Ενα δεκαπεντάχρονο αγόρι και δυο κορίτσια της ίδιας περίπου ηλικίας τρώνε ένα πακέτο πατατάκια στο κέντρο του Ρότερνταμ. Κάποια στιγμή έπεσε τυχαία από το αγόρι το πακέτο, το βλέπει και σκέφτεται. "Να το σηκώσω ή όχι;" Αποφασίζει να το σηκώσει, ενώ τα δυο κορίτσια τον κοροϊδεύουν "Τι βλάκας"!Η Marion Koens, που συντονίζει τη νεανική επικοινωνία στο υπουργείο Περιβάλλοντος, παρακολούθησε αυτό το περιστατικό πρόσφατα. Το βρήκε ιδιαίτερα χτυπητό, αφού δείχνει την επιθετικότητα που χαρακτηρίζει τους σημερινούς νέους και τη στάση τους απέναντι στο περιβάλλον.

Υπάρχουν πολλά αρνητικά στοιχεία στη σχέση των νέων με το περιβάλλον σήμερα. Οι "πεσιμιστές" υποστηρίζουν ότι τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των νέων για το περιβάλλον έχει υποχωρήσει. Οι μαθητές που τολμούν να κάνουν κάτι για το περιβάλλον χαρακτηρίζονται ως "φυτά". Ο Remy (σ.σ. ο κύριος χαρακτήρας στο παιδικό βιβλίο "Μόνος στον κόσμο") πρόσφατα έγινε παρατσούκλι για όλους αυτούς που μπαίνουν μπροστά και αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο. Ο ενθουσιασμός για το περιβάλλον δε σημαίνει τίποτα για ένα "δημοφιλές" παιδί. Οι συμμαθητές γελούν, όταν ένα παιδί ενσυνείδητα αποφασίζει να αφήσει το μηχανάκι του στο σπίτι και να μετακινηθεί με τη συγκοινωνία ή αρνείται να πάρει από το σούπερ μάρκετ προϊόντα σε πλαστικές σακούλες ή, τέλος, προσπαθεί να ενημερωθεί για την "οικολογική διατροφή". Οι επικοινωνιολόγοι χαρακτηρίζουν το φαινόμενο αυτό ως "επιφανειακό", το οποίο δεν απεικονίζει τον τρόπο που αισθάνονται πραγματικά οι νέοι. Υπάρχουν αρκετά σημάδια, που μαρτυρούν την ύπαρξη "κοινωνικών δεσμεύσεων" από τους νέους. Οργανώσεις, όπως η "Foster Parents Plan", αισθάνεται χαρά, επειδή καθημερινά βλέπει να αυξάνεται η δημοτικότητά της στους νέους. Η World Wide Fund for Nature έχει εγγράψει 50.000 ενθουσιώδη μέλη, γνωστά ως "δασοφύλακες", ηλικίας γύρω στα δεκατέσσερα. "Δεν πιστεύω αληθινά στους αναλυτές γνώμης", λέει ο Robin Berg, ένας από τους ιδρυτές του National Youth Council for Environment and Development, που πρόσφατα εργάστηκε για μια μη - κυβερνητική οργάνωση που ενθαρρύνει μαθητές να αναλάβουν δράσεις για το περιβάλλον. Τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 12 και 18 ήταν πάντα "ενοχλητικά". Σε πολλές περιπτώσεις έχουν προαπασχοληθεί με το σεξ, το χάσμα των γενεών και τα ναρκωτικά. Αν το δούμε βαθύτερα, συνεχίζει, θα ανακαλύψουμε ότι είναι σε κάποιο βαθμό ευαισθητοποιημένα στα περιβαλλοντικά θέματα. Αν, για παράδειγμα, ρωτήσουμε τι θα έκαναν αν ήταν πρωθυπουργοί για μια μέρα, τα περισσότερα θα απαντούσαν ότι θα έκαναν κάτι για τη φτώχεια και το περιβάλλον.Το ζήτημα είναι ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται με έναν τρόπο, που δεν μπορούν να δουν οι αναλυτές στάσεων, που οι περισσότεροι μεγάλωσαν τη δεκαετία του εξήντα κι έχουν τελείως διαφορετικές παραστάσεις (και ίσως αξίες). Οι περισσότεροι νέοι δεν πιστεύουν στην ιδεολογία της οικονομίας κι αν μια οργάνωση τους προσφέρει τη δυνατότητα για δράση είναι οι πρώτοι που γίνονται μέλη. Η "Greenpeace", μια οργάνωση με ακτιβιστική δράση, τα πάει πολύ καλά με τους νέους.

