Ο παραδοσιακός οικισμός της Στεμνίτσας αλλοιώνεται και καταστρέφεται όχι μόνο από τους ιδιώτες που οικοδομούν κάθε είδους κακόγουστη κατασκευή, αντίθετα με τα διατάγματα προστασίας - με τις ευλογίες του αποτυχημένου θεσμού των ΕΠΑΕ (Επιτροπών Αρχιτεκτονικού Ελέγχου) οι οποίες είναι ευάλωτες σε πιέσεις του κάθε είδους τοπικών συμφερόντων, αλλά και με τη στήριξη των υπουργείων ΥΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΠΟ, που υποτίθεται ότι προστατεύουν τον οικισμό.

Δε μας έφτανε λοιπόν η ιδιωτική πρωτοβουλία, ξεκίνησε δύο περίπου χρόνια τώρα μια δραστηριότητα της δημοτικής αρχής που θα ήταν ευπρόσδεκτη αν ήταν σε σωστές κατευθύνσεις, όμως παραπαίει ανάμεσα στην καταστροφή και την επίδειξη "έργου". Αρχικά η δημοτική δραστηριότητα προέβλεπε "εξωραϊσμό" και μετατροπή του παλιού Γυμνασίου Στεμνίτσας, σε Σχολή Αργυροχρυσοχοϊας, μετασκευή του παλιού Δημαρχείου, κατασκευή χώρου στάθμευσης σε (κακώς και παρανόμως) μπαζωμένο ρέμα στο κέντρο του οικισμού και μετασκευή της κεντρικής πλατείας της.

Τα δύο τελευταία έργα ήταν τόσο κραυγαλέα που τελικά ξεσηκώθηκαν πολίτες της Στεμνίτσας, και από τότε, ο δήμαρχος κάτω από την πίεση αναγκάστηκε να τροποποιήσει πολλά από τα σχεδιαζόμενα, αλλά το κακό παραμένει.

Για την πλατεία, που ήταν μια ενιαία πλατεία (πιθανολογείται με σχέδια του Αριστοτέλη Ζάχου), το αρχικό σχέδιο προέβλεπε κατασκευές αναβαθμών, κατασκευές με πέργκολες, δημιουργία πάρκινγκ και διάστρωση επιφανειών με χρωματιστούς κυβόλιθους, γεωμετρικά σχέδια με μπετόν, μάρμαρα και άλλα υλικά, καθώς και εξοπλισμό με φανοστάτες "παραδοσιακούς" που βλέπουμε στην Αθήνα. Μετά από την έντονη αντίδραση, που κορυφώθηκε με σύσκεψη στη Στεμνίτσα με συμμετοχή της δημοτικής Αρχής, της μελετήτριας, των στεμνιτσιωτών καθηγητών Δημήτρη Φατούρου και Αργύρη Πετρονώτη καθώς και εκπροσώπων τοπικών συλλόγων, ζητήθηκε η αναμόρφωση της μελέτης και στη συνέχεια η δημοτική Αρχή, δεν αποδέχτηκε τις πέργκολες, τους αναβαθμούς, τους χρωματιστούς κυβόλιθους και τα σχέδια στις διαστρώσεις, προχώρησε όμως παρά τις αντιδράσεις στη διάσπαση της πλατείας σε τέσσερα κομμάτια, όπως προέβλεπε το σχέδιο και επιπλέον οικοδόμησε "για να μην παρκάρουν τα ΙΧ στο πεζοδρόμιο" ογκώδη πεζούλια γύρω από τα δέντρα.

Το παλιό Γυμνάσιο, αναμορφώθηκε σε εντελώς άλλο κτίριο, και εκτός από την αλλαγή της εξωτερικής μορφολογίας του, εσωτερικά - με σχέδια του ΟΣΚ! - μετατράπηκε σε κακόγουστο "σύγχρονο" χώρο με φανταχτερά μάρμαρα, κιγκλιδώματα τύπου Αβραμόπουλου, ψευδοροφές και "μοδέρνους" φωτισμούς και άλλες βάναυσες και νεοπλουτικές κακογουστιές.

