Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την εισαγωγή του ΕΥΡΩ και τις επιπτώσεις της στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Πολλοί ισχυρίζονται ότι το ενιαίο νόμισμα θα εξαλείψει τους συναλλαγματικούς κινδύνους, θα φέρει φθηνότερο χρήμα, μεγαλύτερες αγορές, διευκόλυνση των εξαγωγών, κλπ. Βέβαια παραδέχονται ότι θα υπάρχει κάποιο κόστος που οφείλεται κυρίως στα έξοδα της τεχνικής προσαρμογής στο νέο νόμισμα. Η ΓΣΕΒΕΕ, μάλιστα, έχει υπολογίσει ότι αυτό το κόστος κυμαίνεται από 20.000 ως 300.000 δρχ. για τη ρύθμιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των ταμειακών μηχανών και των ταξίμετρων. Για να συμπληρωθεί έτσι μια ειδυλλιακή εικόνα που απλά πληρώνουμε και "κάτι ψιλά" για να την απολαύσουμε. Πέρα από το ευτράπελο του θέματος, οι υποστηρικτές τέτοιων αντιλήψεων, συνδικαλιστές κυρίως από το χώρο του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΣΥΝ, σκόπιμα διαπράττουν μια σειρά από λαθροχειρίες. Κρύβουν ότι το ενιαίο νόμισμα είναι ένα εργαλείο της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης(ΟΝΕ) και ότι στο κόστος εφαρμογής του πρέπει επίσης να συνυπολογίσουν τις επιπτώσεις από την εφαρμογή μιας χρόνιας λιτότητας και μιας πρωτοφανούς, σε αγριότητα, αντιλαϊκής πολιτικής που ασκείται από την κυβέρνηση για την είσοδο στην ΟΝΕ. Οταν μιλάνε για ΟΝΕ της δίνουν διαστάσεις φυσικού φαινομένου, που φτάνει να είμαστε καλά προετοιμασμένοι, για να το αντιμετωπίσουμε με επιτυχία. Ξεχνούν ότι την ίδια "ειδυλλιακή εικόνα" πλασάρισαν οι αστικές κυβερνήσεις το 1981 με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ και το 1992 με την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, όμως η κατάσταση χειροτέρεψε πολύ για τους μικρούς ΕΒΕ και τους αυτοαπασχολούμενους. Και το χειρότερο είναι ότι μπλέκουν μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις λες και όλες είναι ισότιμες και βρίσκονται σε "ευγενή άμιλλα" μεταξύ τους, λες και δε ζούμε στην ασυδοσία της καπιταλιστικής αγοράς, όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου.

Μα τι είναι επιτέλους αυτή η ΟΝΕ που γλυκοκοιτάζουν με τόση λαγνεία κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση, που η είσοδος σε αυτήν παρουσιάζεται σαν γεγονός ισότιμο αν όχι μεγαλύτερης ιστορικής σημασίας από την "άλωση της Τριπολιτσάς", που αποκλεισμός από αυτήν ισοδυναμεί με κάτι σαν εθνική αυτοκτονία; Η ΟΝΕ δεν είναι τίποτα άλλο από την καπιταλιστική ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού πόλου, τόσο απέναντι στους ανταγωνιστές του, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, όσο και στο εσωτερικό του. Με άλλα λόγια είναι η προσπάθεια των ευρωπαϊκών μονοπωλίων να ενισχύσουν τη θέση τους στο διεθνή ανταγωνισμό, από τη μια, και να ξεκαθαρίσουν την αγορά των ευρωπαϊκών χωρών από τα κάθε λογής "αγκάθια", από την άλλη. Ποια είναι αυτά τα αγκάθια;

Πρώτο και μεγαλύτερο είναι κάθε κατάκτηση και κοινωνικό δικαίωμα της εργατικής τάξης, κάθε μηχανισμός που συμβάλλει σε μια δικαιότερη κατανομή του παραγόμενου πλούτου. Οχι ότι αυτή η κατανομή ήταν ποτέ δίκαιη, αλλά είναι φυσικό αυτός που έχει τα πολλά να ζητάει ακόμα περισσότερα και μάλιστα στον καπιταλισμό αυτή η επιδίωξη θεωρείται και νόμος για την πρόοδο της κοινωνίας.