Αυτή είναι η γενική εικόνα. Οργανώσεις που προσφέρουν κάποια λύση είναι δημοφιλείς ανάμεσα στους νέους. Η μεγάλη έμφαση στη θλίψη και την καταστροφή είναι αντιπαραγωγική. Οργανώσεις που ιδρύθηκαν από τη γενιά του εξήντα βρίσκουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο να κερδίσουν την υποστήριξη των νέων.

Πρέπει να ήταν παράξενο σημάδι. Μια σκηνή με ένα γνωστό "κομπιουτεράκια",ένα νεαρό αγρότη,ένα χορτοφάγο,ένα Μαροκινό,έναμαθητή από το κίνημα των μαθητών κι έναν από το κίνημα των ομοφυλόφιλων. Συναντιούνται σαν μέλη του προγράμματος "μελλοντικά μυαλά" για να συζητήσουν τις απόψεις τους πώς πρόκειται να γίνει η ολλανδική επαρχία της Βόρειας Ολλανδίας το 2030. Αυτοί οι σημαντικοί νέοι διαλέχτηκαν, γιατί σ' εκείνη τη χρονική στιγμή θα ήταν αυτοί που θα έπρεπε να ενεργήσουν. Σύμφωνα με τον ερευνητή Koert Bakker, που οργάνωσε τη συνάντηση, έδειξε ότι οι νέοι δίνουν στο περιβάλλον μια νέα διάσταση. Οι περισσότεροι θέλουν να ζουν σε ευημερία, αλλά χωρίς να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους. Αν, για παράδειγμα, τους προσφέρεις μια επιλογή ανάμεσα στο περιβάλλον και να τριγυρίζουν, επιλέγουν το δεύτερο. Η ίδια ομάδα ομιλητών όμως οραματίζεται ένα ενιαίο μέλλον για την κοινωνία και το περιβάλλον.Θα είναι μια ανάγκη, αλλά ποτέ ένας στόχος μόνος του. Αυτός που μολύνει θα πρέπει να πληρώνει. Τα περιβαλλοντικά κόστη πρέπει να αποτιμώνται πλήρως σε τιμές και για τους υπόλοιπους καταναλωτές να μπορούν να καταναλώνουν αυτό που θέλουν. Οι "ξεχωριστοί" είναι λίγοι για να αλλάξουν τον κόσμο μόνοι τους. Οι περισσότεροι θεωρούν τις οικονομικές ενισχύσεις σε περιβαλλοντικές ομάδες ως θέμα διάσωσης των συνειδήσεων. Η φύση έχει γίνει μια μορφή "διασκέδασης", που συναγωνίζεται το σινεμά και την παμπ. Διάσωση της φύσης ναι, αλλά κανείς δεν αντιδρά σε μια εξέδρα 20 μέτρων για καλύτερη θέαση των κορυφών των δέντρων. Ενα δάσος του Walt Disney με όλες τις ανέσεις και τις διεξόδους; Ωραία. Ο Bakker ερμηνεύει τα αποτελέσματα σαν μια τάση προς το ρεαλισμό και τη νέο-αισιοδοξία."Μετά από μια περίοδο θλίψης και καταστροφολογίας, οι νέοι αρχίζουν να ξαναπιστεύουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να έχει τον έλεγχο του κόσμου". Η Marion Koens συμπληρώνει: "Αυτή μπορεί να είναι μια γενιά καριέρας και χρημάτων, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι νοιάζονται μόνο για ακριβά αυτοκίνητα και σκάφη. Αποδίδουν μεγάλη σημασία σε πιο πνευματώδη πράγματα, όπως ο ελεύθερος χρόνος, η φιλία, η ειλικρίνεια κι ένα καλύτερο περιβάλλον".

