Ετσι, δεν είναι εκτός τόπου και χρόνου (αντίθετα, είναι εξαιρετικά επίκαιρο) να εξεταστεί ποιοι είναι οι λόγοι αυτού του "μεγεθυντικού προσανατολισμού".

Οι λόγοι αυτοί είναι πολλοί και όχι χωρίς και το στοιχείο της αλληλοσύγκρουσης. Εδώ, θα αναφέρουμε μόνο εκείνους που μας φαίνονται οι πιο σημαντικοί:

α) Ενίσχυση της Συμμαχίας αυτής καθ' εαυτής. Δε χρειάζεται, νομίζουμε, απόδειξη ότι η εδαφική επέκταση του Συμφώνου έχει σαν αποτέλεσμα την ένταξη σ' αυτό μεγαλύτερων και πιο αποδοτικών βιομηχανικών περιοχών, πηγών πρώτων υλών και άλλων οικονομικών βάσεων, στρατηγικών ερεισμάτων, αλλά και μεγαλύτερων στρατιωτικών δυνάμεων και ευρύτερων στρατιωτικών, πολιτικών και ακόμη και ιδεολογικών στηριγμάτων. Η αξία της διεύρυνσης από αυτή την άποψη φαίνεται και από το ότι ο έλεγχος που επιτυγχάνει το ΝΑΤΟ σε στρατηγικά πλεονεκτήματα δεν ταυτίζεται πάντα και άμεσα με την ένταξη. Είναι φανερό ότι η διεύρυνση δυναμώνει ή και εμπεδώνει αυτόν τον έλεγχο και σε περιοχές που βρίσκονται εκτός ΝΑΤΟ.

β) Εξυπηρέτηση σκοπών επί μέρους δυνάμεων (και, κατά κανόνα, ηγετικών δυνάμεων) της Συμμαχίας. Το κεφάλαιο αυτό έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία και, ίσως, στο μέλλον αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη, καθώς σχετίζεται άμεσα και με τις σχέσεις μεταξύ των συμμάχων, οι οποίες, όπως ξέρουμε, δεν είναι καθόλου ανέφελες. Είναι φανερό το ότι η ένταξη στη Συμμαχία έχει έννοια για τις διάφορες δυνάμεις που την αποτελούν (και ιδιαίτερα τις ηγετικές, που έχουν και αυξημένες δυνατότητες επιλογής), μόνο εφ' όσον εξυπηρετεί και ορισμένες δικές τους βλέψεις, που ελπίζουν ότι θα επιτύχουν με την υποστήριξη του επιβλητικού ΝΑΤΟικού δυναμικού. Τα σημάδια, ήδη, δείχνουν ότι οι βλέψεις αυτές δεν είναι εντελώς ταυτόσημες. Ισως, μάλιστα, και να μην μπορούσαν να είναι. Πολλά έχουν λεχθεί για τις εύθραυστες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκών ΝΑΤΟικών δυνάμεων, σχέσεις έντονα αντιφατικές και όχι χωρίς και αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία, όπως δείχνει η ήδη στενή και πολύμορφη προσέγγιση Ουάσιγκτον - Λονδίνου. Η λεγόμενη "ανατολική διεύρυνση", που έχει ήδη αρχίσει, δεν πέρασε από λίγες αντιθέσεις, καθώς ήγειρε τις έντονες υποψίες της Ουάσιγκτον, που φοβήθηκε υπερβολικά γερμανικά πλεονεκτήματα από αυτήν. Η πλευρά αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και γιατί θέτει το ερώτημα της τελικής αντοχής του ίδιου του ΝΑΤΟ, στο βαθμό που η διεύρυνση συνεχίζεται προς περιοχές και χώρους (π.χ., Μέση Ανατολή, Β. Αφρική), όπου οι σοβαρές αντιθέσεις μεταξύ των συμμάχων είναι πολλές, δεδομένες και γνωστές.