Ενα δεύτερο αγκάθι, είναι η κατανομή της γης σε πολλά χέρια, που θεωρείται αντιπαραγωγική για την αγροτική οικονομία. Και είναι βέβαια αντιπαραγωγική όσο οι αγρότες δε συνεταιρίζονται σε μεγάλες παραγωγικές μονάδες. Γι' αυτό και η υπονόμευση των αγροτικών συνεταιρισμών προηγήθηκε της προσπάθειας για εκδίωξη του "πλεονάζοντος" αγροτικού πληθυσμού από τη γη του και της επιδίωξης για ανασύσταση των τσιφλικιών σε καπιταλιστική βάση αυτή τη φορά.

Ενα τρίτο αγκάθι είναι η μεγάλη διασπορά των κάθε λογής επιχειρήσεων σε πολλές μικρές μονάδες και αυτό το τελευταίο είναι που μας ενδιαφέρει περισσότερο σε τούτο το άρθρο. Οι ΜΜΕ μπορεί και να θεωρηθούν αμελητέες σαν οικονομικές μονάδες από τα μονοπώλια, όμως σαν σύνολο αποτελούν σημαντικό παράγοντα στην οικονομία των ευρωπαϊκών κρατών. Στην Ελλάδα μάλιστα τα πράγματα είναι χειρότερα τόσο από άποψη αριθμού (είναι πολλές), όσο και από άποψη μεγέθους (είναι πολύ μικρές), όπως φαίνεται και από τα στοιχεία του πίνακα. Με δεδομένη, λοιπόν, τη συγκέντρωση του κεφαλαίου σε λίγα χέρια, που είναι βασικός νόμος ανάπτυξης του καπιταλισμού, το μέλλον των ΜΜΕ, και περισσότερο των πιο μικρών από αυτές, δεν προβλέπεται ρόδινο.

Εδώ όμως υπάρχει και μια άλλη παράμετρος που πρέπει να εξετάσουμε. Και αυτή δεν είναι άλλη από την ανεργία. Δεν υπάρχει καπιταλιστική επιχείρηση, που να σέβεται το όνομά της και να μην προχωράει σε μείωση προσωπικού κάθε φορά που "εκσυγχρονίζεται". Η ανεργία όμως είναι ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και οι κοινωνικές εκρήξεις πολύ πιθανές. Ενας από τους τρόπους άμβλυνσης, έστω προσωρινής, αυτού του προβλήματος είναι η διοχέτευση της ανεργίας στις ΜΜΕ. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) παραδέχεται σε πολλά κείμενά της ότι στις επιχειρήσεις αυτές εναποτίθεται η μεγαλύτερη ελπίδα, αν όχι η μοναδική, για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Γι' αυτό και εκπονούνται ειδικά προγράμματα για τις ΜΜΕ.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερή μια αντίφαση. Από τη μια το μεγάλο κεφαλαίο θέλει να πνίξει τις ΜΜΕ και από την άλλη τις έχει ανάγκη για την απορρόφηση ενός μέρους της ανεργίας. Μόνο που η αντίφαση δε βρίσκεται στα λόγια μας, αλλά στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, στη σημερινή φάση ανάπτυξής του. Επειτα δεν ενισχύονται όλες οι ΜΜΕ, αλλά αυτές που διαθέτουν το απαραίτητο μέγεθος και κυρίως αυτές που δρουν δορυφορικά ή συμπληρωματικά γύρω από το μεγάλο κεφάλαιο. Και αυτή είναι η κύρια κατεύθυνση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης σε αυτόν τον τομέα της οικονομίας όπως φαίνεται και από τον προσανατολισμό των ποικιλώνυμων "πακέτων" τα προηγούμενα χρόνια.