Αλλά ποιοι είναι αυτοί οι νέοι ακριβώς; Οι νέοι είναι ανοιχτοί σε νέες απόψεις, συνεχίζει. "Δεν έχουν σχηματίσει ακόμα συνήθειες και τίποτα δεν είναι δυσκολότερο από το να αλλάξουν οι κακές. Αν θα οδηγήσουν ένα αυτοκίνητο ή θα πάρουν το λεωφορείο, ή τι θα φάνε, όλες αυτές οι συνήθειες είναι βαθιά ριζωμένες. Αυτός είναι ο λόγος που η Ατζέντα 21 δίνει στους νέους το δικό τους ρόλο στην περιβαλλοντική πολιτική. Αν και το πρόβλημα είναι αυτό, παρά το ρεύμα των δημοσιεύσεων που παρήγαγαν οι "διαφημιστές". Οι νέοι είναι δύσκολοι στην προσέγγιση. Γι' αυτό η μόρφωση είναι ζωτικής σημασίας". Ο Douwe Jan Jaustra, υπεύθυνος σε μια οργάνωση που ιδρύθηκε ειδικά για την καθιέρωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, σημειώνει: "...Η κυβέρνηση θέλει πάρα πολύ την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Ο κύριος λόγος, που έχει γι' αυτήν μεγάλη προτεραιότητα, είναι ότι τυγχάνει μεγάλης υποστήριξης από το κοινό για την περιβαλλοντική πολιτική...".

Σ' ένα σημείο που συμφωνούν οι αναλυτές γνώμης είναι ότι οι σημερινοί νέοι στην Ολλανδία είναι ατομιστές, αλλά και κριτικοί. Δεν παρασύρονται εύκολα από μεγάλες καμπάνιες ή τα είδωλα της ποπ. Δεν είναι τυχαίο ότι η διαφορά αυτής της γενιάς από τις προηγούμενες είναι η μεγάλη γνώση για το περιβάλλον. Πολλοί νέοι σήμερα γνωρίζουν περισσότερες πληροφορίες για το περιβάλλον κι από τους γονείς τους. Η περιβαλλοντική μόρφωση είναι σταθερό χαρακτηριστικό σε όλα τα ολλανδικά σχολικά προγράμματα και είναι υποχρεωτικό στοιχείο στις τελικές εξετάσεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Με άλλα λόγια, οι μαθητές που δεν ξέρουν πολλά για το περιβάλλον θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες για την εγγραφή τους σε κάποιο πανεπιστήμιο. Το περιβάλλον έχει εισχωρήσει σε όλα τα θέματα. Τα σχολεία πηγαίνουν εκδρομές στην εξοχή, για να μάθουν περισσότερα για τον κόσμο γύρω μας και την επίδραση του ανθρώπου σ' αυτόν. Η βασική αρχή γι' αυτού του τύπου τη μόρφωση είναι "από και για τους νέους".Η πείρα έχει δείξει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νέων δεν πείθεται με κανένα είδος προγράμματος που διευθύνεται από διάφορα ινστιτούτα. Μόνο όταν δουλεύουν με ισάξιούς τους υπάρχει πιθανότητα να αγγιχτεί μια ευαίσθητη χορδή των νέων. "Προσπαθούμε να αυξήσουμε τα προγράμματα, έτσι ώστε οι νέοι να είναι ενήμεροι. Τους επιτρέπουμε να παίζουν έναν ενεργό ρόλο στην πολιτική στα πλαίσια του πνεύματος της Ατζέντας 21, στην οποία η συμμετοχή και ο διάλογος είναι κλειδί", λέει ο D. Joustra. Η αρχή του "κινήτρου εαυτού" αντανακλάται καλύτερα στο πρόγραμμα Codename Future. Οι περισσότερες οργανώσεις προσπαθούν να περάσουν το μήνυμά τους με τον πιο δημοφιλή τρόπο, αλλά συνήθως οι νέοι το αντιλαμβάνονται. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα προσπαθεί να διοχετεύσει άγνωστες πληροφορίες. Οταν η κυβέρνηση λέει να κάνουμε ανακύκλωση, είναι συχνά άκαρπο και συχνά αντιπαραγωγικό. Στο προαναφερόμενο πρόγραμμα, οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να ρωτήσουν πράγματα, όπως τι γίνεται με τα Fast Food και το περιβάλλον.Μετά πάνε σε κάποιο τέτοιο μαγαζί για να μάθουν μόνοι τους πού ρίχνονται τα σκουπίδια τους, από τι αποτελούνται αυτά, τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν κτλ. Αυτό τους διδάσκει να ξεχωρίζουν τα αίτια από τις επιδράσεις και τους δείχνει τι μπορεί να κάνουν μόνοι τους.

