Υποταγμένες στις ανάγκες του κεφαλαίου για τη μετατροπή του πολιτισμού σε εμπορεύσιμο είδος, με έντονο το στοιχείο της αναπαραγωγής του αστικού πολιτιστικού «κοσμοπολιτισμού», είναι οι ανακοινώσεις στις οποίες προέβη πρόσφατα ο υπουργός Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκης, υπό το «βαρύγδουπο» τίτλο «Νέοι θεσμοί και Πολιτιστικές Δράσεις για το Σύγχρονο Πολιτισμό (2007 - 2009)».

Η προπαγανδιστική ρητορεία της ηγεσίας του υπουργείου δεν κατάφερε, για μια ακόμη φορά, να κρύψει τον κυβερνητικό στόχο για ενίσχυση του εγχώριου «πολιτιστικού» και τουριστικού κεφαλαίου στο πλαίσιο πάντα των επιταγών της στρατηγικής της Λισαβόνας για αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.

Ετσι ο υπουργός επιχείρησε να παρουσιάσει αυτούς τους νέους «θεσμούς» ως ένα είδος «απάντησης» της κυβέρνησης απέναντι στην «έλλειψη» ενός «σχεδίου πολιτιστικής ανάπτυξης» εκ μέρους των φορέων που διοργανώνουν διαφόρων ειδών πολιτιστικές εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Παρομοίωσε μάλιστα αυτή την «έλλειψη» με τη μη γνώση του υπουργείου για το πόσα και ποια μουσεία, συλλογές και εκθέσεις υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια. Χρησιμοποιώντας τα παραδείγματα του Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας και του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας, είπε ότι θα μπορούσε κάθε νομός της χώρας να αναδείξει δικές του και αλληλοσυμπληρούμενες «δράσεις» σε διαφορετικούς πολιτιστικούς τομείς. Και «διαβεβαίωσε» ότι το υπουργείο βρίσκεται σε «φάση καταγραφής των δρώμενων στο σύγχρονο πολιτισμό».

Αυτή η καταγραφή αφορά σε πρώτη φάση τα κρατικά «πολιτιστικά» κονδύλια προς πολιτιστικούς φορείς και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Προβάλλοντας το επιχείρημα της «ευταξίας», ο υπουργός είπε ότι οι εν λόγω προγραμματικές συμβάσεις ξεκινάνε πλέον «από το μηδέν», δεδομένων και των πολλών εκατομμυρίων ευρώ που χρωστά το υπουργείο από τέτοιου είδους συμφωνίες. Γενικά, αυτό που προκύπτει είναι ότι το υπουργείο θα προχωρήσει στο εξής σε μια διαδικασία επιλογής προγραμματικών συμβάσεων που θα πληρούν πολύ πιο «στοχοπροσηλωμένα» και πιο οργανωμένα από πριν τα κριτήρια του κεφαλαίου. Και βέβαια, αυτό δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «απάντηση» στην κατάσταση που περιέγραψε ο Γ. Βουλγαράκης με τον τρόπο που διατίθενται τα κονδύλια ανάλογα με την εντοπιότητα του εκάστοτε υπουργού.

Τελικά, όλη αυτή η ρητορεία κατέληξε στην ανακοίνωση πέντε «θεσμών» με έδρα την Αθήνα (και άλλων έξι στη Θεσσαλονίκη) με το επιχείρημα ότι η περιφέρεια (η οποία λίγο πριν είχε την «τιμητική» της στις υπουργικές στοχεύσεις) «δε διαθέτει υποδομές». Αυτό είναι γεγονός, σε συνάρτηση πάντα με το τι θέλεις να κάνεις. Διότι αν θέλεις πραγματική πολιτιστική ανάπτυξη προς όφελος του λαού, δημιουργείς τις υποδομές. Αν όμως θέλεις να εξυπηρετήσεις τους στόχους που αναφέρθηκαν αρχικά, τότε ανησυχείς για τις ελλείψεις ξενοδοχείων...

Η Αθήνα θα φιλοξενεί λοιπόν στο εξής τους παρακάτω θεσμούς: Διεθνής Εκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου, Biennale Αρχιτεκτονικής, Εκθεση «Αρχαιολογία και Τουρισμός», Διεθνής Διαγωνισμός Σκίτσου, Πλατφόρμα παρουσίασης ετήσιας θεατρικής παραγωγής. Για το ΥΠΠΟ, αυτά σημαίνουν: «Δυναμική παρουσία στο σύγχρονο πολιτιστικό πεδίο. Προβολή της χώρας - προσέλκυση διεθνούς ενδιαφέροντος. Ενίσχυση της εξωστρέφειας. Αύξηση επισκεπτών. Βελτίωση ανταγωνιστικότητας και ελκυστικότητας. Ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ Ελλήνων καλλιτεχνών. Νέες θέσεις εργασίας». Αν εξαιρέσεις κανείς το τελευταίο που αποτελεί το διαρκές «κερασάκι» των κυβερνητικών πρωτοβουλιών, γίνεται φανερό πως κανένας από αυτούς του «θεσμούς» δεν ικανοποιεί έστω και στο ελάχιστο την πραγματική δίψα του λαού για πολιτιστική δημιουργία και πνευματική ανάπτυξη. Εξυπηρετείται όμως η «δίψα» κάποιων άλλων για κέρδος...