Στην Ελλάδα, για λόγους που συνδέονται κύρια με τη βασανιστική ανάπτυξη του ίδιου του καπιταλισμού, υπήρξε μια εκρηκτική ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες μάλιστα για ένα διάστημα εξασφάλιζαν ικανοποιητικό εισόδημα στους ιδιοκτήτες τους. Ο κοινωνικός χώρος των ΕΒΕ έγινε ο κύριος αποδέκτης των αγροτικών στρωμάτων που καταστρέφονταν και σήμερα απορροφά ένα μέρος της ανεργίας. Ακόμα και ο ΟΑΕΔ επιδοτεί άνεργους για να γίνουν επιχειρηματίες. Βέβαια, το ύψος της επιδότησης δεν αρκεί για να αγοραστεί ούτε το εμπόρευμα του πάγκου ενός πλανόδιου μικροπωλητή, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Οι σύγχρονες, βέβαια, ανάγκες του κεφαλαίου και η διευρυνόμενη τάση της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης της παραγωγής, προϋποθέτουν την αλλαγή της εικόνας που υπάρχει σήμερα στη χώρα με τις μικρές επιχειρήσεις. Ετσι, με την ΟΝΕ, φαίνεται πως ήρθε η ώρα να... μπουν τα πράγματα στη θέση τους. Η προετοιμασία του εδάφους γίνεται σταδιακά τα τελευταία 7 - 8 χρόνια και πλησιάζει η ώρα για το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών του μεγάλου κεφαλαίου με τις μικρές επιχειρήσεις. Ας δούμε συνοπτικά μια σειρά μέτρα των κυβερνήσεων που έθεσαν τις βάσεις μιας τέτοιας πορείας.

• Τα αντικειμενικά κριτήρια αποτέλεσαν το "κρεβάτι του Προκρούστη" για έναν μεγάλο αριθμό μικρών επιχειρήσεων. Το 35% οδήγησε μια σειρά προσωπικών εταιριών και συνεταιρισμών στη διάλυση. Η δραματική αύξηση των δημοτικών φόρων έσφιξε κι άλλο τη θηλιά γύρω από τις μικρές επιχειρήσεις. Και τα μαντάτα από την επερχόμενη φορολογική μεταρρύθμιση δεν είναι καθόλου ευχάριστα.
• Η απελευθέρωση του ωραρίου των εμπορικών καταστημάτων έδωσε πνοή στην ασυδοσία των πολυκαταστημάτων και των σούπερ μάρκετ.
• Η κατάργηση της 197/ΑΝΕ στέρησε τις μικρές επιχειρήσεις από κάθε δυνατότητα χρηματοδότησης.
• Η διάλυση του ΕΟΜΜΕΧ έθαψε κάθε δυνατότητα άσκησης πολιτικής υπέρ των μικρών επιχειρήσεων.
• Ο νόμος για το ασφαλιστικό μετατρέπει το νέο φορέα σε επιχείρηση ανταποδοτικών υπηρεσιών καταστρατηγώντας κάθε έννοια κοινωνικής πολιτικής.

Γίνεται φανερό ότι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το μεγάλο κεφάλαιο βιάζεται να ξεμπερδεύει με τις μικρές επιχειρήσεις. Δεν είναι ικανοποιημένο από τους ρυθμούς που αυτές καταστρέφονται από την έτσι κι αλλιώς αντικειμενική τάση μονοπώλησης της αγοράς. Ετσι θεσπίζονται και μια σειρά μέτρα όπως τα παραπάνω ενταγμένα σε μια γενικότερη πολιτική που ευθαρσώς ονομάζεται και "μονόδρομος".

