Η πρόσφατη αναγγελία της διοργάνωσης του Γ' Κινηματογραφικού Θεματικού Συνεδρίου Εργασίας, τον ερχόμενο Μάη, με τίτλο «Ο ελληνικός κινηματογράφος - Το παράθυρο της Ελλάδας στον κόσμο», έρχεται σε μια στιγμή που έχει ωριμάσει η αντιδραστική πολιτική της ΕΕ για τον κινηματογράφο και τα οπτικοακουστικά γενικότερα, στο πλαίσιο της ανάγκης των μονοπωλίων του χώρου να αυξήσουν το μερίδιο των κερδών τους έναντι, κυρίως, των ΗΠΑ, αλλά και άλλων «αναδυόμενων» κινηματογραφικών δυνάμεων, κυρίως ασιατικών. Οι οποίες μπορεί μεν να έχουν «αποδεχτεί» πως στην παρούσα φάση δεν είναι δυνατή μια απευθείας αντιπαράθεση με το Χόλιγουντ, ωστόσο, αυξάνουν την παρουσία τους, στην παραγωγή περισσότερο, αλλά και στη διανομή, κυρίως μέσω της ανάδειξης ταινιών τους σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ.

Αυτή η ωρίμανση λαμβάνει φυσικά και νομοθετικό χαρακτήρα, με τις Βρυξέλλες να «απελευθερώνουν» την οπτικοακουστική αγορά σε όλους τους τομείς, με πιο πρόσφατη εξέλιξη (9/3) τη δημοσιοποίηση του «ενοποιημένου» κειμένου της αρμόδιας κοινοτικής επιτροπής για τον «εκσυγχρονισμό» της οδηγίας «Τηλεόραση χωρίς Σύνορα». «Εκσυγχρονισμός» που οδηγεί σε πλήρη ασυδοσία των μονοπωλίων στον τηλεοπτικό τομέα με αιχμή τη διαφήμιση, η οποία, επίσης, «απελευθερώνεται», αλλά και το «εφεύρημα» της «αρχής» της «χώρας προέλευσης». Δηλαδή, «οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων εκτός των ραδιοτηλεοπτικών φορέων (όπως πάροχοι βίντεο κατ' αίτηση, ειδησεογραφικών ή αθλητικών προγραμμάτων κατ' αίτηση ή πάροχοι τηλεφορτώσιμου οπτικοακουστικού περιεχομένου για κινητά) θα πρέπει να συμμορφώνονται μόνον με τη νομοθεσία της χώρας εγκατάστασής τους και όχι με 27 διαφορετικά εθνικά νομοθετικά συστήματα». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η εθνική νομοθεσία δε θα έχει καμία ισχύ στον επεκτατισμό των μονοπωλίων του οπτικοακουστικού.

Αυτή η οδηγία, όμως, δεν αφορά μόνο στην τηλεόραση. Οπως το έθεσε η αρμόδια Επίτροπος για την Κοινωνία της Πληροφορίας και τα Μέσα Επικοινωνίας, Βίνιαν Ρέντινγκ, «χάρη στο φιλόδοξο έργο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις εντατικές προσπάθειες της γερμανικής Προεδρίας κατά τους τελευταίους μήνες, μικρή απόσταση μας χωρίζει πλέον από το νέο ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για έναν πιο ανταγωνιστικό, ποικίλο και περισσότερο πλουραλιστικό τομέα οπτικοακουστικών μέσων επικοινωνίας. Είμαι πεπεισμένη ότι έως το τέλος Μάη θα έχει επιτευχθεί πολιτική συμφωνία για την οδηγία "οπτικοακουστικά μέσα χωρίς σύνορα". Η εσωτερική αγορά της Ευρώπης θα είναι πλέον πραγματικά ανοιχτή στους παραγωγούς και τους καταναλωτές οπτικοακουστικών υπηρεσιών, το αργότερο έως το τέλος του 2008».