Το υπουργείο εκτιμά ότι μια Διεθνής Εκθεση Παιδικού Βιβλίου είναι εφικτή στην Ελλάδα αφού ο συγκεκριμένος τομέας «καλύπτει σχεδόν το ένα τέταρτο της εγχώριας βιβλιοπαραγωγής, 21,7%, 1.767 βιβλία» σύμφωνα με τα στοιχεία της «Βιβλιονέτ» για το 2005. Το αντίστοιχο ποσοστό στη Γερμανία είναι 7,9%, στην Αγγλία 8,4%, στις ΗΠΑ 10,7%, στην Ισπανία 11,3%, στην Ιταλία 11,4% και στη Γαλλία 15,6%. «Η διεθνής έκθεση θα συμβάλλει στην προβολή του παιδικού και εφηβικού βιβλίου, και θα δημιουργήσει ένα αξιόπιστο σημείο επαφής του παραγωγικού κόσμου του βιβλίου και του κοινού» λέει το ΥΠΠΟ.

Οι εκθέσεις βιβλίου όμως και κυρίως οι διεθνείς, είναι «καθαρόαιμα» εμπορικά - επιχειρηματικά γεγονότα (σ.σ. για την ιστορία, η έκθεση θα γίνεται στο Εκθεσιακό κέντρο «Helexpo» με προϋπολογισμό 300.000 ευρώ ετησίως) και δεν υπάρχει καμία μέτρηση που να τις συνδέει με αύξηση της αναγνωσιμότητας με τον ίδιο τρόπο που η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης π.χ. δε σήμαινε - και ούτε μπορούσε άλλωστε - καλυτέρευση της οικονομικής κατάστασης του λαού. Αν τώρα επιδιώκεται η «έκφραση» της συνεχόμενης συγκεντροποίησης του εγχώριου εκδοτικού κεφαλαίου σε διεθνές επίπεδο, τότε τα πράγματα αλλάζουν. Τα παιδιά του ελληνικού λαού όμως δεν πρόκειται να κερδίσουν απολύτως τίποτα με μια ελληνική εκδοχή του αγγλικού παγκόσμιου «μπεστ σέλερ» του «Χάρι Πότερ». Ο αντίστοιχος εκδότης του όμως σίγουρα θα κερδίσει...

Η Biennale Αρχιτεκτονικής όπως και ο Διεθνής Διαγωνισμός Σκίτσου από μόνοι τους ως «θεσμοί» σίγουρα δεν έχουν τίποτα το επιλήψιμο, αλλά ενταγμένοι σε αυτό το πλαίσιο θα λειτουργήσουν μάλλον ως «άλλοθι». Αλλωστε, η κυβέρνηση χρειάζεται κάτι επικοινωνιακά «πιασάρικο» και για εγχώρια κατανάλωση. «Το θέμα είναι η Ελλάδα να απασχολεί όλο το χρόνο τα διεθνή ΜΜΕ» είπε ο γγ του ΥΠΠΟ, Χρ. Ζαχόπουλος, εξηγώντας το χρονικό καταμερισμό των παραπάνω «δράσεων». Δηλαδή, «λύθηκε» το πολιτιστικό πρόβλημα της χώρας και τώρα πάμε να «κατακτήσουμε» τους ξένους...

Τα πράγματα όμως είναι βαθύτερα πολιτικά και σχετίζονται με την «τουριστικοποίηση» του πολιτισμού και ειδικά της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει η εμπορική, κατά πάσα πιθανότητα, έκθεση «Αρχαιολογία και Τουρισμός» που θα χρηματοδοτείται με 700 χιλιάρικα ετησίως και θα συμμετέχουν και «τουριστικοί φορείς». «Ιστορία και Πολιτισμός αποτελούν τον πρώτο λόγο επίσκεψης τουριστών στη χώρα μας», λέει το ΥΠΠΟ, και γι' αυτό υπάρχει «ανάγκη στενότερης συνάρτησης αρχαιολογίας και τουρισμού. Νέες υποδομές, έργα προστασίας και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων που χρειάζεται να συνδεθούν περισσότερο με τις σύγχρονες αναζητήσεις και ανάγκες των τουριστών». Βέβαια, ανάγκες και μάλιστα ουσιωδέστερες, έχουν και οι απλήρωτοι συμβασιούχοι του ΥΠΠΟ. Το τουριστικό κεφάλαιο όμως της χώρας πιέζει, τόσο για το «άνοιγμα» των αρχαιολογικών χώρων όσο και για υποδομές ανάπτυξης του εξειδικευμένου τουρισμού (συνεδριακού, επιστημονικού κλπ.).

Αυτό πρακτικά θα οδηγήσει στη γιγάντωση της ροής των χρηματοδοτήσεων σε επιλεγμένους - από τους ισχυρούς τουριστικούς πράκτορες - αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, ενώ οι υποδομές θα είναι σαφώς προσανατολισμένες στην εισροή «υψηλού» και ακριβού τουρισμού και όχι βέβαια στην ικανοποίηση της ανάγκης γνωριμίας της λαϊκής οικογένειας με τη φύση και την ιστορία της χώρας της.

Η «Πλατφόρμα παρουσίασης ετήσιας θεατρικής παραγωγής» είναι ένα «σύστημα παρουσίασης των δέκα καλύτερων παραστάσεων της κάθε θεατρικής περιόδου, οι οποίες θα επιλέγονται από ειδική επιτροπή και θα παρουσιάζονται σε διευθυντές διεθνών φεστιβάλ και διοργανώσεων του εξωτερικού». Ποιος θα επιλέγει και με ποια κριτήρια, είναι ένα τεράστιο ζητούμενο που δεν ικανοποιείται με την υπουργική διαβεβαίωση ότι η επιτροπή θα αποτελείται από τους «καλύτερους». Το άλλο θέμα είναι αν το ελληνικό θέατρο έχει ανάγκη από μία... «πασαρέλα» μπροστά σε ξένους διευθυντές και ατζέντηδες...