Εργασιακές σχέσεις: Πολλά έχουν ειπωθεί και γίνονται για το θέμα αυτό. Τα επιχειρήματα του κεφαλαίου για την αναγκαιότητα και χρησιμότητα αυτών των σχέσεων εργασίας είναι πολλά όμως η ίδια η πραγματικότητα τα ανατρέπει. Στα χρόνια που πέρασαν αποδείχτηκε περίτρανα ότι οι λεγόμενες ευέλικτες σχέσεις εργασίας επιδρούν καταστροφικά σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων των εργαζομένων και κυρίως των εργαζομένων γυναικών.

Για όλα τα παραπάνω μιλάει στον "Ρ" η Ζωή Σώκου, στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΓΣΕΕ. Η συνδικαλίστρια τονίζει ότι: "Τα τελευταία χρόνια εντείνεται η προσπάθεια για την πλήρη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, και ουσιαστικά την κατάργηση των συμβάσεων εργασίας. Προωθούνται, σύμφωνα με τη "Λευκή Βίβλο", οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, η μερική απασχόληση, το ωρομίσθιο, το φασόν, τα δελτία παροχής υπηρεσιών, οι εργολαβίες, ανασφάλιστοι κ. ά.".

Γιατί αυτές οι σχέσεις εργασίας χρησιμοποιούνται μαζικά στις γυναίκες; Η συνδικαλίστρια απαντά: "α) Πατάνε πάνω στο πρόβλημα της ανεργίας που είναι πιο έντονο στις γυναίκες, λέγοντας ότι αν μια θέση μοιραστεί στα δύο θα έχουν δύο εργαζόμενες δουλιά. Η ανεργία όμως αυξάνεται και μάλιστα ακόμα πιο έντονα στις γυναίκες. Το ποσοστό της αγγίζει το 60%, ενώ αποτελούν και το 70% των ανέργων μακράς διάρκειας.

β) Η απασχόληση των γυναικών θεωρείται εφεδρική και συμπληρωματική στο εργατικό εισόδημα. Λόγω των συντηρητικών προτύπων, η γυναίκα σηκώνει στις πλάτες της τα κενά της δημόσιας κοινωνικής πολιτικής, που αφορούν την οικογένεια και την ανάπτυξή της. Το μεγάλο κεφάλαιο επίσης προωθεί αυτές τις εργασιακές σχέσεις στο όνομα του "συγκερασμού οικογενειακών κι επαγγελματικών υποχρεώσεων".

γ) Λένε ότι το κόστος εργασίας των γυναικών είναι μεγαλύτερο των αντρών, όταν οι μισθοί γενικά των γυναικών είναι το 70% των αντρών. Αλλά για ποιο κόστος μιλούν; Ο μισθός όχι μόνο είναι χαμηλός αλλά αυτό που εισπράττει ο εργαζόμενος είναι το ελάχιστο από αυτό που παράγει ως πλούτο με την εργασία του, το οποίο κλέβει ο κεφαλαιοκράτης.

δ) Είναι πιο εύκολο να επιβάλλει αυτές τις σχέσεις στις γυναίκες γιατί πιο εύκολα αποδέχονται αυτές τις ρυθμίσεις αφού έχουν τη μικρότερη εμπειρία από αγώνες. Θέλουν να γυρίσουν μαζικά τις γυναίκες στο σπίτι, στους παραδοσιακούς τους ρόλους, γιατί έτσι θα βοηθηθεί η υλοποίηση των αντιλαϊκών επιλογών.

ε) Προωθούνται τέλος, στο όνομα της αύξησης του ελεύθερου χρόνου, ο οποίος συγκριτικά είναι λιγότερος στις γυναίκες εξαιτίας της αποκλειστικής της ενασχόλησης με την οικογένεια και το σπίτι. Αυτές οι μορφές εντείνουν το άγχος, κάνουν άνω - κάτω τον ημερήσιο χρόνο γιατί δεν έχουν χρονική σταθερότητα".

Σε ερώτησή μας για τις επιπτώσεις αυτών των μορφών εργασίας στη ζωή των γυναικών, απαντά: "Αυτές είναι πολλές κι αρνητικές τόσο στο εισόδημα, όσο και στην ασφάλιση - σύνταξη, η οποία γίνεται άπιαστο όνειρο ειδικά για τις νέες. Ολα αυτά όμως, δεν είναι αναγκαίο κακό, είναι συγκεκριμένη συνειδητή ταξική πολιτική επιλογή που στόχο έχει το υπερκέρδος και που μπορεί να αλλάξει, ν' ανατραπεί".