Κατά την επιτροπή «θα δοθεί μεγαλύτερη ευελιξία στους τηλεοπτικούς και κινηματογραφικούς δημιουργούς της Ευρώπης, για την παραγωγή ψηφιακού περιεχομένου, το οποίο στη συνέχεια θα διατίθεται δωρεάν στους καταναλωτές, χάρη στη διαφήμιση». Με αυτό τον τρόπο, οι κινηματογραφιστές αφήνονται, ουσιαστικά, «βορά» και στις διαφημιστικές εταιρείες, όταν ήδη βέβαια έχει ανοιχτεί ο δρόμος για την πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού και φυσικά και του κινηματογράφου και μέσω της εισβολής του κεφαλαίου διά της «χορηγίας».

Στην προκειμένη περίπτωση, η ΕΕ προετοίμασε την εισβολή των διαφημιστών και στον κινηματογράφο ελάχιστους μήνες πριν «διατυμπανίσει», τον περασμένο Φεβρουάριο ότι την επόμενη επταετία θα διατεθούν 755 εκατομμύρια ευρώ, στο πλαίσιο του «Media 2007», του επικουρικού κοινοτικού προγράμματος για την παραγωγή και διανομή ταινιών. Ετσι, μόλις τον περασμένο Δεκέμβρη, το MEDIA ανακοίνωνε, ότι η προκήρυξη 14/2005 για την «υποστήριξη» της διασυνοριακής διανομής οπτικοακουστικών έργων και ευρωπαϊκών ταινιών σε VHS και DVD ακυρώθηκε, μετά από απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις 31/10, «λόγω του αυστηρά περιορισμένου προϋπολογισμού του προγράμματος MEDIA 2007, ο οποίος δεν επιτρέπει τη χρηματοδότηση για μια αυτόματη υποστήριξη στη διανομή σε video»! «Ενταφίασε» έτσι πιο βαθιά τις μικρές παραγωγές, που, έτσι κι αλλιώς, είναι «εξαφανισμένες» από τη διανομή στις αίθουσες και ίσως προσέβλεπαν στο βίντεο.

Ετσι κι αλλιώς όμως οι κινηματογραφιστές σε όλη την Ευρώπη είχαν απαξιώσει στη συνείδησή του τη «βοήθεια» της ΕΕ, αφού έγινε φανερό πως δεν επρόκειτο για τίποτε περισσότερο από παροχή «ασπιρίνης» για την καταπολέμηση «καρκίνου». Είναι χαρακτηριστικό ότι, με στοιχεία του 2003 (δηλαδή εν μέσω εφαρμογής του προηγούμενου Media), το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ στον οπτικοακουστικό τομέα ξεπερνούσε τα 8 δισεκατομμύρια ευρώ, με τα κράτη - μέλη της ΕΕ να «κυριαρχούνται σταθερά στο συντριπτικό ποσοστό 60% - 90% από αμερικανικές παραγωγές, όταν η αντίστοιχη διείσδυση της ευρωπαϊκής στην αμερικανική αγορά κυμαίνεται μεταξύ 1% - 2%».

Οι κραυγές απόγνωσης των κινηματογραφιστών για αύξηση της οικονομικής στήριξης της παραγωγής και διανομής (για πλήρη στήριξη κάνουν λόγο τα πρωτοπόρα τμήματά τους, προσθέτοντας ότι αυτή η στήριξη δε θα υπονομεύει σε καμία περίπτωση την ελευθερία της δημιουργίας) από το κράτος σα μόνη και εύλογη λύση για πραγματική ανάπτυξη των εθνικών κινηματογραφιών, προσκρούει στον στρατηγικό στόχο του κεφαλαίου για αύξηση της «ανταγωνιστικότητάς» του.