γ) Περικυκλωτική απομόνωση ή απομονωτική περικύκλωση της Ρωσίας. Τα τελευταία χρόνια, οι περιπαθείς εκδηλώσεις συνεργασίας Βρυξελλών - Μόσχας είχαν γίνει από τα μόνιμα χαρακτηριστικά του διεθνούς πολιτικού σκηνικού. Ωστόσο, άρκεσαν τα γεγονότα του Κοσσυφοπεδίου, για να δείξουν ότι το σκηνικό αυτό δεν ήταν χωρίς το στοιχείο και της σκηνοθεσίας. Ολα τα στοιχεία της κρίσης αυτής έδειξαν ότι η εξουδετέρωση της Ρωσίας και κάθε επιρροής της, τώρα ή και στο μέλλον, ήταν, αν όχι ο στόχος ισχυρών δυνάμεων του ΝΑΤΟ, τουλάχιστον βασική παράμετρος των εν προκειμένω γεγονότων. Αλλα προηγούμενα σημάδια (κλασικό παράδειγμα, οι περίφημοι "S - 300", που έμπλεξαν και με τα Ελληνοτουρκικά) το είχαν ήδη δείξει, έστω και σε λιγότερο εμπεριστατωμένο βαθμό. Ο προσανατολισμός αυτός, που πάντα υπήρχε, θα πρέπει να δυνάμωσε ύστερα από τις δηλώσεις του πρωθυπουργού της Ρωσίας Γ. Πριμακόφ στο Νέο Δελχί για "στρατηγικό τρίγωνο" Ρωσίας - Κίνας - Ινδίας. Παράλληλα, φαίνεται ότι δυναμώνουν και οι διαθέσεις της Ρωσίας να αντιδράσει. Σ' αυτό, πρέπει να συνέβαλαν, όχι μόνον η προκλητική στάση του ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα των ΗΠΑ στο Κοσσυφοπέδιο, αλλά και η "ανατολική διεύρυνση" της Συμμαχίας, που έβαλε την Πολωνία στο εσωτερικό της και έφερε τη Συμμαχία στα ρωσικά, ουσιαστικά, σύνορα, πράγμα για το οποίο η Ρωσία είχε πολύ έντονα στο παρελθόν αντιδράσει. Το ότι το Κοσσυφοπέδιο ήρθε αμέσως μετά (και, στην πραγματικότητα, ούτε καν αμέσως μετά) τη διεύρυνση, πρέπει να έδειξε καθαρά στη Ρωσία την αμεσότητα του κινδύνου. Οι ως τώρα πρωτοφανείς αντιδράσεις της, που έφθασαν ως την απέλαση των εκπροσώπων του ΝΑΤΟ και την απειλή αναθεώρησης συνθηκών, το δείχνουν πειστικά.

* * *

α) Υπάρχει το ερώτημα, αν όλοι οι σύμμαχοι συμφωνούν σ' αυτό. Η στάση αυτή σημαίνει, όχι μόνο υπερβολικά (στα μάτια των συμμάχων ή πολλών από αυτούς) πλεονεκτήματα για τις ΗΠΑ, αλλά και μείωση της δικής τους δυνατότητας για οποιαδήποτε ξεχωριστή στάση. Στο Μεσανατολικό, στο Ιράκ και αλλού, π.χ., η Γαλλία και η Ρωσία είχαν σε πολλές περιπτώσεις τουλάχιστον άτυπα συμπαραταχτεί. Εκτός αυτού, πολλοί σύμμαχοι δεν αποκλείεται να φοβούνται και σχέδια να φορτωθεί σ' αυτούς το βάρος της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία.

β) Η εξέλιξη βάζει στο προσκήνιο την κινητοποίηση και άλλων εξωευρωπαϊκών δυνάμεων ή ακόμη και τη δημιουργία νέων συνασπισμών. Ως τώρα, είμαστε λίγο - πολύ συνηθισμένοι, η μόνη εξωευρωπαϊκή δύναμη που παρουσιάζει τέτοια δραστηριότητα να είναι οι ΗΠΑ. Αν και τα ως τώρα γεγονότα δεν αρκούν για να επιτρέψουν τη διαπίστωση ανατροπής της κατάστασης, το ερώτημα της στάσης της Κίνας είναι από τα πιο φλέγοντα. Η σήμερα περιβόητη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν, πιθανότατα, η πρώτη στην ιστορία του Οργανισμού, που έγινε με πρωτοβουλία της Κίνας (1). Το ότι αυτή η σύνοδος δεν κατόρθωσε να καταλήξει σε απόφαση πρέπει επίσης να επισημανθεί προσεκτικά και να σημειωθεί. Από την άλλη μεριά, ήδη, έχουν επισημανθεί, και όχι, κατά τη γνώμη μας, άδικα, οι κινήσεις, όχι μόνον της και μέχρι τώρα δηλητηριωδώς αντιΝΑΤΟικής Λευκορωσίας, αλλά και της θεωρούμενης ως "ασφαλούς" Ουκρανίας.