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Οπως σημειώνει, "χρειάζεται οι ίδιες οι γυναίκες να μπουν αποφασιστικά στη μάχη. Να συμβάλλουν ώστε τα συνδικάτα να θέσουν τα ζητήματα αυτά στις άμεσες προτεραιότητες της πάλης τους. Το πιο σημαντικό όμως είναι η πάλη να στρέφεται στις αιτίες των προβλημάτων, διαφορετικά ακόμα κι αν υπάρξουν κατακτήσεις, ο καπιταλισμός πολύ εύκολα τις ανατρέπει. Μέσα από την πάλη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους, για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες από την επίθεση μέσω των αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις, να συνειδητοποιούν την αναγκαιότητα ανατροπής αυτής της πολιτικής. Η προοπτική λοιπόν βρίσκεται στους αγώνες ενάντια στην πολιτική που υπηρετεί τα μονοπώλια, στη συσπείρωση και τη μαζική συμμετοχή γυναικών και ανδρών στην πάλη του δικού τους λαϊκού μετώπου".

Οι εργαζόμενοι με ευέλικτες μορφές εργασίας στην πλειοψηφία τους μένουν μακριά από την οργανωμένη δράση και πάλη. Για αυτό το θέμα και για το τι πρέπει να γίνει, ο γενικός γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Αθήνας,Παναγιώτης Σοφός,τονίζει ότι: "Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι βασική κατεύθυνση της Λευκής Βίβλου (ΛΒ). Αυτές οι σχέσεις πέρα από τις επιπτώσεις στα δικαιώματα των εργαζομένων, έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στο να συνδικαλιστούν, να διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι. Εξάλλου είναι κι από τους βασικούς στόχους της ΛΒ και του μεγάλου κεφαλαίου να διαλύσουν το συνδικαλιστικό κίνημα και πάνω από όλα την ταξική του πορεία. Χρέος λοιπόν του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος είναι, πέρα από την πάλη για μη εφαρμογή των κατευθύνσεων της ΛΒ, για ακύρωση στην πράξη των ελαστικών μορφών απασχόλησης, να βάλει σαν πρώτο στόχο την οργάνωση αυτών των εργαζομένων. Είναι δύσκολος ο στόχος, αλλά αναγκαίο να πραγματοποιηθεί".

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Σύμφωνα με τον γγ του ΕΚΑ: "Εκείνο που απαιτείται είναι η κλαδική μορφή οργάνωσης, πχ στο χώρο των καθαριστριών δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει σωματείο σε ένα χώρο 50-100 ατόμων, γιατί εύκολο είναι να γίνει εξαγορά ή διάλυση του σωματείου. Ακόμα για το χώρο του φασόν η κυβέρνηση έχει εντάξει αυτούς τους εργαζόμενους στους ελεύθερους επαγγελματίες, προσπαθεί να τους απομυζήσει, ενώ δε νομοθετεί για την ασφάλισή τους. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί σωματείο σ' αυτό το χώρο, να μπουν μπροστά οι πρωτοπόρες δυνάμεις, ανεξάρτητα αν οι εργαζόμενοι είναι αυτοαπασχολούμενοι ή με εξαρτημένη σχέση εργασίας. Παράλληλα, είναι χρέος των ανώτερων συνδικαλιστικών οργάνων, πέρα από τη δουλιά στη βάση, να πάρουν πρωτοβουλίες σ' αυτή την κατεύθυνση, αλλά η πλειοψηφίες σ' αυτά τα όργανα ελέγχονται από κυβερνητικές δυνάμεις και δεν είναι διατεθειμένες να το κάνουν. Ετσι πρέπει να γίνει υπόθεση των ταξικών δυνάμεων".

"Δουλιά με το κομμάτι σημαίνει ζωή με το κομμάτι", ήταν το πρώτο που μας είπε η Αθηνά Παριάρου,20 χρόνια φασονίστρια, όταν τη ρωτήσαμε για τη δουλιά της. Τη ρωτήσαμε για το κατά πόσο οι ευέλικτες μορφές εργασίας είναι ελεύθερη επιλογή, όπως ισχυρίζεται η Ευρωπαϊκή Ενωση κι όχι καταναγκασμόςκαι μας απάντησε: "Σαφώς και δεν ήταν ελεύθερη επιλογή, ήταν ανάγκη. Το φασόν στήριξε την ανάπτυξή του πάνω στην καταστροφή της βιομηχανίας ένδυσης και πάμπολλες φορές χρησιμοποιήθηκε σαν μηχανισμός για το χτύπημα δικαιωμάτων και κατακτήσεων των υπολοίπων εργαζομένων. Οι φασονιστές αποτελούν θύματα της πιο άγριας εκμετάλλευσης. Είναι υποαπασχολούμενοι, δεν έχουν ωράριο, ασφάλιση, άδεια, σύνταξη, με σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική και οικογενειακή ζωή".