Εδώ αξίζει τον κόπο να παραθέσουμε τη γνώμη της Αννας Διαμαντοπούλου τ. υφυπουργού Ανάπτυξης για το πλαφόν των 70 εκ. τζίρου που έθεταν τα ευρωπαϊκά προγράμματα, και είναι χαρακτηριστική του τρόπου που αντιμετωπίζουν κυβέρνηση και ΕΕ τις μικρές επιχειρήσεις στα πλαίσια της ΟΝΕ. "... μια επιχείρηση για να κάνει οποιαδήποτε παρέμβαση, πρέπει να μπορεί να αποδείξει και την ίδια συμμετοχή της άρα πρέπει να έχει έναν ικανοποιητικό τζίρο... έχει μεγάλη σημασία να βρεις το κρίσιμο μέγεθος, το οποίο παρεμβαίνει ώστε να αναπτυχθεί η επιχείρηση... ". Το μόνο που ξεχνάει να αναφέρει η υφυπουργός είναι το τι θα γίνει με το 92% των επιχειρήσεων που δηλώνουν τζίρο κάτω από τα 70 εκ. δρχ.

Αν η Γερμανία είναι η "ατμομηχανή" της ΟΝΕ και τα στοιχεία της οικονομίας της αποτελούν πρότυπο τότε μια απλή σύγκριση των αριθμών του πίνακα διαγράφει με γλαφυρό τρόπο το μέλλον των μικρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα της ΟΝΕ. Σύμφωνα με αυτή τη σύγκριση περισσεύουν στην Ελλάδα το 70% των επιχειρήσεων και το 30% της απασχόλησης. Τα αποτελέσματα άλλωστε του προηγούμενου ευρωπαϊκού πακέτου για τις ΜΜΕ είναι αποκαλυπτικά. Στην περιοχή τις Αττικής που δραστηριοποιούνται εκατοντάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις επιχορηγήθηκαν 197, από τις οποίες μάλιστα οι 154 ήταν ΑΕ και ΕΠΕ και μόλις 40 ήταν προσωπικές επιχειρήσεις. Τέτοιου είδους ΜΜΕ θεωρούνται βιώσιμες για την ΕΕ. Γι' αυτό προετοιμάζεται και το λεγόμενο "χρηματιστήριο ΜΜΕ", για να ξεκαθαρίσει η "ήρα από το στάρι". Βέβαια, πρέπει να διευκρινίσουμε εδώ ότι όταν μιλάμε για ξεκαθάρισμα του χώρου δεν εννοούμε οπωσδήποτε και το βίαιο κλείσιμο των μικρών επιχειρήσεων. Θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργηθεί ένα οικονομικό γκέτο, μια "χαβούζα" ανεργίας, όπου μισοαπασχολούμενοι, μισοάνεργοι, μισο-ΕΒΕ θα τσαλαβουτούν στην ανέχεια.

Μια τέτοια προοπτική δεν είναι ούτε εύκολη για το μεγάλο κεφάλαιο ούτε ανεπίστρεπτη. Και τέλος πάντων η επιτυχία της εξαρτάται από την αντίσταση που θα αντιμετωπίσει. Και αν αναφερόμαστε με τα πιο μαύρα χρώματα για την πραγματικότητα της ΟΝΕ δεν το κάνουμε για να σπείρουμε τον πανικό ανάμεσα στους ΕΒΕ και τους αυτοαπασχολούμενους. Το κάνουμε για να αφυπνίσουμε συνειδήσεις χρήσιμες για την ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος σε αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση μοναδικής εγγύησης για την υπεράσπιση του εισοδήματος και της θέσης εργασίας τους. Ενα πρώτο τέτοιο βήμα ας είναι η ψήφος στο ΚΚΕ, το μοναδικό κόμμα που με συνέπεια αποκάλυψε και αντιπάλεψε αυτήν την πολιτική.

Βασίλης ΜΑΜΑΗΣ

Μέλος του Τμήματος ΕΒΕ της ΚΕ του ΚΚΕ