Η έκθεση του Γιάννη Μαρκαντωνάκη "Κλιμακωτά Βιοσημεία. Χανιά 1 - 9 - 99" στα Νεώρια Χανίων, που εγκαινιάστηκε στις 11 Αυγούστου, δεν είναι ένα απλό εικαστικό γεγονός. Είναι μια ψυχοσωματική δράση - συμμετοχή στην ιστορική και πολιτιστική πορεία της πόλης του, της πόλη των Χανίων.

Ο καλλιτέχνης άρχισε να συλλαμβάνει την ιδέα εδώ και μια δεκαετία, πρωτοτυπώντας ίσως σε παγκόσμια κλίμακα, αν και αντίστοιχα, όμως σε τελείως διαφορετική εικαστική και ιδεολογική βάση, είναι τα περίφημα 48 σχέδια του Γιάννη Ψυχοπαίδη, που αισθητοποιούν τις εμπειρίες του από δύο πόλεις που έζησε και αγάπησε, την Αθήνα και τις Βρυξέλλες, και τυπώθηκαν στο βιβλίο του Ιστορία δύο Πόλεων (Αθήνα 1997).

Μοναδικά εκφραστικά μέσα του Μαρκαντωνάκη στο έργο αυτό είναι το κυρίαρχο πάθος της ύλης, της ύλης της ίδιας της πόλης - όπως τα σκουπίδια από τα οποία έγιναν τα ανάγλυφα - και η παλμική διαδικασία μέσα από την οποία η ύλη αυτή μεταστοιχειώνεται σε μαρτυρία.

Τα 394 ανάγλυφα, που αντιστοιχούν σε 13 μήνες, δεν έχουν εικονικό ή αφηγηματικό χαρακτήρα. Είναι καρποί μιας βιταλιστικής, μυθοποιητικής ενέργειας που διαπνέει ολόκληρο το καλλιτεχνικό έργο και τα δρώμενα του Μαρκαντωνάκη και αποτελούν αναφορά στη βιωματική σχέση του καλλιτέχνη με την πόλη. Οι παράξενες γκροτέσκ μορφές τους, κατάλοιπα του σουρεαλισμού ενός Max Ernst (γλυπτών που παραπέμπουν στον Πικάσο των αρχών της δεκαετίας του 1930) ή του εξπρεσιονισμού ενός David Smith, ξεπηδούν από το υποσυνείδητο, φέρνοντας στο νου ακόμα και τα "τελώνια" του Ιερώνυμου Μπος. Τις διαφοροποιεί όμως ο ξέφρενος βιταλισμός τους: πάλλονται στους ζωτικούς ρυθμούς της φύσης, ακολουθώντας τη συμπεριφορά της ύλης.

Η μικρή κλίμακα με τα εννέα σκαλοπάτια στη βάση όπου πατά κάθε μορφή, τις συμφιλιώνει με το θέμα της παρούσας ενότητας, αλλά και με τα θέματα όλων των ενοτήτων: η πόλη των Χανίων στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Η συμφιλίωσή τους με το φυσικό περιβάλλον της πόλης, του λιμανιού της και τους υγρούς, διαβρωμένους τοίχους των Νεωρίων, γίνεται μέσα από το κόκκινο χρώμα τους, το χρώμα της σκουριάς. Είναι έτσι σαν τα "τελώνια" αυτά να έχουν βγει από τη θάλασσα, την ψυχή που ζωοποιεί την πόλη.

Στο μέλλον ο καλλιτέχνης θα συμπληρώσει την ενότητα αυτή φθάνοντας στους 66 μήνες - από το Μάρτιο του 94 ως τον Αύγουστο του 1999 - με 1999 ανάγλυφα.

Φανταστικές και φαντασματικές οι απεικονίσεις των αναγλύφων του Μαρκαντωνάκη, είναι γεννήματα - διασταυρώσεις του προσωπικού του μύθου με τον παγκόσμιο μύθο, τον αχανή εκείνο χώρο του υποσυνείδητου, όπου αλήθεια και ψέμα δεν υπάρχει ούτε ιερό και βέβηλο, παρά μονάχα η αρχέγονη, ζωτική ορμή που κάνει το σώμα να πάλλεται στους αιώνιους ρυθμούς της φύσης και των μυστηρίων της ανθρώπινης ύπαρξης. Το ιδεολογικό σημαινόμενο των έργων αυτών όχι μόνο ευθυγραμμίζεται με τη δημιουργία του καλλιτέχνη, αλλά την προεκτείνει σ' ένα σημείο υπαρξιακό, με τη φυσική, όχι τη μεταφυσική έννοια του όρου: το αεί μετακινούμενο σημείο της διασταύρωσης του αιώνιου μύθου του ανθρώπου με το σημερινό χώρο και χρόνο. Τούτη τη φορά το χρόνο και το χώρο του τόπου του. Σαν πηγαία λοιπόν και βαθιά έκφραση του βαθύτερου "είναι" τα έργα αυτά αποτελούν τεκμήρια της αγάπης του Γιάννη Μαρκαντωνάκη για την πόλη και τους συμπολίτες του.

