Σήμερα θα αρχίσουν οι σωστικές εργασίες στη Μονή Δαφνίου,όπως ενημέρωσε τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Μ. Φουντούκου.

Το πρώτο μέλημα είναι οι υποστυλώσεις στον ασταθή, πλέον, τρούλο και στα τόξα που στηρίζουν τον τρούλο, τα οποία έχουν υποστεί διαμπερή ρήγματα. Επίσης θα στηθεί ικρίωμα κάτω από τον τρούλο, καθώς και δικτυωτά πλέγματα,ώστε οι ψηφίδες που συνεχίζουν να πέφτουν να συγκεντρώνονται εκεί και όχι στο πάτωμα. Επίσης, όπου δεν υπάρχουν ψηφιδωτά θα γίνουν ενέματα στην τοιχοποιία. Σημειώνεται ότι η Μονή Δαφνίου έχει υποστεί καταρρεύσεις στον περίβολο, στη στέγη της γλυπτοθήκης, στον εξωνάρθηκα, ενώ έχει παρατηρηθεί και αριστερόστροφη μετατόπιση στη δυτική όψη του μνημείου.

Μετά τις εργασίες υποστύλωσης θα ακολουθήσει το συνεργείο συντήρησης για τη συγκράτηση των ψηφιδωτών.Γι' αυτό το έργο θα δουλέψει το συνεργείο που έχει αναλάβει τη συντήρηση των ψηφιδωτών της Νέας Μονής Χίου, ενώ στην ομάδα του Δαφνίου θα αποσπαστούν και έμπειροι συντηρητές ψηφιδωτών από Εφορείες Αρχαιοτήτων της Θεσσαλονίκης.

Προχθές όμως τέθηκε από μέλη του ΚΑΣ η ολιγωρία του υπουργείου Πολιτισμού να προστατεύει τόσο τη Μονή Δαφνίου, μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που είχε βλάβες ήδη από τους σεισμούς του '81, όσο και άλλα μνημεία της ίδιας σπουδαιότητας όπως η Νέα Μονή Χίου και ο Οσιος Λουκάς.Οι υποτιθέμενες επεμβάσεις σε αυτά τα μνημεία περιφέρονται στα συρτάρια επί δεκαετίες.

Κι έπρεπε να γίνει ένας σεισμός για επαναληφθεί η αναγκαιότητα συνολικής αντιμετώπισης (αναστήλωση - συντήρηση) του Δαφνίου, για την οποία όμως ακούστηκε η πρόταση να ανατεθεί σε μεγάλο γραφείο - κοινοπραξία.Θα περιμέναμε να προταθεί η στελέχωση της Υπηρεσίας με αναστηλωτές και συντηρητές που θα συντάξουν τις μελέτες και θα αναλάβουν το έργο.

Πάντως ο καθηγητής Γεωλογίας, Ηλίας Μαριολάκος,επισήμανε ότι η συγκεκριμένη περιοχή επηρεάζεται από τις τρεις σεισμικές εστίες και πρότεινε να αναζητηθούν περαιτέρω τρόποι ενίσχυσης του ναού.

Με δύο υπουργικές αποφάσεις - δεσμεύσεις, μία επί Τζαννετάκη και μία επί Βενιζέλου, είχε δρομολογηθεί, στο όνομα των Ολυμπιακών Αγώνων και μάλιστα στο όνομα των Ολυμπιακών Αγώνων που θα γίνουν στην Ελλάδα, η πρωτοφανής πρωτοβουλία για τα ελληνικά αρχαιολογικά δεδομένα να εξαχθούν μόνιμα αρχαιότητες στο Μουσείο Λωζάνης, σε χώρο που εντελώς πλασματικά μόνο θεωρείται "ελληνικό έδαφος"!.