Για το παλιό Δημαρχείο προβλεπόταν, σύμφωνα με τα σχέδια της μελετήτριας, αναμόρφωση του εσωτερικού του, ανακατασκευή των όψεών του και κυρίως της πλαγίας του όψης με προσθήκη και κατασκευή αετώματος και άλλων στοιχείων που δεν είχαν καμία σχέση με την αρχιτεκτονική της Στεμνίτσας (όπως άλλωστε και οι άλλες προτάσεις της) και μετασκευή του εσωτερικού του με σύγχρονες κατασκευές, ψευδοροφές, (ταβάνια ισχυρίζεται ο δήμαρχος, αλλά η τεχνική έκθεση μιλάει σαφώς για ψευδοροφές), μαρμαροστρώσεις κ.ά. Πάλι έπειτα από την πίεση των πολιτών της Στεμνίτσας, κατάργησε τις κατασκευές στις όψεις, κατεδάφισε μάλιστα και το "αέτωμα", αλλά στο εσωτερικό επιμένει.

Για το ρέμα, ένα ωραιότατο ποταμάκι με κελαρυστό νερό, δέντρα και αηδόνια που διασχίζει την κεντρική περιοχή του οικισμού, έχει ήδη κατασκευάσει το χώρο του πάρκινγκ, σύμφωνα πάντα με τα σχέδια της μελετήτριας, και μένει η ολοκλήρωση των έργων στα οποία επιμένει η δημοτική αρχή, παρ' όλο που της έχουν επισημανθεί πέρα από την ανεπίτρεπτη καταστροφή του φυσικού τοπίου, και το ατελέσφορο πολεοδομικά της ενέργειας που όχι μόνο δε θα λύσει το πρόβλημα στάθμευσης, αλλά θα επιβαρύνει και την κυκλοφορία.

Η στάση του ελληνικού δημοσίου σε όλα αυτά είναι εντελώς εξοργιστική, και δείχνει το "έλλειμμα δημοκρατίας" που διακρίνει το ελληνικό κράτος, όπου κάθε κομματάρχης, τοπικός παράγων, ή δήμαρχος φίλος της πολιτικής ηγεσίας, μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, καταπατώντας κάθε νόμο που δεν τον βολεύει, με τη συνενοχή και σκανδαλώδη στήριξη και των ανωτάτων πολιτικών ηγεσιών των υπουργείων.

Θα πρέπει να εξαρθούν οι ενέργειες του "Συνήγορου του Πολίτη" που τελικά οδήγησαν στη διακοπή της χρηματοδότησης των παράνομων αυτών έργων, ενέργειες όμως που παρασκηνιακά το ΥΠΕΧΩΔΕ κινείται να ανατρέψει. Ως προς το ΥΠΕΧΩΔΕ ειδικότερα, ο αρμόδιος εισαγγελέας Τριπόλεως, ερευνά αυτόν τον καιρό καταγγελίες για παράνομη οικοδόμηση χωρίς άδειες, για έγγραφα που βεβαιώνουν ψευδή στοιχεία, για ολιγωρίες υπαλλήλων στην πάταξη των παρανομιών και πολλά άλλα. Σημειώνουμε ακόμη ότι όλα όσα σωστά συμφώνησε να κάνει ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΧΩΔΕ, μετά τη συνάντηση που είχαμε το καλοκαίρι, όχι μόνο δεν τα έκανε, αλλά τελικά προχώρησε και σε ενέργειες κάλυψης των παρανομιών των υφισταμένων του.

Το υπουργείο Πολιτισμού, έπειτα από πολλές καθυστερήσεις, έφερε επιτέλους στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) μόνο το θέμα της κήρυξης ως διατηρητέων της Σχολής Αργυροχρυσοχοϊας και του Δημαρχείου, αδιαφορώντας ή καθυστερώντας ανεπίτρεπτα για την πλατεία, το πάρκινγκ και το σύνολο του οικισμού. Σε μια κίνηση εντυπωσιασμού, ο δήμαρχος έφερε μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου που ζητούσε την κήρυξη των κτιρίων αυτών ως διατηρητέων, αλλά παρασκηνιακά, επειδή σύμφωνα με τη νομοθεσία, αλλά και την πρακτική και την κοινή λογική, κάθε διατηρητέο κτίριο αποκαθίσταται και στην αρχική του μορφή, ενήργησε έτσι που το ΚΣΝΜ έβγαλε την ακόλουθη παράλογη και παράνομη απόφαση - μνημείο της μικροπολιτικής της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, που αναφέραμε, για την οποία νόμος είναι η ικανοποίηση των ημετέρων και μόνο.