* * *

Αυτό σημαίνει, κατ' αρχήν, ένταση της ανομοιογένειας του ΝΑΤΟ. Δεν πρόκειται, όμως, απλώς για "συνθεσιακή" ανομοιογένεια, δηλαδή για συστέγαση χωρών με διαφορετικό και, συχνά, έντονα διαφορετικό ιστορικό υπόβαθρο, πέραν του ότι και αυτό δεν είναι μικρό πρόβλημα. Πρόκειται για κυριαρχία των ισχυρών εθνών του "κέντρου" πάνω στα αδύνατα της περιφέρειας (τα οποία, βεβαίως, επιλέγουν την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ), με άλλα λόγια, για νέο γύρο έντασης του εθνικού προβλήματος, με ειδικά ΝΑΤΟικό τρόπο (2). Πράγμα, που, με τη σειρά του, σημαίνει ένταση της και ως τώρα ολοφάνερα υπαρκτής τάσης (αν όχι και παγιωμένης κατάστασης) του "ΝΑΤΟ πολλών ταχυτήτων".

Η ένταση του εθνικού προβλήματος, όμως, δεν περιορίζεται και δεν μπορεί να περιοριστεί εδώ. Η ΝΑΤΟική διείσδυση αναπόφευκτα φέρνει μαζί της την όξυνση των εθνικών αντιθέσεων και προστριβών, από την ίδια της τη φύση, αλλά ακόμη και σαν συνειδητή προσπάθεια, που θα ματαίωνε κάθε κοινό μέτωπο των καταπιεζομένων λαών ενάντια στην "Αυτοκρατορία του Κακού". Ο νέος γύρος ελληνοτουρκικών εντάσεων και η αιματηρή αντιπαράθεση στο Κοσσυφοπέδιο είναι, νομίζουμε, αρκετές και υπεραρκετές αποδείξεις.

Φυσικά, δεν είμαστε αρκετά ανόητοι, ώστε να πιστεύουμε ότι τα παραπάνω δεν τα γνωρίζει ο ηγετικός πυρήνας του ΝΑΤΟ. Γι' αυτό και, ακόμη φυσικότερα, πιστεύουμε ότι θα αναζητήσει τρόπους να αντιδράσει σ' αυτά και στις επιπτώσεις τους. Οι τρόποι αυτοί δεν μπορεί να είναι άσχετοι από τη φύση του ΝΑΤΟ. Μια πρόγευσή τους, που αφορά κυρίως τη χρήση νοημόνων βομβών και αοράτων αεροπλάνων, έχουμε ήδη πάρει. Βεβαίως, τα πράγματα δε θα μείνουν εκεί. Αντίθετα, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για νέα κύματα επίθεσης ιδεολογικών μορμολυκείων του τύπου του "πλανηταρχισμού", του "τι - να - κάνουμε - ασθενισμού" ή ακόμη και του μισθοφορισμού.

Η διεύρυνση συνεχίζεται, αλλά όχι στην έρημο. Οσο πιο γρήγορα αυτό φανεί, τόσο το καλύτερο για όλους μας - και ιδιαίτερα για τους "διευρυμένους"...

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

1. Σημειώνουμε ότι η Κίνα είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας από την ίδρυση του ΟΗΕ το 1945, ενώ η ΛΔΚ κατέχει τη θέση αυτή από το 1971.2. "Ιμπεριαλισμός σημαίνει αντίδραση σε όλη τη γραμμή και ένταση της εθνικής καταπίεσης", έγραφε ο Β. Ι. Λένιν εδώ και 80 και πάνω χρόνια (υπογρ. δική μας). Μέχρι τώρα, φαίνεται ότι κάπως είχαμε κακοσυνηθίσει, τώρα, όμως, και ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα του 1989 - '91, φαίνεται ότι ήρθε η ώρα να καταλάβουμε πόσα απίδια βάζει ο σάκος. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να μας εμποδίσει να μελετούμε προσεκτικά τις βαθιές μαρξιστικολενινιστικές αναλύσεις των κυβερνητικών εκπροσώπων, κάθε φορά που λένε ότι η χώρα μας είναι μικρή και ανίσχυρη και, συνεπώς, πρέπει, αναντιρρήτως και απαρεγκλίτως, να υποτάσσεται σε ό,τι της υπαγορεύουν.

Με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ η χώρα μας πλέον έχει βρεθεί περισσότερο όσο ποτέ αγκιστρωμένη στα γρανάζια του πολεμικού αυτού μηχανισμού. Το μαρτυρεί άλλωστε η στρατιωτική συμμετοχή μας στον πόλεμο κατά της Σερβίας, οι συνέπειες του οποίου είναι απρόβλεπτες...