Ενα από τα μεγάλα της παράπονα είναι ότι το κράτος την έχει κατατάξει στους επαγγελματίες, όπως τονίζει: "Εργάζομαι 10-12 ώρες τη μέρα όταν έχω δουλιά, για να μπορώ να το κάνω νόμιμα έχω νοικιασμένο μαγαζί, κρατάω βιβλία εφορίας και είμαι γραμμένη στο Βιοτεχνικό Επιμελητήριο και βέβαια πληρώνω ΤΕΒΕ, δηλαδή ανήκω κι εγώ σ' αυτούς που πιάνει ο νόμος για τα αντικειμενικά κριτήρια, όπως και οι μεγαλομαγαζάτορες, ενώ είναι γνωστό ότι κανείς από μας δεν έχει τέτοιες αποδοχές".

Η εργαζόμενη σημειώνει ακόμα: "Η δουλιά μου δε μου αφήνει περιθώρια να είμαι κοινωνικός άνθρωπος, είμαι μόνη σε ένα δωμάτιο. Ο συνδικαλισμός είναι άπιαστο όνειρο, γιατί αν εργάζεσαι μόνη σου δεν καλύπτεσαι από σωματείο και δεν έχεις χρόνο, αν εργάζεσαι σε εργοστάσιο είναι επίσης δύσκολο εξαιτίας της τρομοκρατίας, αλλά εκεί έχεις άλλα περιθώρια. Αν υπήρχε κοινωνική πολιτική, ώστε να υπάρχει φροντίδα για τα παιδιά, σαφώς θα επέλεγα το εργοστάσιο".

Η Ντίνα Κατή γνωρίζει από "πρώτο χέρι" τι σημαίνει ευέλικτη μορφή εργασίας. Εργαζόταν 15 χρόνια σαν καθαρίστρια σε σπίτια και σε σχολείο, στα πρώτα χωρίς σύμβαση και στο δεύτερο με σύμβαση έργου. Μια δουλιά επίπονη που εκτός από ανασφάλεια, κούραση και χρόνο, τελικά της στοίχισε και την υγεία της.

Οπως τονίζει: "Εφευγα από το σπίτι μου για 12 ώρες, ξόδευα δύο ώρες στον δρόμο για να πάω από το σπίτι που καθάριζα στο σχολείο. Ετρεχα να προλάβω τα πάντα και όλο αυτό το άγχος και η πίεση μιας δεκαετίας ξέσπασε στην καρδιά μου, με αποτέλεσμα σήμερα να μην μπορώ να εργαστώ. Ομως χρειαζόμουν τα χρήματα, έστω κι αν τα παιδιά μου μεγάλωναν στο δρόμο, έστω κι αν η προσωπική μου ζωή δεν υπήρχε, γιατί, κακά τα ψέματα, από την κούραση δεν είχα διάθεση ούτε για να κάνω τις δουλιές του δικού μου σπιτιού. Οι συνθήκες εργασίας ήταν και παραμένουν πολύ άσχημες".

Τη ρωτάμε για το συνδικαλισμό και μας λέει ότι η ίδια παρά τα μύρια προβλήματα δεν μπορούσε παρά να παλέψει για τα δικαιώματά της. Ετσι ξεκίνησε με κάποιες ακόμα συναδέλφισσές της τη δημιουργία σωματείου. Οι προσπάθειές τους δικαιώθηκαν γιατί κατάφεραν να κερδίσουν ασφάλιση, δώρα, επίδομα άδειας κλπ. "Σήμερα - επισημαίνει - αισθάνομαι άσχημα που δεν μπορώ να δραστηριοποιηθώ, το ξέρω ότι είναι σε βάρος μου, και θέλω να στείλω ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες ότι δεν πρέπει να σταυρώνουν τα χέρια, να μη μείνουν απαθείς, να αγωνιστούν για τα δικαιώματά τους και των παιδιών τους. Μόνο εμείς μπορούμε να δώσουμε λύσεις, με τον αγώνα, γιατί η πολιτική που ακολουθείται μας επιφυλάσσει ακόμα πιο άσχημες μέρες".

Ευέλικτες μορφές

Καταστροφική επίδραση στη ζωή των γυναικών και υπερκέρδη στο κεφάλαιο