Πριν το καλοκαίρι, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο όρισε επιτροπή, με αντικείμενο την επιλογή των πρωτότυπων έργων που θα εξάγονταν στην Ελβετία. Το πόρισμα της Επιτροπής παρουσιάστηκε στην προχτεσινή συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και σύμφωνα με αυτό: Ολα τα αντικείμενα που εξετάστηκαν είναι μοναδικά και ανεπανάληπτα. Ως εκ τούτου αδυνατεί να καταρτίσει κατάλογο για μόνιμη εξαγωγή αρχαιοτήτων, αφού έτσι θα αποδυναμωθούν τα ελληνικά μουσεία.Η Επιτροπή αντιπροτείνει η ελληνική αντιπροσώπευση να γίνει με περιοδικές εκθέσεις ανά 4 χρόνια στο Μουσείο Λωζάνης, αλλά και στην πόλη που κάθε φορά θα διεξάγονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες.Το ερώτημα είναι η υπουργός θα σεβαστεί, θα εγκρίνει δηλαδή το πόρισμα της επιτροπής ή θα κάνει το χατίρι του Μουσείου Λωζάνης; Πάντως το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε το πόρισμα της Επιτροπής, η οποία, εάν συμφωνήσει και η υπουργός, θα πρέπει μέχρι τον Οκτώβρη να καταλήξει στον κατάλογο των έργων που θα σταλούν για την πρώτη περιοδική έκθεση, ώστε να είναι έτοιμη την 1η Γενάρη του 2000.

Εξάλλου, θα αρχίσει από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων η διαδικασία παραγωγής αντιγράφων έργων που κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικά, τόσο για την τεχνική τους όσο και για την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.

Εντούτοις η ιστορία της εξαγωγής αρχαιοτήτων έχει παρελθόν. Από τότε που οι αρχαιολόγοι ήταν "αμετακίνητα" αρνητικοί σε τέτοιου είδους μετακινήσεις έργων, για λόγους ασφάλειας και προστασίας, πολύ σύντομα και υπό τη σκιά πολιτικών πιέσεων και αποφάσεων που έρχονταν κατ' ευθείαν από τα υπουργικά γραφεία,περάσαμε στην εποχή που ο "δανεισμός" αρχαίων στο εξωτερικό για συγκεκριμένο, αλλά συχνά και για μεγάλο χρονικό διάστημα, έγινε κανόνας. Η ιστορία, όμως, της Λωζάνης είχε άλλες διαστάσεις, αφού έθεσε και θέμα μόνιμης εξαγωγής, πράγμα που απαγορεύει ο ισχύων αρχαιολογικός νόμος. Ομως, οι νόμοι γίνονται για να τους καταπατούν κυβερνήσεις και υπουργοί...

Μετά από όλα αυτά ο δανεισμός αρχαιοτήτων στο εξωτερικό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την αρμόζουσα σοβαρότητα από τις υπηρεσίες. Ηδη άρχισε να εξετάζεται η κατάσταση διατήρησης κάθε αντικειμένου, ώστε να διαπιστώνεται αν ακίνδυνα μπορεί να υποστεί τέτοιου είδους μετακινήσεις. Πριν από λίγους μήνες το ΚΑΣ αποφάσισε να καταρτίσει κατάλογο έργων που μπορούν ή δεν μπορούν να μετακινούνται λόγω σπουδαιότητας, μοναδικότητας και κατάστασης διατήρησης. Ο κατάλογος, βέβαια, δεν είναι έτοιμος ακόμα...

Ωστόσο, προχτές, συζητήθηκαν κι άλλες περιπτώσεις δανεισμού αντικειμένων για εκθέσεις του εξωτερικού, για τις οποίες ακούσαμε αρνητικές εισηγήσεις των Εφορειών που αφορούσαν τόσο στην αξία των έργων όσο και στην κατάστασή τους. Επιτέλους, είναι καιρός η Αρχαιολογική Υπηρεσία, οργανωμένα και συγκεκριμένα να βάλει φραγμό στους δανεισμούς αρχαιοτήτων σε ξένα Μουσεία, όταν μάλιστα είναι πασίγνωστο ότι τα ξένα μουσεία σπανίως εξάγουν - ακόμα και στην Ελλάδα που τα τροφοδοτεί συχνάκις με εκθέσεις πρωτότυπων αρχαιοτήτων - κάποιο σπουδαίο πρωτότυπο έργο και ότι μόνο αντίγραφα στέλνουν στις εκθέσεις. Πρόσφατο παράδειγμα: το Μουσείο της Μαδρίτης ανταλλάσσει τα πρωτότυπα κυκλαδικά ειδώλια που έστειλε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όχι με την "Γκουέρνικα" του Πικάσο, αλλά μόνο με σχέδια - και όχι όλα - του γνωστού πίνακα...

Δ. ΜΥΡΙΛΛΑ