Αυτόν το στόχο υπηρετεί με αξιοσημείωτη ενεργητικότητα και η σημερινή κυβέρνηση, είτε «άγαρμπα» (νομοσχέδιο Τατούλη για τον κινηματογράφο) είτε «χαϊδεύοντας αυτιά», όπως επιχειρεί η σημερινή ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Η ουσία, όμως, παραμένει η ίδια: η μετατροπή της Ελλάδας σε ένα μεγάλο σκηνικό για ξένες παραγωγές με χαμηλό κόστος γι' αυτές και, παράλληλα, η «τουριστικοποίηση» του ελληνικού κινηματογράφου. Δηλαδή μια «εκσυγχρονισμένη» εκδοχή αναπαραγωγής αστικών στερεοτύπων περί «προβολής» της χώρας, με «κοσμοπολίτικο» προσανατολισμό στο περιεχόμενο και, προφανώς, με βασικό κριτήριο κρατικής ενίσχυσης το κατά πόσον οι ταινίες θα παίξουν το ρόλο «κράχτη» για την ενδυνάμωση, τελικά, του εγχώριου κεφαλαίου στον τουρισμό.

Αυτό διατυμπάνιζε η προηγούμενη ηγεσία του ΥΠΠΟ στις Κάννες, αυτό επανέλαβε και ο σημερινός υπουργός στους κινηματογραφιστές κατά την αναγγελία του συνεδρίου. «Δεν μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε το περιβάλλον μας, σε αντίθεση με τις γειτονικές μας χώρες» είπε ο Γ. Βουλγαράκης, εννοώντας το «ξεζούμισμα» της σπουδαίας κινηματογραφικής υποδομής των πρώην σοσιαλιστικών χωρών από τα αμερικανικά στούντιο, τα οποία βέβαια αφήνουν πίσω τους «καμένη γη» όταν μυριστούν φθηνότερο κόστος σε άλλη χώρα.

Κι όμως, η κυβέρνηση προσπερνά με, επίσης, αξιοσημείωτη αδιαφορία αυτή την πραγματικότητα, με τον υπουργό να επαναλαμβάνει τις υποσχέσεις προς τα ξένα μονοπώλια για κίνητρα, φοροαπαλλαγές κλπ. Εξακολουθώντας, βέβαια, να μη λέει λέξη για τα μεγάλα προβλήματα του ελληνικού κινηματογράφου, τα οποία βρίσκονται και στην «αντζέντα» του συνεδρίου, όπως το πάγιο αίτημα για δημιουργία Ακαδημίας Κινηματογράφου, εργαστηρίων, στούντιο, χρηματοδότηση, διανομή. Ακόμη και εκεί που αντιμετωπίζει καθολική αντίθεση από τους κινηματογραφιστές, όπως στην περίπτωση της εμπορευματοποίησης του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, με την υπαγωγή του στο νόμο για τις ΔΕΚΟ, επιχειρεί να μεταφέρει τη συζήτηση στο αν θα διορίζει το ΔΣ το ΥΠΠΟ ή το υπουργείο Οικονομικών, για να αποφύγει να απαντήσει στο γιατί δεν εξαιρεί εντελώς το ΕΚΚ από το νόμο. Και βέβαια, δεν απαντά στο γιατί το ΕΚΚ δεν μπορεί να έχει κωδικό χρηματοδότησης αν εξακολουθεί να είναι στην αρμοδιότητα του ΥΠΠΟ.

Βέβαια, τα 19 σωματεία του χώρου που συνδιοργανώνουν το συνέδριο δεν έχουν κοινή άποψη για τα προβλήματα αυτά. Γεγονός που αναδεικνύεται και από τον τρόπο που διατυπώνονται οι θεματικές ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν και τα «κίνητρα» και τις «χορηγίες», ακόμη και ψευδαισθήσεις του τύπου «αξιοποίηση επιτυχημένων ευρωπαϊκών μοντέλων»!

Φορείς όπως η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος και το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, αλλά και άλλοι, έχουν εδώ και χρόνια θέσεις και προτάσεις που βρίσκονται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από τις κυβερνητικές. Ο πυρήνας αυτών των θέσεων είναι η αντίληψη ότι ο κινηματογράφος είναι κοινωνικό αγαθό και οποιαδήποτε εμπορευματική προσέγγιση εξυπηρετεί τα μονοπώλια του χώρου και όχι τους δημιουργούς και το λαό, ο οποίος είναι και ο τελικός αποδέκτης.