Χρύσα ΔΑΜΙΑΝΑΚΗ - ΡΟΜΑΝΟ

Διδάκτωρ της ιστορίας της τέχνης

Ανθρωποκεντρικές συνθέσεις και πορτρέτα, τοπία και νεκρή φύση. Πίνακες ζωγραφικής - εικαστικές μαρτυρίες για τον κόσμο και τον πολιτισμό μας. Γνωστά και άγνωστα έργα διακεκριμένων Ελλήνων ζωγράφων περιλαμβάνονται στην έκθεση "Εργα Ελληνικής Ζωγραφικής στη Σύρο" (Συλλογή Ιωάννη Α. Κυνηγόπουλου), που εγκαινιάστηκε χτες το βράδυ στην αίθουσα τέχνης "Ερμούπολη". Η πρωτοπαρουσιαζόμενη έκθεση φιλοξενεί έργα των Θεόφιλου Χατζημιχαήλ (1867 - 1934), Σπύρου Βασιλείου (1902 - 1985), Διαμαντή Διαμαντόπουλου (1914 - 1995), Γιάννη Τσαρούχη (1910 - 1989), Γιώργου Μαυροϊδη (1912), Γιάννη Μόραλη (1916), Αλέκου Φασιανού (1935), Μιχάλη Μακρουλάκη (1940), Χρόνη Μπότσογλου (1941), Γιάννη Ψυχοπαίδη (1945), Σπύρου Κουρσάρη (1950), Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλου (1951), Χρήστου Μποκόρου (1956), Πάνου Φειδάκη (1956) και Εδουάρδου Σακαγιάν (1957). Δημιουργίες, που αποκαλύπτουν τον πλούτο και τη δύναμη μιας πτυχής της Νεοελληνικής Τέχνης. Η έκθεση φιλοξενεί μικρό, αλλά αντιπροσωπευτικό μέρος της συλλογής του Ι. Κυνηγόπουλου, η οποία στο σύνολό της περιλαμβάνει 300 πίνακες ζωγραφικής 50 Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο πολυπρόσωπος χαρακτήρας των καλλιτεχνών της συλλογής προσφέρει μια πολύπλευρη εικόνα των αισθητικών τάσεων και των πολλαπλών αναζητήσεων, έναν γόνιμο διάλογο ανάμεσα στους καλλιτέχνες, που πέρα από την καθαρή ζωγραφική έκφραση του καθενός και την προσωπική του μυθολογία, τους συνδέει η πνοή της παράδοσης, της ελληνικότητας.

Ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει τη "Βοσκοπούλα Βλάχα βοσκών τα πρόβατά της εις την Καλαμπάκαν επί των βράχων των Μετεώρων" του μοναδικού Θεόφιλου, την "Οικογένεια" του Δ. Διαμαντόπουλου, το "Ζευγάρι σε δωμάτιο" και το "Πορτρέτο νέου" του Γ. Τσαρούχη, τη φιγούρα ("Απόσπασμα") του Γ. Μόραλη, τη "Θέα από το παράθυρο" του Σπ. Βασιλείου, τα γυναικεία γυμνά του Γ. Μαυροϊδη, την "Ανδρική φιγούρα" του Γ. Ψυχοπαίδη, το "Χωρομέτρη" του Χρ. Μπότσογλου, τον "Απογευματινό καφέ" και τη "Νεκρή φύση" του Αλ. Φασιανού, τη "Συριανή ενδοχώρα" του Μ. Μακρουλάκη, το "Τοπίο" και το "Πορτρέτο κοριτσιού" του Κ. Παπατριανταφυλλόπουλου, τα "Πρόσωπα - Νησιά" και το "Γυμνό" του Ε. Σακαγιάν, τη "Νεκρή φύση" και το "Πορτρέτο νέου" του Χρ. Μποκόρου, το "Τοπίο" και την "Παραλία" του Σπ. Κουρσάρη, την "Πλατεία Κολωνακίου" και την "Ερμούπολη" του Π. Φειδάκη.

"Η ζωγραφική", σημειώνει μεταξύ άλλων στον πρόλογο του καταλόγου ο κριτικός τέχνης, Τάκης Μαυρωτάς, "από τη φύση της δεν αρκείται στη μια όψη των πραγμάτων γιατί βρίσκεται πάντοτε εκεί που ο άνθρωπος κατορθώνει ν' αναγνωρίσει τον εαυτό του και να τον εκφράσει με πληρότητα. Τα έργα που εκτίθενται στη Σύρο καταγράφουν με μοναδικό τρόπο το αληθινό και το ωραίο. Η γαλήνια Βοσκοπούλα του Θεόφιλου, οι τρυφερές οικογενειακές φιγούρες του Διαμαντόπουλου, το ζευγάρι και ο ηδονικός νέος του Τσαρούχη, η αφαιρετική αυστηρή φιγούρα του Μόραλη, η εξπρεσιονιστική γυμνή γυναίκα του Μαυροϊδη και ο στοχαστικά αμέριμνος νέος του Φασιανού αποδίδουν εκείνες τις εικόνες της ζωής όπου το ωραίο και η αλήθεια διαρκούν αιώνια. Και η φύση ζωντανεύει στο έργο "Ενδοχώρα στη Σύρο" του Μακρουλάκη και στα τοπία των Παπατριανταφυλλόπουλου, Κουρσάρη και Φειδάκη ποιώντας εικόνα το φως και τον αέρα. Στην τέχνη κάθε αληθινό έργο είναι απόλυτο, οριακό, ανυπέρβλητο, μοναδικό και αιώνιο".

Η έκθεση, με ελεύθερη είσοδο, θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Σεπτέμβρη. Ωρες λειτουργίας καθημερινά: 7μμ - 10μμ, Σάββατο και Κυριακή: 11πμ - 2μμ και 7μμ - 10μμ.

"Ερμούπολη", διά χειρός Πάνου Φειδάκη. Λάδι σε μουσαμά, 1999, 52Χ45 εκ.

"Η Βοσκοπούλα Βλάχα βοσκώντας πρόβατά της εις την Καλαμπάκαν επί των βράχων των Μετεώρων". Εργο του Θεόφιλου. Λάδι σε πανί, 1933, 56Χ72