Η εμπειρία του υπουργείου Περιβάλλοντος από τη νεανική καμπάνια οδηγεί στην αποδοχή μιας προσέγγισης ανεξάρτητης από το Codename Future. "Οι νέοι πιστεύουν ότι οι καμπάνιες απευθύνονται στους ενήλικες. Οι γνωστές προσωπικότητες που παίρνουν μέρος είναι ασαφείς και βαρετές για τους νέους", λέει η M. Koens. "Κάναμε μια έρευνα που έδειξε ότι δεν ωφελεί να βάλεις κάποιο είδωλο να τραγουδήσει ύμνους για το περιβάλλον. Αν εμφανιστεί το συγκρότημα των Spice Girls σε μια τηλεοπτική διαφήμιση, τα παιδιά θα υποψιαστούν ότι το κάνουν για τα χρήματα. Ομως, μια διαφήμιση που έγινε με τη σαξοφωνίστρια Candy Dufler πέτυχε ιδιαίτερα. Η καλλιτέχνης ξεκίνησε λέγοντας: Είμαι η τελευταία για να σας μιλήσω για το περιβάλλον.Τουλάχιστον δεν ήταν υποκριτικό". Το Υπουργείο θεώρησε τη συμμετοχή και το κίνητρο - εαυτού ως πολύ καλύτερους τρόπους επικοινωνίας των νέων. Ζητήθηκε από τους νέους να βοηθήσουν στην τελευταία τηλεοπτική καμπάνια για το περιβάλλον και να πουν ποια θέματα τους απασχολούν. Βοήθησαν να φτιαχτούν φιλμ μαζί με τους φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών. Μια διαφήμιση που μιλά για σνακς φιλικά προς το περιβάλλον φτιάχτηκε από αυτήν την ομάδα και η επιτυχία της ήταν τεράστια. Σύμφωνα με την M. Koens, "οι νέοι ενδιαφέρονται πολύ για τη διαφήμιση και ξέρουν πολλά γι' αυτή. Σαν ειδική στα επικοινωνιακά θέματα, έχω τη δυνατότητα να τους μιλώ στη γλώσσα τους. Πριν καν αρχίσουμε, όλοι επέμεναν ότι η διαφήμιση δεν έπρεπε να έχει επιμορφωτικό χαρακτήρα. Οταν τέλειωσαν, το αποτέλεσμα της δουλιάς τους κρίθηκε από μια άλλη ομάδα νέων, που δε γνώριζε ότι η διαφήμιση είχε φτιαχτεί εξ ολοκλήρου από νέους. Τους δόθηκε η ευκαιρία να απορρίψουν όποια στοιχεία δεν τους άρεσαν. Το τελικό συμπέρασμα ήταν: Είναι μια καλή διαφήμιση που έγινε από νέους ανθρώπους. Πρέπει να αλλάξουν πολλά ακόμα, αλλά βρισκόμαστε σε καλό δρόμο".

Πηγή: Environment News from the Netherlands τ.5