Ετσι, σε μία μάλλον έντονη συνεδρίαση, όπου ο τότε γενικός γραμματέας του ΥΠΠΟ άσκησε ασφυκτικό έλεγχο στα μέλη του ΚΣΝΜ, διέκοπτε συνεχώς τους ομιλητές με τους οποίους δε συμφωνούσε ή και αφαιρώντας τους το λόγο, ως προς τη Σχολή, την κηρύσσει διατηρητέα, μην κάνοντας καμία μνεία για την προτέρα κατάσταση και ελπίζοντας ότι θα ξεχαστεί το θέμα (!), αλλά το Δημαρχείο, με βάση το διαρκώς επαναλαμβανόμενο επιχείρημα του ΓΓ, δεν κηρύχτηκε διατηρητέο. Και ποιο ήταν το επιχείρημα αυτό; ότι το κτίριο στη μορφή που είναι σήμερα (με τις επεμβάσεις δηλαδή που γίνονται βάσει της μελέτης και των διορθωτικών παρεμβάσεων του δημάρχου), δεν είναι αξιόλογο. Το θέμα υπερβαίνει ένα μεμονωμένο ή σύνηθες παράδειγμα ελληνικής κακοδιοίκησης, δεδομένου ότι αν γίνει αποδεκτή μια τέτοια νομολογία, δεν πρόκειται να κηρυχτεί κανένα πλέον κτίριο ως διατηρητέο στην Ελλάδα μια και όλα τα παραδοσιακά κτίρια έχουν υποστεί αλλοιώσεις - ακόμη και ο Παρθενώνας θα έπρεπε να κατεδαφιστεί σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, μια και το 1830 ήταν γεμάτος βενετσιάνικες, τουρκικές και άλλες προσθήκες!! Είναι φανερό ότι η αποδοχή μιας τέτοιας "ερμηνείας" του Νόμου, ανοίγει το δρόμο σε όλους τους αντιτιθέμενους στη διάσωση της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και τη μετατροπή των μνημείων της σε "σύγχρονες" πολυκατοικίες. Δε μας έφθανε δηλαδή το ΥΠΕΧΩΔΕ που η βασική του δουλιά είναι ο κατά συρροήν και κατ' εξακολούθηση αποχαρακτηρισμός των όσων κτιρίων κρίθηκαν διατηρητέα, και τη "βάσει σχεδίου" ολιγωρία στο χαρακτηρισμό νέων, (θα γίνει κάποτε εισαγγελική έρευνα για το τι συμβαίνει στο ΥΠΕΧΩΔΕ;), θα έχουμε και το δεδικασμένο ότι κάθε αλλοιωμένο κτίριο είναι κατεδαφιστέο, και ποιο νεοκλασικό ή παραδοσιακό κτίριο δεν έχει υποστεί αλλοιώσεις στη χώρα μας;

Τέλος, σημειώνεται η ταχύτητα με την οποία η νέα ηγεσία του ΥΠΠΟ, ΓΓ και υπουργός, επικύρωσαν την παράνομη αυτή απόφαση, εντασσόμενη και αυτή στο κύκλωμα στήριξης των "ημετέρων".

Κλείνοντας, θα ήθελα να εκφράσω τη βαθύτατη λύπη μου για την ολοκληρωτική υποταγή στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ των μελών του ΚΣΝΜ. Είχα ξαναασχοληθεί με το θέμα και είχα δημόσια και ενυπόγραφα καταγγείλει την κατάσταση στο Συμβούλιο αυτό, αλλά είχα εξάρει την αξιοπρεπή στάση που τηρούσαν παρ' όλες τις πολιτικές πιέσεις τόσο τα επιστημονικά στελέχη του ΥΠΠΟ όσο και τα ανεξάρτητα μέλη του (πλην του εκπροσώπου του ΤΕΕ). Τώρα τι να πω και πώς να χαρακτηρίσω τη στάση τους, όταν είναι γνωστό ότι γνωρίζουν και το Νόμο 1469/50, με τον οποίο διασώθηκαν και αποκαταστάθηκαν από τους ίδιους πολλά νεότερα μνημεία μας, αλλά και το 2039/92 (Σύμβαση της Γρανάδας); Ειλικρινά λυπάμαι, γιατί πρόκειται για πολύ αξιόλογους συναδέλφους και φίλους.

Γεώργιος Μ. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ

καθηγητής Πολεοδομίας

ΕΜ Πολυτεχνείου

Διαφημιστική πινακίδα των έργων, όπου φαίνεται το βάναυσο μπάζωμα του ρέματος για χρήση πάρκινγκ, μέσα στην καρδιά του παραδοσιακού οικισμού

Το Δημαρχείο Στεμνίτσας όπως ήταν (ο "θεός" ξέρει πώς θα γίνει)

Το Δημαρχείο στη φάση της "ανακατασκευής" του. Η προσθήκη έμεινε, αλλά τα "αέτωμα" κατεδαφίστηκε μετά από τις διαμαρτυρίες των πολιτών