστον φάνηκε κατά το τελευταίο έκτακτο συνέδριό του. Ταχύτατα όμως αντέδρασαν οι φιλοδυτικές δεξιές αντιπολιτευτικές δυνάμεις, επωφελούμενες από τα προβλήματα που είχε δημιουργήσει η όλη προηγούμενη διαχείριση της καπιταλιστικοποίησης από τους σοσιαλιστές.

Σήμερα προσπαθούν να παρουσιάσουν τη Βουλγαρία μέσα σ' ένα "μονόδρομο". Αυτόν, της υποταγής στις διαταγές του ΔΝΤ, της ένταξής της στην ΕΕ και στη συνέχεια στο ΝΑΤΟ. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Η Βουλγαρία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι: Είτε της πλήρους υποταγής στους ιμπεριαλιστές και ουσιαστικά στην "περιθωριοποίησή" της, είτε της αποφασιστικής της ρήξης με την καπιταλιστικοποίηση και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, που οδηγεί στον αγώνα για το σοσιαλισμό. Τα "κοιλοπονήματα" της σημερινής Βουλγαρίας, αν και από μια πρώτη ματιά δε δείχνουν, αντικειμενικά οδηγούν στη δημιουργία εκείνης της πολιτικής Δύναμης, που θα θέσει στην πράξη το παραπάνω πραγματικό δίλημμα και θα αγωνιστεί για τη λύση του προς όφελος του βουλγάρικου λαού.

Ελ. ΒΑΓΕΝΑΣ

Παραπομπές

1. ΕΚΕΜ, "Βαλκανική ενημέρωση" τ. 36-37 (σελ. 24).

2. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 32).

3. ΕΚΕΜ, "Βαλκανική ενημέρωση", τ. 39 (σελ. 21).

4. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 34).

5. ΕΚΕΜ, "Βαλκανική ενημέρωση", τ. 36-37 (σελ. 24).

6. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 24).

7. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 26).

8. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 26).

9. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 27).

10. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 28-29).

11. Εξαμηνιαία έκθεση ΒΑΛΚΑΝΙΑ του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών, Νο 7, Ιούνιος 1996 (σελ. 29).

Από τις πρόσφατες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις