Η Σαρίκα Επς σε μια σκηνή της ταινίας

Ο Νταν, λοιπόν, ο νεαρός και ιδεολόγος καθηγητής, βάζει στην άκρη τις απαρχαιωμένες μεθόδους διδασκαλίας και χρησιμοποιώντας την υλιστική διαλεκτική μαθαίνει στα παιδιά την αντικειμενική αλήθεια. Οι μαθητές του βρίσκουν τα μαθήματά του, και τον τρόπο διδασκαλίας, πολύ ελκυστικά. Ολα, φαίνονται, πολύ αισιόδοξα! Τρίβεις τα μάτια σου και αναδεύεσαι ανήσυχα στο κάθισμά σου, περιμένοντας με αγωνία να δεις, πού θα οδηγηθεί η ταινία και πού θα μας οδηγήσει ο δημιουργός της. Δυστυχώς, εκεί κατά τη μέση, η ταινία παίρνει - απότομη - στροφή! Φεύγει από το θέμα, παλιά και νέα μέθοδος διδασκαλίας, συγκρούσεις ανάμεσα στο νέο και το παλιό, κλπ., και «προσωποποιεί» την ιστορία. Ο ιδεολόγος καθηγητής είναι χρήστης! Η ταινία, λοιπόν, φεύγει από το γενικό, που είναι το άξιο ενδιαφέροντος, και περνάει στο ειδικό, που είναι τόσο τετριμμένο! Δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος προοδευτικός Αμερικανός εκπαιδευτικός που κάνει χρήση ναρκωτικών. Αξίζει κάποιος να κάνει ένα κινηματογραφικό έργο πάνω σε ένα τέτοιο ζήτημα. Αυτό, όμως, είναι μια άλλη ταινία...

Πριν προχωρήσουμε, είναι αναγκαίο να κάνουμε μια μικρή παρένθεση. Ο Ράιαν Φλεκ, κάνοντας τον καθηγητή χρήστη, συνειδητά ή ασυνείδητα, ακυρώνει τα μαθήματα του καλού καθηγητή, τη στέρεα ιδεολογία του. Με αποτέλεσμα ό,τι καλό έχει λεχθεί μέχρι τη μέση της ταινίας να μπαίνει σε αμφισβήτηση. Ο καθένας περιμένει ο ιδεολόγος, και μάλιστα ο μαρξιστικά ενημερωμένος ιδεολόγος καθηγητής, να μην υποκύπτει σε τέτοιες πολιτικές αδυναμίες. Ενας τέτοιος καθηγητής ξέρει, ο καθένας από εμάς ξέρει, πως τα ναρκωτικά είναι εργαλείο του συστήματος και γι' αυτό τα απορρίπτει χωρίς δεύτερη κουβέντα. Σε καμία περίπτωση δεν τα θεωρεί λύση στα αδιέξοδά του. Αντίθετα, τα θεωρεί μια ακόμα παγίδα. Ωστόσο, για να είμαστε αντικειμενικοί, μπορεί στη ζωή να υπάρξει μαρξιστής καθηγητής, που να έχει υποκύψει! Αυτό, όμως, συμβαίνει μια φορά στα 100 εκατομμύρια, οπότε δεν αποτελεί είδηση!

Ας είναι! Η συνέχεια της ταινίας γίνεται η ανάγκη του καθηγητή να πιαστεί από κάπου, για να μπορέσει να υπάρξει. Οταν το «μυστικό» του γίνει γνωστό, όταν μάθουν στο σχολείο ότι είναι χρήστης, ο καθηγητής νιώθει απέραντα μόνος και τρομερά ευάλωτος! Τότε τον πλησιάζει η πιο απείθαρχη μαθήτριά του. Και του συμπαραστέκεται. Μέχρι το τέλος. Τα δυο αυτά «προβληματικά» άτομα δένονται με μια υπέροχη φιλία.

Και αυτό το κομμάτι της ταινίας, παρότι είναι έξω από το αρχικό θέμα, είναι καμωμένο με ευαισθησία και σεβασμό προς τον άνθρωπο. Αποφεύγεται το μελό και κρατιούνται χαμηλοί και παραγωγικοί τόνοι. Τελικό συμπέρασμα. Μια ταινία που ξεκινάει φιλόδοξα και που, για «ανεξήγητους» λόγους, κάνει στροφή και γίνεται λιγότερο φιλόδοξη!

Παίζουν: Ράιαν Γκόστλινγκ, Σαρίκα Επς, Αντονι Μακί, Στέφανι Μπαστ, Κάρεν Σίλτον, Νάθαν Κόρμπετ.

Εικόνα από την ταινία. Στο κέντρο ο Βίγκο Μόρτενσεν

Βρισκόμαστε στην Ισπανία του 16ου αιώνα. Η χώρα είναι μια υπερδύναμη! Μια υπερδύναμη σε κατάσταση αποσύνθεσης, όμως. Μιας αποσύνθεσης που διατρέχει ολόκληρο τον κορμό της κοινωνίας. Από το βασιλιά, μέχρι τον τελευταίο μαχαιροβγάλτη, που σε περιμένει στη γωνία για να σε μαχαιρώσει! Και, παράλληλα, αυτή η άρρωστη κοινωνία διαθέτει ποιητές, ζωγράφους, δημιουργούς γενικά. Και, βέβαια, άτομα με δική τους ηθική. Οπως ο «κάπτεν» Αλατρίσε! Εβαλα το «κάπτεν» σε εισαγωγικά, γιατί και αυτός ήταν και δεν ήταν λοχαγός!

Ο Αλατρίσε αμαρτωλός ως τα βάθη της ψυχής του, αλλά και ηθικός, με μια δική του βέβαια ηθική, θέλησε να βάλει «τάξη» στο υπό διάλυση βασίλειο του Φιλίππου του 4ου. Ζώθηκε, λοιπόν, το σπαθί του και ξαμολήθηκε στη Μαδρίτη να τιμωρήσει τους «κακούς». Για την ακρίβεια, αυτούς που τιμωρούσε τους τιμωρούσε, γιατί είχε πάρει εντολή, και αμοιβή φυσικά, για να το κάνει! Ο «ηθικός» αυτός «λοχαγός», που πήρε τον τίτλο του λοχαγού από μόνος του και από τα ανδραγαθήματά του, στην ουσία ήταν ένας πληρωμένος εκτελεστής! Ηταν ένας ιππότης!

Ομως, δεν ήταν μόνον εκτελεστής. Ηταν και πατριώτης! Πατριώτης επαγγελματίας! Μισθοφόρος, με άλλα λόγια! Μισθοφόρος, όμως, που όταν νόμιζε ότι έπρεπε να υπερβεί τον εαυτό του το έκανε. Πολέμαγε, όταν το επέβαλαν οι συνθήκες, και για την «τιμή των όπλων» και για την Ισπανία! Και έπεσε στη μάχη, όπως έπεσε και στον έρωτα. Προδομένος και στα δύο πεδία! Η Ισπανία τον άφησε μόνο του να πολεμάει και η γυναίκα που λάτρεψε με πάθος τον πλήγωσε με τη συμπεριφορά της και την προδοσία της!..

Προσπάθησα στην κριτική μου να κρατήσω το «ύφος» της ταινίας. Να είναι μια σοβαρή, αλλά παράλληλα ανάλαφρη κριτική! Ο «Κάπτεν Αλατρίσε» είναι μια σοβαρή, αλλά παράλληλα ανάλαφρη ταινία! Μια ταινία που δεν πρέπει να την πάρεις στα σοβαρά, όμως, την ίδια στιγμή, δεν μπορείς να αγνοήσεις τις ιστορικές, αλλά και τις καλλιτεχνικές «πληροφορίες», που σου προσκομίζει. Αν έχεις διαβάσει για εκείνη την περίοδο, αν έχεις επισκεφτεί κάποια από τα μουσεία της Ισπανίας, τότε η ταινία θα σου φανεί αρκετά γνώριμη! Θα λες μέσα σου «α, ναι, αυτή ήταν η Ιερά Εξέταση», «α, ναι, αυτό το πλάνο είναι παρμένο από πίνακα του Βελάσκεθ».

Τέτοιες πληροφορίες η ταινία φέρνει πάρα πολλές. Επίσης, κατορθώνει να σε μεταφέρει στην εποχή! Βέβαια, δε σε κάνει σοφότερο, όμως, σε παροτρύνει να ρωτήσεις, να διαβάσεις, να μάθεις. Αν δεχτείς την άποψή της, ότι δηλαδή έχεις να κάνεις με ένα αφήγημα, ένα ανάλαφρο «ιστορικό» αφήγημα, το οποίο για να γίνει πιο ενδιαφέρον διανθίζεται με παθιασμένο έρωτα, με «εξοντωτικές» φιλίες, με «παράξενες» ηθικές, με βασιλικές ίντριγκες, με σφετεριστές της εξουσίας, με αυλοκόλακες, με υπόκοσμο, με ποιητές, με ζωγράφους... τότε αντιλαμβάνεστε ότι έχουμε να κάνουμε με μια χορταστική ταινία. Μια χορταστική ταινία την οποία, τι κρίμα, δεν μπορούμε να την πάρουμε στα σοβαρά!

Η ταινία στηρίζεται σε ένα από τα πέντε «ιστορικά» αφηγήματα του Αρτούρο Πέρεθ Ρεβέρτε με ήρωα τον «Κάπτεν Αλατρίσε»! Κάποια από αυτά ή, ίσως, και τα πέντε, κυκλοφορούν και στην Ελλάδα. Πάντως, ο «Κάπτεν Αλατρίσε», μεταφράστηκε σε 30 περίπου γλώσσες! Δε γνωρίζω αν η ταινία έχει(θα έχει) την τύχη των βιβλίων. Η συνταγή ωστόσο, φαίνεται, είναι η ίδια. Και εδώ έχουμε να κάνουμε με αρκετά προσεγμένη δουλιά, χωρίς βέβαια να φτάνουμε σε απογειώσεις. Οι δημιουργοί έδωσαν σημασία στις λεπτομέρειες, σεβάστηκαν το θεατή - αναγνώστη. Πρόσεξαν την αισθητική. Η φωτογραφία, τα κοστούμια, τα ντεκόρ, η μουσική, η «ατμόσφαιρα», διαθέτουν γοητεία. Λείπει, βέβαια, η αλήθεια, η αντικειμενική πραγματικότητα. Και αυτό είναι το μείον, το πολύ σοβαρό μείον, της ταινίας. Το μείον που δε σου επιτρέπει να ευχαριστηθείς και να εκτιμήσεις τις επιμέρους αρετές της. Και έχει πολλές επιμέρους αρετές η ταινία. Ακόμα και η παρουσία - ερμηνεία των ηθοποιών, με πρώτο τον ίδιον τον Αλατρίσε (Βίγκο Μόρτενσεν), που είναι πρώτης τάξης παρουσίες.

Παίζουν: Βίγκο Μόρτενσεν, Εδουάρδο Νοριέγκα, Χαβιέ Καμάρα, Ελενα Ανάγια, Μπλάνκα Πορτίγιο.

Σκίτσο από την ταινία (αναφορά σε πίνακα εμπνευσμένο από την αραβική τέχνη)

Και εδώ, όπως στον «Κάπτεν Αλατρίσε», θα αναγνωρίσεις πίνακες ζωγραφικής και γνωστούς ζωγράφους. Θα δεις κάδρα και συνθέσεις κάδρων του Ντε Κίρικο, του Μοντιλιάνι, του Μικελάτζελο... Θα δεις και θα αναγνωρίσεις πίνακες λαϊκής αραβικής τέχνης. Θα δεις και θα αναγνωρίσεις αραβική αρχιτεκτονική...

Από την άλλη μεριά, το θέμα της ταινίας, παρότι είναι ευχολόγιο και όχι εμπεριστατωμένη έρευνα και άποψη, δεν το χαρίζεις στην αντίδραση. Αντίθετα, παρότι και αυτό έχει να κάνει με πρίγκιπες και πριγκίπισσες, έχει ουμανιστικό και αντιρατσιστικό προσανατολισμό. Ο Μισέλ Ασελό, με μικροαστική αντιμετώπιση είναι αλήθεια, θέλει με την ταινία να συνεισφέρει και αυτός στο φίλιωμα των διαφόρων εθνών και φυλών που συμβιούν στον ίδιο ή σε γειτονικούς χώρους.

Καλό, πολύ καλό, το σχέδιο. Καλές και άγιες οι προθέσεις του δημιουργού. Ομως, δεν μπορούμε να μην τονίσουμε πως οι «διαφορές» ανάμεσα στα έθνη και στις φυλές, δεν είναι «φυσικά» φαινόμενα, ούτε, όπως ισχυρίζεται η ταινία, αποτελέσματα προκαταλήψεων. Προκαταλήψεων, οι οποίες έχουν να κάνουν με εξωτερικά φαινόμενα (γλώσσα, χρώμα, θρησκείες, κλπ.). Οι διαφορές είναι οικονομικές και στη συνέχεια πολιτικές. Και αυτές οι διαφορές (πολιτικές οικονομικές) δημιουργούν, ανάμεσα στα άλλα, και τις προκαταλήψεις, οι οποίες δεν πρόκειται να εξαφανιστούν, αν δεν αλλάξουν οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις!

Αν παραβλέψουμε αυτό το ιδεολογικό λάθος της ταινίας, που δεν πρέπει να το παραβλέψουμε, τότε τα υπόλοιπα είναι όλα θετικά! Θετικό το σχέδιο, οι γλώσσες που ακούγονται, οι μουσικές και τα χρώματα. Θετικό, επίσης, πολύ θετικό μάλιστα, το πολύ ήρεμο «κύλισμα» της ταινίας. Πουθενά και σε καμία στιγμή δεν ακούγονται κραυγές, άγριοι ήχοι. Πουθενά και σε καμία στιγμή δε νιώθεις να προσβάλλεσαι! Και παρακαλώ, μη θεωρηθεί πως η ταινία είναι μόνον για παιδιά, που είναι! Είναι και για εμάς τους μεγάλους. Θα μας ξεκουράσει και θα μας ηρεμήσει το ήρεμο ξετύλιγμά της. Τα θαυμάσια χρώματα, η πολύ σοβαρή εργασία του δημιουργού της...

Ακούγονται στα ελληνικά: Γιώργος Καραμίχος, Νίκος Ψαρράς, Ζέτα Δούκα, ΓιώργοςΧρανιώτης.

«Χαμογελαστά» Χελωνονιντζάκια...

Ενας κακός εκατομμυριούχος εξαπολύει τις δυνάμεις του για να κατακτήσει τον κόσμο. Και τότε, ω του θαύματος, μέσα από τους υπονόμους πετάγονται τα καλά Χελωνονιντζάκια και τον κατατροπώνουν!

Μην σας ξεγελάνε τα καλά Χελωνονιντζάκια. Καλοί και κακοί στην ταινία είναι όλοι κατάμαυροι, βίαιοι και φασίστες! Είναι σα να βλέπεις τους «300» στη Νέα Υόρκη. Είναι και αυτοί το ίδιο θορυβώδεις, το ίδιο ανεγκέφαλοι και το ίδιο τέρατα!

Ακούγονται στα ελληνικά: Αργύρης Παυλίδης, Νίκος Παπαδόπουλος, Πέτρος Δαμουλής και Νέστορας Κοψιδάς.